فرهنگ لوکس گرایی یا تورم؛ کدام مقصر کوچک شدن سبد یلدای مردم است؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، ماه‌های پایانی سال همواره برای ما ایرانیان تاریخ‌هایی پر از هیجان و چالش است و هر روزی به نوبه خود خاطره سازی را به همراه دارد. یکی از مناسبت‌های باستانی گرامیداشت طولانی‌ترین شب سال موسوم به شب یلداست. رسم شب نشینی و پذیرایی‌های خاص شب یلدا سنتی است که از پدران ما نسل به نسل به ما رسیده است، اما به نظر می‌رسد، پای تورم بر گلوی این سنت کهن نگذارد عمر آن به نسل بعد از ما برسد.

تورم و گرانی کالا و محصولات مورد نیاز مصرف مردم، سبد معیشت بیش از دو سوم خانوار‌ها را سبک‌تر کرده است به گونه‌ای که بیشتر خانوار‌ها برای برگزاری یک دورهمی جشن یلدایی نتوانند مانند گذشته باشند. آیا تورم تنها مقصرکوچک شدن سبد خانوار‌ها در برگزاری مراسم‌های ایرانی- سنتی شده است؟!

جامعه شناسان بر این باورند که علاوه بر گرانی روزانه اقلام و محصولات خوراکی، تغییر فرهنگ نحوه برگزاری جشن‌های ایرانی به شدت در حال گسترش است و این موضوع دلیلی بر کاهش دورهمی‌های و افزایش نگرانی معیشتی مردم شده است. 

برگزاری لاکچری و دور از سنت شب چله ایرانی، امروز دغدغه عده‌ای از مردم شده است، چراکه با توجه به گرانی مواد خوراکی و سایر اقلام مورد نیاز برای جشن آغاززمستان، برخی با توجه به تغییر نحوه برگزاری چنین مراسمی به سمت و سوی تجمل گرایی رفته و همین سخت گیری‌ها باعث چشم و هم چشمی‌ها شده و ماهیت اصلی برگزاری این آیین ایرانی را به سمت یک فرهنگ تلفیق ایرانی – اروپایی برده اند که هم گران تمام می‌شود و دیگررنگ و لعاب ایرانی بودن را ندارد.

رقابت تورم با فرهنگ برگزاری شب یلدا

در شرایط تورم، توام با افزایش آمار فقر در کشور، سایه کسادی بر بازار‌های یلدایی مانند بازار مناسبت‌های دیگر سال به سال شدیدتر شده و خودنمایی می‌کند.

برای درک عمیق‌تر از تاثیر خزنده تورم بر این مقوله اجتماعی گشتی کوتاه در بازار بزرگ تهران و گفتگو با کسبه و مردمی که در آستانه شب چله در بازار به گشت و خرید می‌پردازند کافی است، اما راه دیگر بررسی آمار‌های قیمتی و مقایسه آنها با شرایط درآمدی عمومی است یا بهتر است بگوییم بایستی بودجه لازم برای برگزاری آبرومندانه شب یلدا را با حداقل دستمزد یک روز کار در سال ۱۴۰۳ که حدود ۲۳۹ هزار تومان است مقایسه کنیم.

قطعا لازم به ذکر نیست که سفره یلدایی مانند دیگر رسوم ایرانی مهمات خاص خود را طلب می‌کند که از آن جمله می‌توان به هندوانه و انار و دیگر میوه‌های معروف به یلدایی و همچنین شیرینی و آجیل اشاره کرد و شام آخر شب اشاره کرد، اما از حداقل‌ها تا لاکچری بازی راهی نیست، کافی است که نوع میوه را تغییر دهیم! 

هندوانه سنگین؛ خودش نه، قیمتش!

هر چند که کشور دچار کم آبی است و دیگر نمی‌توان مانند گذشته، هکتار هکتار هندوانه کاشت و برداشت کرد، اما هنوز می‌توان هندوانه کشت کشور را حتی خارج از فصل کشت در بازار یافت. در جنوب کشور به واسطه آب و هوای خاص فصل برداشت هندوانه تازه فرا رسیده است و می‌توانید در بازار حجم بالایی از هندوانه‌های سوغات شهر‌های جنوبی مانند چابهار را بیابید. قیمت‌ها نیز متنوع است؛ دستفروشان جنوب شهر هندوانه را تا چند روز مانده به شب یلدا بین ۱۰ تا ۱۵ هزار به ازای هر کیلوگرم می‌فروشند. اما این در حالی است که قیمت هندوانه از مرکز شهر به بالا بدون توجه به غیرقانونی بودن یا نبودن این نرخ، بسته به موقعیت محله تا ۵۰ هزار تومان نیز به فروش می‌رسد. 

به هر جهت قیمت هندوانه در میادین میوه و تره بار تهران بر اساس مصوبه شهرداری تهران ۸ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم تعیین شده و در فروشگاه‌های آنلاین متوسط قیمت این پای ثابت سفره یلدایی ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان است و اگر به دنبال خریدی لاکچری نباشیم می‌توانیم به سراغ خرید از این مراکز برویم. با این اوصاف بنظر می‌رسد یک کارگر حداقل بگیر برای خرید هندوانه‌ای ۵ کیلو گرمی باید یک پنجم دستمزد روزانه اش را هزینه کند. 

رقم دیگر مورد نیاز برای رنگ گرفتن سفره یلدایی یک میوه فصل و پای ثابت شب نشینی‌های پاییزی، یعنی انار است. اگر از انار خاص و لاکچری دانه سیاه و بزرگ جثه که قیمت آنها تا ۱۵۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم نیز می‌رسد بگذریم؛ انواع انار در میوه فروشی‌های سطح شهر از کیلیویی ۲۵ الی ۳۵ هزار تومان در دسترس است و قیمت این میوه پاییزی در میادین میوه و تره بار شهرداری ۳۱ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم قیمت گذاری شده است.

قیمت آجیل شب یلدا مشخص شد؛ اما کو نظارت؟

بر اساس اظهارات رئیس اتحادیه صنف فروشندگان آجیل و خشکبار تهران حداکثر قیمت آجیل ممتاز شب یلدا (بدون نخودچی و بادام زمینی) ۷۰۰ هزار تومان تعیین شده است و این آجیل باید شامل مجموعه‌ای متنوع از میوه‌های خشک، مغزها، پسته و دیگر اقلام با کیفیت ممتاز است، اما گذشته از قیمت مصوب و اختلاف موردی بازار و نبود نظارت کافی برخی برای کاهش هزینه تولید آجیل اقدام به استفاده از میوه‌های خشک کم کیفیت و همچنین نخودچی و بادام می‌کنند. 

شایان ذکر است برای لاکچری‌تر کردن سفره یلدا به محصولی خوش خوراک و مهمان قدیمی ایرانی‌ها یعنی پسته نیاز است. انواع پسته خام و بو داده در بازار نیز بین ۴۵۰ تا ۸۰۰ هزار تومان قیمت می‌خورد، که هر کیلوگرم آن معادل ۲ الی ۶ روز حقوق کارگر هزینه در پی دارد. این ارقام یعنی یک کیلو آجیل ممتاز قیمتی معادل ۳ روز دستمزد یک کارگر خواهد خورد و اگر به دنبال لاکچری‌تر شدن آجیل خود باشند باید بیش از ۶ روز حقوق خود را برای خرید هزینه کند. 

با اضافه کردن دیگر هزینه‌های تهیه و دیگر تنقلات و وسایل پذیرایی به نظر می‌رسد یک کارگر برای برگزاری یک شب یلدایی مجبور به هزینه کردن بیش از نصف درآمد ماهانه خود خواهد شد و تازه این شرایط در حالی است که حداقل‌ها رعایت شده و با خانواده‌ای کم جمعیت صرفا به دنبال زنده نگه داشتن این سنت قدیمی باشند.

یک سبد یلدایی برای مردم چقدر آب می‌خورد 

امسال یک سبد یلدایی برای یک خانواده چهارنفره از دومیلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون تومان آب می‌خورد و این شکاف قیمتی حاکی از تأثیر تورم و گرانی بی حد و مرز میوه‌ها بر سنت‌های دیرینه است. البته برخی با توجه به فرهنگ اشتباه برای برگزاری یلدایی با شکل لاکچری، باید بیش از این ارقام بپردازد.