بحران فضای آموزشی؛ شکاف سرانه دانش‌آموزی با استانداردهای ملی
گزارش‌ها حاکی از بحران جدی در سرانه فضای آموزشی ایران است. در حالی که سند تحول بنیادین، سرانه مطلوب 8.4 مترمربع برای هر دانش‌آموز را هدف قرار داده است، میانگین فعلی 5.28 مترمربع و هدف برنامه هفتم توسعه 6.1 مترمربع است. کمبود منابع مالی، رشد سریع جمعیت دانش‌آموزی، توزیع ناعادلانه امکانات و کمبود مدارس از جمله چالش‌های موجود در این زمینه است.
فضای آموزشی مناسب، از ارکان اصلی فرایند یادگیری و رشد دانش‌آموزان است. در بسیاری از کشورها، تأمین فضای آموزشی کافی و مطلوب، در اولویت برنامه‌ریزی‌های آموزشی قرار دارد. با این حال، در ایران، به دلیل رشد سریع جمعیت دانش‌آموزی و مشکلات ساختاری موجود، مسئله سرانه فضای آموزشی به یک چالش جدی تبدیل شده است. بر اساس آمارها، در حال حاضر سرانه فضای آموزشی برای هر دانش‌آموز حدود 5.28 مترمربع است، در حالی که برنامه‌ریزی‌های جدید، کاهش این مقدار به 6.1 مترمربع را هدف‌گذاری کرده‌اند. این در حالی است که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سرانه مطلوب 8.4 مترمربع برای هر دانش‌آموز را تعیین کرده است.
سرانه فضای آموزشی؛ فاصله تا استانداردهای مطلوب
وضعیت فعلی سرانه فضای آموزشی در ایران، با استانداردهای جهانی فاصله چشمگیری دارد. اگرچه سرانه 28/5 مترمربع در مقایسه با برخی کشورها ممکن است مناسب به نظر برسد، اما این عدد به‌صورت متوسط و در سطح کلی کشور محاسبه شده است و در استان‌های مختلف، تفاوت‌های بسیاری در سرانه فضای آموزشی وجود دارد. استان‌هایی مانند تهران، البرز و قم با کمبود جدی فضای آموزشی مواجه هستند، در حالی که برخی استانها مانند یزد و ایلام، سرانه‌ای بالاتر از میانگین کشوری دارند. این تفاوت‌ها، ناشی از توزیع نابرابر منابع و رشد نامتوازن جمعیت دانش‌آموزی در سراسر کشور است.
به منظور بررسی دقیق‌تر این موضوع، خبرگزاری آنا با عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی و تجهیز مدارس، گفتگویی انجام داده است. عبداللهی در این گفتگو، ضمن تشریح وضعیت فعلی، به برنامه‌های آتی و راهکارهای پیشنهادی برای حل این مشکلات پرداخته است.
اهداف برنامه هفتم توسعه؛ کاهش سرانه یا واقعیت جمعیتی؟
عبداللهی در پاسخ به سوال خبرنگار آنا مبنی بر وضعیت سرانه فضای آموزشی و تغییرات آتی آن، اظهار داشت: «در حال حاضر سرانه فضای آموزشی برای هر دانش‌آموز حدود 5.28 مترمربع است. این عدد به‌طور متوسط در سطح کشور محاسبه شده و در بعضی استانها ممکن است کمتر یا بیشتر باشد.» وی با اشاره به اهداف برنامه هفتم توسعه، گفت: «بر اساس این برنامه، هدف‌گذاری شده که سرانه فضای آموزشی به 6.1 مترمربع برای هر دانش‌آموز کاهش یابد. البته باید توجه داشت که این کاهش به‌طور عمده به علت رشد جمعیت دانش‌آموزی است و نه به دلیل کاهش فضای آموزشی به شکل مطلق.»
عبداللهی در ادامه، به سند تحول بنیادین و سرانه مطلوب مورد اشاره در آن پرداخت و افزود: «طبق سند تحول بنیادین، سرانه مطلوب فضای آموزشی برای هر دانش‌آموز باید 8.4 مترمربع باشد. بنابراین، فاصله زیادی با این هدف داریم.»
دلایل نابرابری در توزیع سرانه فضای آموزشی
عبداللهی با اشاره به دلایل اصلی نابرابری در سرانه فضای آموزشی در استان‌های مختلف گفت: «یکی از دلایل اصلی این مسئله، رشد سریع جمعیت دانش‌آموزی در برخی از مناطق است. به‌ویژه در استان‌هایی مانند تهران، قم و البرز، با افزایش روزافزون جمعیت دانش‌آموزی مواجه‌ایم.» وی در ادامه افزود: «از طرفی، در برخی استانها مانند یزد و ایلام، به دلیل ساخت مدارس جدید و برنامه‌ریزی بهتر، سرانه فضای آموزشی بالاتر از متوسط کشوری است. بنابراین، تفاوت‌ها به‌طور عمده به رشد جمعیت و توزیع منابع آموزشی مربوط می‌شود.»
اهمیت فضای آموزشی مطلوب در فرآیند یادگیری
معاون سازمان نوسازی مدارس با تاکید بر اهمیت فضای آموزشی مناسب برای هر دانش آموز، اظهار داشت: «طبق سند تحول بنیادین، باید برای هر دانش‌آموز حداقل 8/4 مترمربع فضای آموزشی فراهم شود. این هدف، به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از مدارس با تراکم بالا و فضای محدود مواجه هستند، بسیار اهمیت دارد. فضای کافی باعث بهبود کیفیت آموزش، افزایش تمرکز دانش‌آموزان و ارتقاء سلامت روانی و جسمی آنها می‌شود. در واقع، فضای مناسب به عنوان یکی از ارکان اصلی در فرآیند یادگیری، برای تحقق اهداف آموزشی اهمیت ویژه‌ای دارد.»
چالش‌ها و موانع اصلی در تأمین فضای آموزشی مناسب
عبداللهی بزرگترین چالش در زمینه تأمین فضای آموزشی مناسب را «کمبود منابع مالی و ناتوانی در تخصیص بودجه کافی برای ساخت و نوسازی مدارس» عنوان کرد. وی همچنین با اشاره به توزیع ناعادلانه منابع بین استان‌های مختلف، افزود: «در حالی که استان‌های بزرگتر مانند تهران به منابع بیشتری دسترسی دارند، استان‌های کوچک‌تر و محروم‌تر از این منابع محروم هستند. به همین دلیل، شکاف‌های عمیقی در سرانه فضای آموزشی میان استانها ایجاد شده است.»
راهکارهای پیشنهادی برای حل بحران سرانه فضای آموزشی
عبداللهی در خصوص راهکارهای پیشنهادی برای حل این مشکلات، گفت: «اولین قدم برای حل این مشکلات، تخصیص بیشتر منابع مالی به بخش آموزش و پرورش است. در این راستا، دولت باید برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای توزیع عادلانه منابع در نظر بگیرد. همچنین، مشارکت بخش خصوصی در ساخت مدارس می‌تواند کمک زیادی به رفع این کمبودها کند. در کنار این، باید از فضاهای موجود به‌طور بهینه استفاده کنیم؛ به عنوان مثال، مدارس شبانه‌روزی یا مدارس نیمه‌تمام می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای کاهش تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌ها باشند.»
بررسی دقیق‌تر چالش‌های موجود در تأمین فضای آموزشی
کمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب، به ویژه در مناطقی با رشد سریع جمعیت، از جمله چالش‌های اصلی سیستم آموزشی ایران است. این کمبود، باعث تراکم بالای دانش‌آموزان در کلاس‌ها و کاهش کیفیت آموزش می‌شود و بر سلامت روانی و جسمی دانش‌آموزان نیز تأثیرگذار است.
نابرابری در سرانه فضای آموزشی در استان‌های مختلف، ناشی از توزیع ناعادلانه منابع است. استان‌های بزرگ و برخوردار، منابع بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند، در حالی که استان‌های کوچک و محروم از این منابع محروم هستند. این نابرابری، منجر به ایجاد شکاف‌های آموزشی عمیق‌تری در کشور می‌شود.
تخصیص بودجه کافی برای ساخت و تجهیز مدارس، یکی از چالش‌های جدی دولت است. کمبود منابع مالی، باعث تاخیر در ساخت و نوسازی مدارس، به ویژه در مناطق محروم می‌شود و فرآیند بهبود سرانه فضای آموزشی را با کندی مواجه می‌کند.
راهکارهای عملی برای حل بحران سرانه فضای آموزشی
یکی از راهکارهای اساسی برای حل مشکل کمبود فضای آموزشی، افزایش بودجه بخش آموزش و پرورش و تخصیص منابع مالی برای ساخت و تجهیز مدارس جدید و نوسازی مدارس فرسوده است.
با توجه به محدودیت‌های موجود، باید از فضاهای آموزشی فعلی به شکل بهینه استفاده شود. استفاده از مدارس شبانه‌روزی و نیمه‌تمام برای کاهش تراکم کلاس‌ها، می‌تواند راهکار موقتی برای این چالش باشد. مشارکت بخش خصوصی در ساخت و تجهیز مدارس، به ویژه در مناطق محروم، می تواند به عنوان یک راهکار موثر در تامین فضای آموزشی مناسب مورد توجه قرار بگیرد. برای رفع نابرابری‌ها، لازم است که منابع آموزشی و امکانات به صورت عادلانه در سراسر کشور توزیع شود و سهم مناطق محروم از این منابع افزایش پیدا کند.
کمبود فضای آموزشی و سرانه پایین آن، یکی از مشکلات اساسی نظام آموزش و پرورش است که کیفیت آموزش را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان نیز اثرگذار است. با این حال، برنامه ریزی های سند تحول بنیادین و تلاش های سازمان نوسازی مدارس، می تواند در بلند مدت به رفع این مشکلات کمک کند. برای تحقق این اهداف، نیاز به تخصیص بودجه بیشتر، استفاده بهینه از فضاهای موجود، مشارکت بخش خصوصی و توزیع عادلانه منابع است.
انتهای پیام/
