حکمرانی امنیت غذایی باید در پرتو اخلاق زیستی انجام شود

به گزارش خبرگزاری آنا، حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در نخستین همایش ملی اخلاق در کشاورزی و غذا با تاکید بر حکمرانی امنیت غذایی در پرتو اخلاق زیستی اظهار کرد: حکمرانی یک فرآیند از سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، راهبری، تصدی‌گری تا نظارت و ارزیابی اثرسنجی است. یعنی حکمرانی یک فرآیند پنج‌مرحله‌ای است. اگر یکی از این مراحل نباشد، ما حکمرانی نداریم.

وی با اشاره به تعریف امنیت غذایی ادامه داد: امنیت غذایی را سال ۱۹۸۴ اف‌ای‌او (FAO) تعریف کردند و گفتند که «اطمینان از اینکه همه مردم در همه اوقات به غذای اصلی مورد نیاز خویش به منظور تداوم یک زندگی سالم و فعال، دسترسی مادی و اقتصادی داشته باشند و در خطر از دست دادن دسترسی خود هم نباشند.» شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در سال ۱۴۰۲ تعریفی مشابه را در سند دانش بنیان امنیت غذایی ارائه کرده و دسترسی فیزیکی، اقتصادی و عادلانه همه مردم به غذای کافی، سالم، مغذی و حلال را ذکر کرده است. این تعریف شامل چهار رکن: فراهمی، دسترسی، سلامت و مصرف، تاب‌آوری منابع یا به تعبیری ثبات و پایداری است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره واژه «حکمرانی امنیت غذایی» گفت: مقصود از این واژه این است که این پنج مأموریت شامل سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، تنظیم ساختار، تقسیم مسئولیت و نظارت و ارزیابی اثرسنجی در قلمرو امنیت غذایی در یک شبکه شکل بگیرد. این شبکه شامل دولت (معنای عام)، بخش خصوصی و تعاونی‌ها (توده مردم) است. این سه رکن در فرآیند حکمرانی باید نقش داشته باشند. باید نقش این سه رکن در حکمرانی مستقیم باشد.

خسروپناه ادامه داد: فناوری‌های نوین در کشاورزی و مصرف نهاده‌های شیمیایی مثل کود‌های شیمیایی و آفت‌کش‌ها، باعث افزایش ظرفیت تولید شده‌اند، اما به انسان، حیوان، گیاهان و طبیعت آسیب رسانده‌اند. بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های موجود در اکوسیستم، ناشی از این الگوی کشاورزی است. این الگو آسیب‌های متعددی را ایجاد کرده و در آینده نیز با فناوری‌هایی مثل فناوری کوانتومی ممکن است با آسیب‌های بیشتری روبرو شویم.

وی با بیان اینکه حکمرانی امنیت غذایی باید در پرتو اخلاق زیستی انجام شود، گفت: در این زمینه باید مبنا‌هایی را در نظر داشت. مبنای اول توحید محوری در کشاورزی است. زراعت خلقت خداوند است و خالق و زارع آن خداوند است. اگر استادان و محققان کشاورزی نگاه توحیدی به طبیعت و کشاورزی داشته باشند، قطعاً نوع رفتار ما با طبیعت تغییر خواهد کرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنای دوم را اصل حیات در عالم طبیعت دانست و بیان کرد: همه چیز در عالم طبیعت، از جمادات گرفته تا حیوانات و گیاهان، دارای حیات است. طبیعت دارای شعور و اراده است و اگر انسان به حریم طبیعت تجاوز کند، طبیعت نیز واکنش نشان خواهد داد.

خسروپناه عنوان کرد: مبنای سوم ذاتی بودن و همگانی بودن ارزش‌های اخلاقی است، افعال و اشیا ذاتاً دارای حسن و قبح هستند و این ارزش‌ها نیازمند جعل و اعتبار انسانی نیستند. این ارزش‌ها پیش از دین و شریعت وجود دارند.

وی مبنای چهارم را تأثیر متقابل جسم و روح قلمداد کرد و گفت: روح سلطه‌گر انسان بر طبیعت، ابتدا به جسم خود او آسیب می‌زند و سپس به طبیعت و در نهایت طبیعت نیز به انسان بازخورد منفی می‌دهد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: مبنای پنجم بومی‌سازی دانش‌های نوین در خدمت اخلاق و انسانیت است. فناوری‌های نوین مانند ژنتیک، هوش مصنوعی و کوانتوم باید در خدمت اخلاق زیستی و انسانیت قرار گیرند.

وی بیان کرد: مسئله اخلاق در کشاورزی قبل از اینکه به کنش برسد، باید به بینش و منش برسد. دانشگاه‌ها و نهاد‌های سیاست‌گذاری باید اخلاق زیستی را در تمامی امور کشاورزی رعایت کنند. رعایت این اخلاق می‌تواند به تامین غذای سالم و حلال و حکمرانی بهتری در زمینه کشاورزی منجر شود.

خسروپناه با بیان اینکه حکمرانی در امنیت غذایی به پیوست اخلاق زیستی نیاز دارد، به میزان بالای ضایعات غذایی در کشور اشاره کرده و این امر را ناشی از بی‌اخلاقی و بی‌تدبیری دانست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: رتبه ایران در حکمرانی کشاورزی ۱۳۲ است این رتبه در مقایسه با کشور‌های منطقه نشان‌دهنده نیاز به اصلاحات اساسی در این حوزه است.
وی استفاده از هوش مصنوعی را ابزاری مهم برای حکمرانی هوشمند در حوزه کشاورزی دانست.

خسروپناه در پایان با تاکید بر ضرورت اجرایی شدن سند امنیت غذایی گفت: این سند با مشارکت گسترده محققان تهیه شده است، برای اجرای آن لازم است همه زیرمجموعه‌ها مشارکت داشته باشند.