سهم توسعه تکنولوژی در امنیت غذایی چقدر است؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، موضوع امنیت غذایی در کشور به حدی جدی است که رهبر معظم انقلاب بار‌ها در این خصوص دستوراتی را صادر کرده اند و اشاراتی به این مبحث داشته اند. از این رو اهمیت پیگیری کلیه جوانب امنیت غذایی بر هیچ کس پوشیده نیست.

بر اساس تعریف‌های ارائه شده موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری در دریافت غذا سه رکن اساسی امنیت غذایی است؛ اما نکته حائز اهمیت اینجاست که در جهان امروزی که درگیر کمبود منابع، تغییرات اقلیمی گسترده و رکود و تورم وجنگ است، برقرار کردن این مهم ساده نیست.

تکنولوژی و اولین رکن امنیت غذایی

موجودیت غذا برای ارائه به افراد اولین رکن ایجاد امنیت غذایی پایدار است؛ رکنی در مقابل آن پیچیدیگی‌های بسیاری وجود دارد. بر اساس پیش بینی‌های سازمان امنیت غذایی (فائو) در سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به ۹ میلیارد نفر خواهد رسید و برای سیر کردن این جمعیت بایستی بیش از دو برابر میزان کنونی غذا تولید شود. این در حالی است که کشاورزی در جهان از سال ۱۹۹۰ با مشکلات فراوانی روبرو شده است.

در سال ۱۹۹۰ مشکلات اقتصادی موجب کاهش سرمایه گذاری در صنعت کشاورزی شده و در همین راستا تحقیقات در زمینه تکنولوژی کشاورزی را نیز به شدت کاهش داد. از طرف دیگر سیل پاکستان و جنگ روسیه نیز اهمیت تغییرات اقلیمی و نبرد بر سر منابع را در مسئله تولید محصولات غذایی به جهانیان نشان داد. در این حال که تغییرات اقلیمی و بارندگی‌های سیل آسا و تغییرات در زمان بارش موجب آسیب به محصولات کشاورزی می‌شود؛ منابع آبی مورد نیاز برای کشت نیز با محدودیت‌های بیشتری روبرو خواهند شد.

تکنولوژی و مدیریت منابع آبی

وقوع خشکسالی‌های متعدد در جهان به جهت تغییر در تغذیه منابع آب شیرین موجب خواهد شد که جابجایی‌های آب با مشکل مواجه می‌کند؛ در اینجاست که اهمیت تکنولوژی خود نمایی می‌کند. تکنولوژی‌های نوین برای جابجایی آب در فواصل طولانی و با کمترین هزینه کاربرد دارند که از آن جمله می‌توان به تلمبه خانه‌هایی اشاره کرد که از انرژی خورشیدی و بادی برای پمپاژ آب استفاده می‌کنند. هر چند که استفاده از انرژی باد و آب از دیرباز مرسوم بود، اما ژنراتور‌های امروز کاملا متفاوت از گذشته است.

ژنراتور‌های امروزی با بهره گیری از بهره وری ایجاد شده در اثر تکنولوژی و استفاده از توان هوش مصنوعی برای مدیریت زمان کار به راحتی می‌توانند با هزینه‌ای بسیار کم آب را از منابع مختلف به زمین‌های حاصل خیز منقل کنند. همچنین با بهره گیری از انرژی‌های نو می‌توان در تصفیه فاضلاب‌ها و آب‌های شور سریع‌تر و موثر‌تر عمل نمود.

موضوع دیگر که موجب آسیب‌های بسیار شدیدی در کشاورزی شده است، بارندگی‌های خارج از موعد و غیر قابل پیش بینی است؛ هر چند که به نظر می‌رسد آهسته آهسته فصل این مشکلات نیز به پایان خود نزدیک می‌شود. تکنولوژی‌های پیشرفته ماهواره‌ای با دریافت و و تحلیل اطلاعات آب و هوایی مدل‌های دقیقی از وضعیت آب و هوا تهیه نمایدو همچنین توسعه هوش مصنوعی در تحلیل اطلاعات آب و هوایی و پیش بینی حوادث مرتبط با تغییرات جوی اثر فوق العاده دارد.

در اینجا توسعه سیستم‌های هشدار زود هنگام به کشاورزان و همچنین توسعه تکنولوژی‌های کشاورزی مقاوم کردن بذر و گیاه و همچنین مقابله با آسیب‌ها ضروری می‌نمایند که این موضوع نیازمند افزایش سرمایه گذاری در طرح‌های تحقیقات کشاورزی است.

تکنولوژی و غذای بیشتر با محدودیت بیشتر

با توجه به گزارش فائو بدیهی است که تا ۲۰۵۰ مجبور خواهیم شد با توجه به تنش‌های آبی و تغییر وضعیت خاک در مساحتی کمتر غذایی بیشتر تولید کنیم. این یعنی در زمینه ایجاد بهره وری در تولید چاره‌ای جز تکیه بر تکنولوژی‌ها وجود ندارد؛ هر چند این این مسیر هم اکنون نیز شروع شده و در نمونه‌ای تولید گندم با بکار گیری بذر اصلاح شده ۳۵ درصد افزایش یافت، اما باید توجه داشت که فرصت چندانی باقی نمانده است و باید هر چه زودتر تمام توان تکنولوژیکی کشور و دانش بنیان‌ها را به کار گیریم.

 تکنولوژی و هدر رفت منابع غذایی

جالب است بدانیم در گزارش شاخص ضایعات غذایی ۲۰۲۴ آورده شده است که در سال ۲۰۲۲ در جهان بیش از ۱.۰۵ میلیون تن غذا هدر رفته است که این ضایعات معادل تولیدات ۳۰ درصد از زمین‌های کشاورزی جهان است. با بررسی دقیق‌تر آمار‌ها مشخص می‌شود که یک پنجم از این هدر رفت در مرحله خرده فروشی و ۱۳ درصد از آن در مرحله زنجیره تامین اتفاق افتاده است.

اما نکته دیگر اینجاست که هدر رفت مواد غذایی در جهان توسعه یافته و در حال توسعه دو وجه مختلف دارد. بر اساس گزارش‌ها بیشتر هدر رفت غذا در کشور‌های توسعه یافته در مرحله مصرف خانوار است که این مورد نیازمند تغییر در تکنولوژی بسته بندی و فرهنگ سازی است، اما در کشور‌های در حال توسعه هدر رفت در مرحله اولیه تولید و زنجیره ارزش رخ می‌دهد.

حجم عظیم هدر رفت غذایی و الگوی مرحله‌ای هدر رفت مشخص می‌کند که توسعه تکنولوژی‌ها می‌تواند به شدت در کاهش هدر رفت منابع غذایی در مراحل تولید و فرآوری و انتقال موثر باشد. به عنوان مثال رئیس بنیاد ملی گندمکاران در سال ۱۴۰۲ گفته بود که ۲۰ درصد گندم تولیدی در زمان برداشت، حمل و نقل و نگهداری در سیلو‌ها هدر می‌رود.

این موضوع یعنی با توسعه تکنولوژی صحیح برای برداشت و نگهداری مصرف گندم به عنوان یکی از اساسی‌ترین محصولات سبد تغذیه یک پنجم کاهش خواهد یافت.