مفاهیم، رویکرد‌ها و روش‌های نگاشت نهادی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، استفاده از نگاشت نهادی در مطالعات نظام نوآوری رویکردی است که ضمن شناسایی ضعف‌ها و خلأ‌های نهادیِ نظام، ابزار مفیدی نیز برای یادگیری سیاستی به دست می‌دهد.

پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «مفاهیم، رویکردها و روش‌های نگاشت نهادی (با تأکید بر مطالعات نظام نوآوری)» به این موضوع پرداخته‌اند که بیشتر مطالعات با رویکرد نگاشت نهادی از سه روش برای ترسیم نگاشت نهادی در نظام ملی نوآوری استفاده می‌کنند که نخستین روش سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی می‌باشد که استفاده از کارکردهای نظام ملی نوآوری است.

* مفهوم نگاشت نهادی

در این پژوهش مطرح شده است که نگاشت نهادی نقشه‌ای است که بازیگران اصلی و تعاملات آنها را نشان می‌دهد و می‌تواند خلأ‌ها و موانع ساختار‌ها را روشن‌تر کند و به کمک نگاشت نهادی می‌توان درک بهتری از وضع ظاهری نظام ملی نوآوری به‌دست آورد. 

نگاشت نهادی چارچوبی است که با نمایی ساده و جامع وضعیت موجود نظام نوآوری را نشان می‌دهد

به گفته این پژوهش نگاشت نهادی چارچوبی است که با نمایی ساده و جامع وضعیت موجود نظام نوآوری را نشان می‌دهد و با بررسی آن می‌توان نقایص موجود در اجزا و روابط میان اجزای نظام را شناسایی و تحلیل کرد تا برای اصلاح این موارد برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داد.

* ضعف‌های نگاشت نهادی

در ادامه این پژوهش آمده است که نهادسازی ایجاد سازمان‌های رسمی غایب در نظام از متداول‌ترین توصیه‌های سیاستی در این دسته از مطالعات است. با وجود این، رویکرد نگاشت نهادی در مطالعات سیاست‌گذاری دارای ضعف‌هایی است که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:

• عدم توجه به کیفیت تعاملات نهادی؛
• نادیده گرفتن تعاملات غیررسمی؛
• توجه ویژه و در بسیاری موارد توجه صرف به نهاد‌های فیزیکی و کمبود توجه به نهاد‌های سخت و نرم؛
• توجهِ صرف به عواملی که به‌طور مستقیم بر نوآوری تأثیرگذارند و عدم توجه به محیطی که نظام نوآوری درون آن فعالیت دارد و به‌طور غیرمستقیم فعالیت‌های نوآوری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

در این پژوهش آمده است که ضمن بهره‌گیری از نقاط قوت نگاشت نهادی باید تلاش شود تا نقاط ضعفِ استفاده از این روش تا حد ممکن برطرف شود. همچنین در پیاده‌سازی توصیه‌های سیاستیِ مطلاعات نگاشت نهادی، توجه به نقاط ضعفِ یادشده مورد تأکید است.

* کاربردهای نگاشت نهادی

در ادامه این پژوهش اینگونه توضیح داده شده است که نگاشت نهادی بینش مفیدی را درباره چیدمان خاص نهادی یک کشور برای سیاست‌گذاری به‌وجود می‌آورد و اطلاعاتی فراتر از آمار‌ها ارائه می‌دهد. 

بیشتر بخوانید

در یک پژوهش انجام شد؛

تحلیل لایه‌ای موانع نیل به مرجعیت علمی

به گفته این پژوهش  با استفاده از نگاشت نهادی می‌توان عدم تطابق، هم‌پوشانی و نقایص برنامه‌های پشتیبانی را ملاحظه کرد و همچنین می‌توان از آن به عنوان ابزاری مفید برای استفاده کرد. 

از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش یادگیری سیاست با توجه به بِه روش‌ها چیدمان مناسب نهادی به بهبود هماهنگی سیاست‌ها، افزایش شفافیت و کاهش عدم تطابق نظام‌مند کمک می‌کند و از سوی دیگر یکی از کاربرد‌های مفید نگاشت نهادی ردگیری جریان دانش ضمنی است و به‌طور معمول خلأ‌های سازمانی را به نمایش می‌گذارد.

* روش‌های اصلی در مطالعات نگاشت نهادی

در این پژوهش آمده است که تا کنون مطالعات متعددی در جهان و ایران با استفاده از نگاشت نهادی انجام شده است. سه روش اصلی در مطالعات نگاشت نهادی قابل شناسایی است:

• نخست، استفاده از رویکرد‌های نظام ملی نوآوری است که بیشتر توسط سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی به منظور تشریح نگاشت نهادی کشور‌های عضو استفاده شده است.
• روش دوم، استفاده از ماتریس‌های چهارگانۀ هدف- ابزار، نهاد- ابزار، تعامالت نهادی و نهاد- هدف است.
• روش سوم، روش ترکیبی است که با استفاده از کارکرد‌های نظام ملی نوآوری و ماتریس‌های چهارگانه به ویژه ماتریس نهاد- کارکرد به تبیین نگاشت نهادی میپردازد.

در پایان این پژوهش به این مهم اشاره شده است که یک روش دقیق برای استفاده از رویکرد نگاشت نهادی می‌تواند با برشمردن کارکرد‌های نظام ملی نوآوری در حوزه یک فناوری معین شروع شود و در ادامه با ترسیم ماتریس‌های چهارگانه در هر یک از کارکردها، نگاشت نهادی موجود به تفکیک کارکرد‌ها تشریح و تبیین شود.

بیشتر بخوانید

در یک پژوهش ارزیابی شد؛

تاثیر پژوهش‌ و فناوری‌های دانشگاهی بر میزان تحقق شاخص‌های نقشه جامع علمی کشور

در جمع‌بندی نهایی پژوهش حاضر آمده است که با نمایان شدن خلأ‌های نهادی و سازمانی، می‌توان به تبیین توصیه‌های سیاستی و راهکار‌های پیشنهادی به منظور بهبود نظام ملی نوآوری در آن حوزه فناوری معین اقدام کرد.

این پژوهش به کوشش اسماعیل کلانتری (دکترای سیاست‌گذاری علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس) و، غلام‌علی منتظر (دانشیار گروه مهندسی فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس) انجام شده است.