رویای آینده: معمای خواب‌های پیشاشناختی

خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوید فرخی؛ رویاها یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های تجربه بشری هستند. ذهن ما گهگاه هنگام خواب، تصاویر و داستان‌های گهگاه واضحی را می‌بیند که ما را به فضا و زمان متفاوتی می‌برد. برخی از رویاها معمولی هستند، اما برخی دیگر می‌توانند آنقدر عجیب باشند که از دیدن آنها شگفت‌زده شویم. یکی از جالب‌ترین انواع خواب‌ها آن دسته رویاهایی است که به نظر می‌رسد آینده را پیش‌بینی می‌کند. آیا تا به حال خواب چیزی را دیده‌اید که بعداً آن را در زندگی واقعی تجربه کرده باشید؟

رویاها در مرحله‌ای از خواب به وقوع می‌پیوندند که «خواب با حرکت سریع چشم» (REM) نام دارد. مغز ما در طول این مرحله از خواب تقریباً به اندازه زمانی که بیدار هستیم فعال است. در این مرحله بیشتر رویاها اتفاق می‌افتند. دانشمندان بر این باورند که رویاها مکانیسمی برای مغز ما هستند که به پردازش اطلاعات، مرتب کردن خاطرات و احساسات کمک می‌کنند و حجم وسیع داده‌ها و تجربیاتی را که در طول ساعات بیداری با آن‌ها مواجه شدیم را سازماندهی می‌کنند.

خاطرات تصادفی

یکی از توضیح‌های ممکن برای وقوع رویاهای پیشگویانه می‌تواند عنصر تصادف باشد. مغز ما دائماً حجم زیادی از اطلاعات را دریافت می‌کند. گاهی ممکن است چیزی را در خواب ببینیم که آن را به وضوح به خاطر نداریم اما آن را در طول روز دیده یا شنیده‌ایم. جلوتر وقتی چیزی مشابه در واقعیت رخ داد، فرد احساس می‌کند رویای او محقق شده است. با این حال در واقعیت، این مسئله می‌تواند تصادفی بوده باشد.

حافظه نقش تعیین‌کننده‌ای در نگرش‌های انسان دارد. خاطرات ما از رویاها کامل نیستند و می‌توانند در طول زمان تغییر کنند. گاهی اوقات ممکن است پس از وقوع یک رویا، آن را به گونه‌ای متفاوت به خاطر بیاوریم که به نظر برسد که رویدادی را پیش‌بینی کرده‌ایم. یکی از مهارت‌های مغز انسان خردمند این است که تجربیات گذشته را به رویدادهای حال مرتبط کند.

توانایی مغز در پیش‌بینی کردن

مغز انسان ماشینی باورنکردنی است که دائماً در مورد آینده پیش‌بینی می‌کند. این کار بر اساس الگوها و تجربیات گذشته انجام می‌شود. برای مثال وقتی ابرهای تیره را می‌بینید، ممکن است پیش‌بینی کنید که باران خواهد بارید. در طول تاریخ این توانایی برای بقای ما بسیار مهم بوده است. در مورد رویاها هم مغز ما ممکن است پیش‌بینی‌های مشابهی انجام دهد.

مغز ما از اطلاعات زندگی روزمره برای انجام پیش‌بینی‌ها استفاده می‌کند. اگر امتحانی در پیش دارید، ممکن است در مورد آن خواب ببینید زیرا مغز شما در حال پردازش افکار و نگرانی‌های شما در مورد آزمون است. اگر بعداً در امتحان عملکرد خوبی داشته باشید، ممکن است احساس کنید رویای شما موفقیت‌تان را پیش‌بینی کرده است. در واقع این مغز شماست که شما را برای اتفاقی که انتظارش را دارید آماده ‌کند.

نقش ضمیر ناخودآگاه

ضمیر ناخودآگاه ما همیشه در حال کار است، حتی زمانی که از آن آگاه نیستیم. این بخش از مغزمان خاطرات، افکار و تجربیات ما را در خود جای می‌دهد. وقتی خواب می‌بینیم، ضمیر ناخودآگاه می‌تواند آن تجارب، ایده‌ها و افکار پنهان را وسط بکشد و یا آنها را به روش‌های مختلفی ترکیب کند و تجلی دهد. این مسئله می‌تواند رویاهایی را به وجود بیاورد که به نظر می‌رسد آینده را پیش‌بینی کرده‌اند.

برای مثال اگر خواب ببینید دوستی با شما تماس می‌گیرد و ازقضا روز بعد او با شما تماس بگیرد، ممکن است برایتان یک پیش‌بینی به نظر برسد. با این حال کاملاً این احتمال وجود دارد که ضمیر ناخودآگاه شما سرنخ‌های ظریفی را در آخرین مکالمات‌تان دریافت کرده باشد (برای مثال اینکه دوستتان قرار است با شما تماس بگیرد). به عبارت دیگر مغز شما این اطلاعات را پردازش کرده و در خواب شما آورده است.

مطالعات علمی در مورد رویا

دانشمندان مختلفی برای بررسی عملکرد رویاهای پیشگویانه، تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده اند. اکثر مطالعات نشان می‌دهد که این رویاها نتیجه فرآیندهای طبیعی مغز ما هستند. تحقیقی از پاتریک مک‌نامارا (Patrick McNamara)، متخصص علوم اعصاب نشان داد که مردم اغلب در مورد چیزهایی خواب می‌بینند که نگران آن هستند یا چیزهایی که در هر صورت قریب‌الوقوع است.

مطالعه دیگری که توسط کارلایل اسمیت (Carlyle Smith) انجام شد، به دانشجویانی پرداخته که در مورد امتحانات خود رویا می‌دیدند. دانش‌آموزانی که شب‌های پیش از امتحان چنین خوابی را دیده بودند، در آزمون بهتر عمل می‌کردند. مغز این دانش‌آموزان نگرانی‌ آنها را پردازش کرده و به آنها کمک می‌کرد تا برای آزمون آماده شوند. این مسئله نشان می‌دهد که رویاها می‌توانند به ما در پردازش اطلاعات و آماده شدن برای آینده کمک کنند، اما لزوما آن را پیش‌بینی نمی‌کنند.

مغز انسان فوق‌العاده پیچیده است. مغز این توانایی را دارد که حجم زیادی از اطلاعات را دریافت کند، آنها را پردازش و پیش‌بینی کند. این مسئله گاهی اوقات می‌تواند توهم رویاهای پیشگویانه را به وجود آورد. در خاتمه، در حالی که تحقق رویاها می‌تواند هیجان‌انگیز باشد، اما جامعه علمی به توضیحی قطعی در مورد این پدیده نرسیده است.