آیا جراحی تومور هیپوفیز خطرناک است ؟

جراحی تومور هیپوفیز چیست؟

جراحی تومور هیپوفیز، اولین راهکار درمانی برای اکثر انواع تومورهایی است که روی غده هیپوفیز رشد می‌کنند. اگر تومور، سرطانی یا بزرگ باشد و سطح هورمون را مختل کند، نیاز به درمان دارد. البته برخی از انواع تومورهای کوچک، تنها با دارو قابل درمان هستند. بیش از 99 درصد تومورهای هیپوفیز، غیر سرطانی هستند. اما، اگر تومورها روی اعصاب بینایی فشار وارد کنند، می‌توانند مشکلاتی را در سطح هورمون ایجاد کنند و منجر به مشکلات بینایی شوند. میزان شیوع این تومورها، دقیقاً مشخص نیست؛ اما به طور تقریبی شیوع آن حدود 116 نفر در هر 100000 نفر است. اگر تومورهای هیپوفیز باعث ایجاد علائم مخرب شوند، معمولاً به درمان نیاز دارند. متداول‌ترین تکنیک‌های جراحی، ترانس اسفنوئیدال و کرانیوتومی هستند.

جراحی ترانس اسفنوئیدال

جراحی آندوسکوپی هیپوفیز که به آن جراحی آندوسکوپی ترانس اسفنوئیدی نیز گفته می‌شود، رایج‌ترین روش جراحی برای برداشتن تومورهای هیپوفیز است. جراحی ترانس اسفنوئیدال بیشتر از سایر روش‌ها، برای برداشتن تومورهای هیپوفیز استفاده می‌شود. با این تکنیک، جراح، تومور را از طریق فضای توخالی در استخوان اسفنوئید که در پشت مجرای بینی قرار دارد، خارج می‌کند. روش‌های انجام این تکنیک متفاوت است؛  اما معمولاً به شرح زیر خواهد بود:

جراح، برشی را در امتداد غضروف بینی ایجاد می‌کند تا هر طرف بینی از هم جدا شود. با استفاده از یک ابزار جراحی کوچک، استخوان اسفنوئید و قسمت توخالی این استخوان به نام سینوس اسفنوئید در پشت مجرای بینی باز می‌شود. سپس، جراح، از ابزارهای کوچک و میکروسکوپی برای برداشتن تومور از غده هیپوفیز استفاده می‌کند. از طرف دیگر، گاهی اوقات جراحان از آندوسکوپ استفاده می‌کنند که لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر و مجهز به دوربین است. استفاده از آندوسکوپ، به جراح کمک می‌کند تا از برش تیغه بینی جلوگیری کند و ابزارهای ویژه‌ی دیگری که برای برداشتن تومور از داخل دوربین وارد می‌شود را روی صفحه‌ی مانیتور مشاهده کند.

کرانیوتومی

کرانیوتومی ممکن است برای تومورهای بزرگ‌تر یا تومورهایی که برداشتن آن‌ها سخت‌تر است، استفاده شود. اگرچه این روش با خطر آسیب مغزی بیشتری مواجه است؛ اما، اغلب به این دلیل که جراح می‌تواند مستقیماً تومور را ببیند، روشی ایمن‌تر است. این تکنیک شامل مراحل زیر است:

• ایجاد سوراخ در یک طرف جلوی جمجمه
• تلاش جراح برای رسیدن به تومور از طریق سوراخ جلوی جمجمه
• خارج کردن تومور بسته به تبحر و ظرافت خاص جراح

خطرات جراحی هیپوفیز

جراحی غده هیپوفیز، زمانی که توسط جراح مجرب انجام شود، به طور کلی بی‌خطر است؛ اما درکل، به عنوان روش جراحی بزرگی محسوب می‌شود که مانند همه‌ی جراحی‌ها، با خطراتی همراه است. عوارض جراحی تومور هیپوفیز غیر معمول است. اگر تومور با موفقیت برداشته نشود، ممکن است به جراحی دوم نیاز داشته باشد. همچنین اکثر افراد ممکن است به مدت 1 یا 2 هفته پس از جراحی، دچار سردرد سینوسی یا احتقان شوند.

سایر خطرات احتمالی عبارتند از:

• واکنش به بیهوشی عمومی
• آسیب به بافت مغز
• نشت مایع مغزی نخاعی
• مننژیت، عفونت غشای خارجی مغز
• آسیب به غده هیپوفیز که می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود.
• دیابت بی‌مزه، که می‌تواند باعث تکرر ادرار و تشنگی غیر معمول شود.
• خونریزی شدید
• مشکلات بینایی

خطرات جراحی اندوسکوپی هیپوفیز

جراحی اندوسکوپیک هیپوفیز نسبت به روش کرانیوتومی، با خطرات کمتری همراه است، اما همانند سایر روش‌های جراحی، با خطر واکنش بیمار به بیهوشی، خونریزی و عفونت همراه است. بسته به شرایط پزشکی بیمار، ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. بنابراین،  قبل از انجام عمل، باید حتماً در مورد هرگونه نگرانی با پزشک صحبت شود. خطرات و عوارضی که ممکن است در این نوع جراحی رخ دهد عبارتند از:

رینوره CSF:

مایع مغزی نخاعی، مایعی است که مغز را احاطه کرده است و ممکن است پس از جراحی از بینی نشت کند. در برخی موارد ممکن است برای ترمیم این نشتی به جراحی دیگری نیاز باشد.

مننژیت:

نوعی عفونت است که در غشای پوشاننده‌ی مغز و نخاع رخ می‌دهد و می‌تواند پس از جراحی رخ دهد.

آسیب به قسمت‌های طبیعی غده هیپوفیز:

آسیب به نواحی هیپوفیز که هورمون‌ها را ترشح می‌کنند ممکن است نیاز به جایگزینی هورمون بعد از جراحی داشته باشد.

دیابت بی مزه:

آسیب به قسمتی از غده هیپوفیز که در کنترل ادرار نقش دارد، می‌تواند منجر به تکرر ادرار و تشنگی شود.

خونریزی شدید:

اگر رگ خونی بزرگ در حین جراحی آسیب ببیند، ممکن است خونریزی شدید و مداوم به مغز یا بینی رخ دهد.

مشکلات بینایی:

ممکن است به اعصابی که تامین‌کننده‌ بینایی هستند و نزدیک غده‌ی هیپوفیز قرار دارند، آسیب وارد شود.

مراحل جراحی آندوسکوپی هیپوفیز

معمولاً جراحی آندوسکوپی هیپوفیز، با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. ممکن است انجام آزمایش خون، آزمایش ریتم قلب و عکس‌برداری از قفسه سینه برای بیمار توصیه شود. در بسیاری از موارد، در این جراحی، متخصص گوش، حلق و بینی با جراح مغز و اعصاب همکاری می‌کند. جراح گوش، حلق و بینی معمولاً آندوسکوپ را از طریق بینی و یا از طریق برش زیر لب بالایی عبور می‌دهد. آندوسکوپ تا زمانی که دیواره‌ی استخوانی سینوس اسفنوئید در پشت بینی پیدا شود، به سمت داخل فرو برده می‌شود. همچنین، ممکن است از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تهیه‌ تصاویر از ناحیه‌ی هیپوفیز و جهت کمک به جراحان استفاده شود. هنگامی که دسترسی به ناحیه‌ی هیپوفیز امکان‌پذیر گردید، جراح مغز و اعصاب، تومور هیپوفیز را به قطعات کوچک تقسیم و خارج می‌کند.

بعد از جراحی آندوسکوپی

تا زمانی که بیمار،  به خوبی مایعات مصرف کند و بتواند به رژیم غذایی عادی بازگردد، تشویق می‌شود تا به محض اینکه بتواند از رختخواب بلند شود، شروع به راه رفتن کند. همچنین، در مدت زمان بستری بیمار در بیمارستان، میزان نوشیدن مایعات و خروجی ادرار، برای ارزیابی عملکرد هیپوفیز پیگیری می‌شود. از جمله خطراتی که ممکن است بیمار بعد از جراحی و بازگشت به منزل آنها را تجربه کند و مهم است که با پزشک خود مطرح نماید؛ شامل موارد زیر است:

• هر سردردی که با دارو برطرف نشود
• تهوع و استفراغ
• تب
• خونریزی از بینی
• ترشح آبکی از بینی
• افزایش ادرار

ضریب موفقیت جراحی تومور هیپوفیز

در صورتی که جراحی ترانس اسفنوئیدال توسط جراح مغز و اعصاب با تجربه انجام شود و تومور کوچک باشد، میزان درمان تومورهای سرطانی بیش از 80 درصد است. اما، اگر سرطان به اعصاب مجاور، بافت مغزی یا بافتی که مغز را می‌پوشاند، تجاوز کرده باشد، شانس موفقیت بسیار کم می‌شود. به طور کلی مهم‌ترین خطر در جراحی کرانیوتومی یا ترانس اسفنوئیدال، نشت مایع مغزی نخاعی است. همچنین، بسته به محل آسیب ممکن است هورمون درمانی انجام شود.

جمع بندی

جراحی تومور هیپوفیز ممکن است برای برخی بیماران خطرناک باشد. اما، در اغلب افراد، با توجه به مراحل تومور و شرایط فیزیکی بیمار، جراحی ممکن است بهترین راه حل ممکن باشد. توصیه می‌شود قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی، با پزشک مشورت شود و تمام گزینه‌های درمانی بررسی گردد.