۱۹ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۹ آذر برابر با ۱۰ دسامبر را ورق می‌زنیم.

لوله دمنده اکسی‌هیدروژن

۱۰ دسامبر ۱۸۰۱ میلادی برابر با ۱۹ آذر ۱۱۸۰ خورشیدی، رابرت هاره، شیمی‌دان آمریکایی مقاله‌ای را با‌عنوان «یادداشت عرضه و کاربرد لوله دمنده» به انجمن شیمی فیلادلفیا ارائه کرد. این اکتشاف دانشمند بیست ساله مربوط به تولید شدید گرما با لوله دمنده اکسی‌هیدروژن به‌عنوان مولد مشعل جوشکاری بود. انجمن سال بعد این مقاله را منتشر کرد و گزارش‌های مربوط به اختراع هاره هم در مجله فلسفی تیلوش و هم در سالنامه شیمی منتشر شد. در سال 1839 آکادمی علوم و هنر آمریکا اولین مدال رامفورد را به رابرت هاره اعطا کرد. اکسی‌هیدروژن مخلوطی از گازهای اکسیژن و هیدروژن است که برای تولید دیرگدازها، جوشکاری یا برای تولید نور در چراغ‌ها استفاده می‌شود.

جوایز نوبل

 ۱۰ دسامبر ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۹ آذر ۱۲۸۰ خورشیدی، اولین مراسم اهدای جایزه نوبل برگزار شد و پادشاه سوئد طبق وصیت مخترع آلفرد نوبل اولین جوایز نوبل را توزیع کرد. آکادمی سلطنتی علوم سوئد در 10 نوامبر 1901 هم‌زمان با سالمرگ آلفرد نوبل تصمیم گرفت که اولین جایزه نوبل فیزیک را به ویلهلم رونتگن برای کشف پرتو ایکس، اولین جایزه نوبل شیمی را به یاکوبوس اچ. وانت‌هوف برای کشف قوانین دینامیک شیمیایی و فشار اسمزی در محلول‌ها و اولین جایزه نوبل در فیزیولوژی یا پزشکی را به امیل فون برینگ، برای کار درمورد سرم درمانی، به‌ویژه برای استفاده از آن در درمان دیفتری، اعطا کند.

بولتن دانشمندان اتمی

۱۰ دسامبر ۱۹۴۵ میلادی برابر با ۱۹ آذر ۱۳۲۴ خورشیدی، اولین خبرنامه، جلد ۱ شماره 1 بولتن دانشمندان اتمی  به همت آلبرت اینشتین منتشر شد. بعدها این خبرنامه به‌دلیل «ساعت روز قیامت» که برای تصویر روی جلد شماره ژوئن ۱۹۴۷ انتخاب کرده بود مورد توجه قرار گرفت. ساعت روز قیامت نمادی است که هرساله احتمال وقوع فجایع آخرالزمانی را که زاده عملکرد انسان است، نشان می‌دهد. به‌دلیل آزمایش بمب هیدروژنی در نوامبر ۱۹۵۲ توسط آمریکا و پس‌از اولین آزمایش بمب هیدروژنی شوروی در  ۱۲ آگوست ۱۹۵۳برای نشان‌دادن فوریت‌های مربوط به جلوگیری از ویرانی فاجعه‌بار بشریت، عقربه‌های ساعت روی جلد سپتامبر ۱۹۵۳ (بولتن جلد ۹، شماره ۷) به دو دقیقه به نیمه‌شب رسید که نزدیک‌ترین زمان به روز آخرالزمان هسته‌ای (نیمه‌شب) است که تا به حال بوده است. عقربه دقیقه ساعت این جلد طی سال‌ها به عقب و جلو رفته است که نشان‌دهنده کاهش یا افزایش فوریت مشکلات مربوط به گسترش تسلیحات هسته‌ای در جهان و نگرانی‌های اضافی اخیر درباره تغییرات اقلیمی و سلاح‌های بیولوژیکی است.

اولین ماموریت تعمیر تلسکوپ فضایی هابل

۱۰ دسامبر ۱۹۹۳ میلادی برابر با ۱۹ آذر ۱۳۷۲ خورشیدی، تلسکوپ فضایی هابل پس‌از اولین ماموریت تعیمرات به مدار بازگردانده شد. این تلسکوپ فضایی مشهور، بعد از گذشت بیش‌از ۳۰ سال از این تعمیرات همچنان فعال است و به کاوش در جهان ادامه می‌دهد. اندکی پس‌از استقرار تلسکوپ هابل در مدار در سال 1990، ناسا نقصی را در آینه اصلی این رصدخانه فضایی کشف کرد که بر وضوح تصاویر اولیه تلسکوپ تأثیر می‌گذاشت. اما طراحی هابل به فضانوردان این امکان را می‌دهد که تعمیرات، تعویض قطعات و به‌روزرسانی فناوری آن را با ابزارهای جدید در همان مدار انجام دهند. گروهی از فضانوردان در قالب ماموریت خدماتی ۱ سوار بر شاتل اندیور ۲ دسامبر ۱۹۹۳ به این تلسکوپ فضایی رسیدند ابزار جدیدی اضافه کرد و تعمیرات برنامه‌ریزی شده را روی تلسکوپ انجام داد و اصلاح اپتیک را طی چندمرحله پیاده‌روی فضایی انجام دادند و ۱۰ دسامبر تلسکوپ را برای ادامه کار دوباره در مدار اصلی‌اش مستقر کردند.

ویلیام گیلبرت

۱۰ دسامبر ۱۶۰۳ میلادی برابر با ۱۹ آذر ۹۸۲ خورشیدی، ویلیام گیلبرت، دانشمند انگلیسی که به «پدر مطالعات الکتریکی» شهرت دارد درگذشت. او محققی پیشگام در مغناطیس بود که سال‌ها صرف بررسی جاذبه‌های مغناطیسی و الکتریکی کرد. گیلبرت نام جاذبه الکتریکی، نیروی الکتریکی، الکتریسیته و قطب مغناطیسی را ابداع کرد. او در زمان سلطنت ملکه الیزابت اول به برجسته‌ترین مرد علم در انگلستان تبدیل شد. باتوجه به اینکه سوزن قطب‌نما نه‌فقط شمال و جنوب را نشان می‌دهد، که سمت پایین هم خم می‌شود گیلبرت فکر کرد که زمین همانند آهنربای میله‌ای عمل می‌کند. او هم مثل کوپرنیک معتقد بود که زمین حول محور خودش می‌چرخد و ستارگان ثابت همه در یک فاصله از زمین نیستند. گیلبرت فکر می‌کرد که این نوعی مغناطیس است که سیارات را در مدار خود نگه می‌دارد.