ادغامی که رگ حیات صنعت فرش را می‌‌زند

گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ خبر ادغام شدن دو نهاد زیرمجموعه وزارت صمت، یکی از پرچالش‌ترین اتفاقات اخیر در روند تغییر و تحولات ساختاری این وزارتخانه به شمار می‌رود.

ادغام اداره کل صنایع خلاق و ورزشی با مرکز ملی فرش و شکل‌گیری مرکز ملی صنایع خلاق و فرش ایران، باعث تعجب بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی شد؛ اما ادغام این دو نهاد بسیار بی‌ربط، تنها نقطه عجیب داستان نیست و تغییر ساختار وزارتخانه با دستور مقام مسئولی به غیر از وزیر صمت، از دیگر اتفاقات تأمل برانگیز در راستای شکل‌گیری این نهاد جدید است. حتی اگر نام برده شدن از صنعت خودرو در نسخه اولیه ابلاغ حکم ادغام را در نظر نگیریم، نیت اعلام شده مبنی بر دانش‌بنیان شدن صنایع خلاق در نسخه اصلاحی آن از دیگر ابعاد قابل توجه است.

ادغام مصرانه دو بخش نامرتبط با یکدیگر در راستای بهره‌مندی از مزایای مالی مانند ردیف بودجه‌ای دانش‌بنیان‌ها برای صنایع خلاق، شاید یکی از بی‌منطق‌ترین و پرسش‌برانگیزترین بهانه‌های اعلام شده برای توجیه این کار باشد.

تغییرات مستمر بی‌نتیجه

محمدرضا مودودی، سرپرست پیشین سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا، نسبت به تغییرات ساختاری رخ داده در بدنه وزارت صمت واکنش نشان داد و گفت: مدت اخیر، شاهد تغییر و تحولات متعددی در ساختار وزارت صمت و زیرمجموعه‌های آن مانند سازمان توسعه تجارت بودیم. ادغام اخیر اداره کل صنایع خلاق و ورزشی با مرکز ملی فرش نیز از جدیدترین این نوع اتفاقات بود.

این مسئول ادامه داد: تجربه نشان داده به طور معمول ادغام‌های چنینی با نگاه کارشناسی و علمی همراه نبوده و در نهایت به ساختار مدیریتی و عملکرد سازمان‌ها لطمه زده است. به عنوان مثال تغییرات اخیر در سازمان توسعه تجارت باعث شده تا با کاهش نیروی کار فعال مواجه شویم؛ به این صورت که افراد به طور رسمی استخدام سازمان هستند، اما نقش سازمانی و وظایف آن‌ها مشخص نیست.

وی افزود: ادغام دو نهاد مرتبطی مانند اداره کل صنایع خلاق و ورزشی با مرکز ملی فرش، نشان‌گر آن است که نگاه تخصصی و کارشناسی پشت این تصمیم نبوده؛ حتی اگر هدفی مانند کوچک‌سازی وزارتخانه و یا بهبود عملکرد این نهاد‌ها در دستور کار بود، باید به شیوه‌ای دیگر این اتفاق صورت می‌گرفت. به عنوان مثال با به‌کارگیری افراد متخصص و مدیران توانمند در بدنه ساختاری، بهره‌وری سازمان می‌تواند افزایش یابد؛ اما ادغام دو نهاد بی‌ربط که هم‌سویی فعالیتی با یکدیگر ندارند، نتیجه‌ای جز آسیب زدن به این بخش‌ها را نخواهد داشت.

فرش، هویت ملی ایران است

مودودی به تضعیف شدن صنعت فرش در پی ادغام صنایع خلاق و ورزشی با مرکز ملی فرش اشاره کرد و در این‌باره توضیح داد: فرش یکی از محصولاتی است که برند ایرانی را در عرصه‌های جهانی به دوش می‌کشد؛ در جهان محصول فرش را با نام ایران می‌شناسند و از دیرباز تجارت فرش برای کشور سودآوری‌های جدی مادی و معنوی به همراه داشته است. هرچند که طی سال‌های اخیر صادرات این محصول از سالی بیش از ۲ میلیارد دلار به حدود 50 میلیون دلار در سال رسیده است؛ اما هنوز این محصول برای کشور استراتژیک و مهم محسوب می‌شود.

به گفته مودودی؛ از سویی دیگر فرش تنها محصولیست که مرکزی ملی به طور مستقل و جداگانه دارد؛ وجود این نهاد نشان‌دهنده اهمیت و ارزش صنعت فرش برای کشور است. حال ادغام مرکز ملی فرش با اداره کل صنایع خلاق و ورزشی، نه‌ تنها نشان‌دهنده بی‌توجهی به صنعت فرش است؛ بلکه حاکی از نبود نگاه تخصصی و جدی به مسئله برند و تجارت در بدنه مدیریتی است.

این کارشناس تجاری تصریح کرد: صنعت فرش امروز نیاز به آسیب‌شناسی و ارائه راهکار‌های جدی برای بهبود وضعیت صادراتی و حفظ برند تجاری دارد؛ اما در عوض با نهادی نامرتبط ادغام و ریاست آن به دست فردی که هیچ تخصصی در زمینه صنعت فرش و تجارت ندارد، سپرده شد. این اتفاق را می‌توان آغازی برای پایان حیات صنعت فرش در ایران دانست. متاسفانه شیوه در پیش گرفته شده برای مدیریت صنعت فرش، نشان می‌دهد هیچ اهمیتی برای این محصول که هویت ملی ما را بازتاب می‌دهد، قائل نیستیم.

بهانه‌تراشی برای ادغام

سرپرست پیشین سازمان توسعه تجارت درباره دلیل این ادغام اظهار کرد: حوزه صنایع خلاق وسیع بوده و توانایی آن را دارد تا سهم خوبی از تجارت داخلی و خارجی را برعهده داشته باشد. این در حالیست که فرش در زمره این صنایع قرار نگرفته و ذات تولید و تجارت آن به طور کلی با صنایع خلاق متفاوت است. عملکرد صنعت فرش مستقل بوده و دارای چارچوب و قاعده مشخصی است. به عنوان مثال عمده ارزش صنایع خلاق با فکر و ایده آن سنجیده شده و نیاز کمتری به مواد اولیه دارد؛ اما صنعت فرش اینطور نبوده و نیاز بالایی به مواد اولیه دارد.

وی بیان کرد: همچنین از نظر قیمت‌گذاری نیز تولیدات نهایی این دو صنعت با یکدیگر تفاوت زیادی دارند. تفاوت بنیادین صنعت فرش و صنایع خلاق، باعث شده تا بهانه دانش‌بنیان شدن صنایع خلاق به کلی منتفی شده و در نهایت به عنوان یک توجیه برای تصمیم نهایی خود اعلام کنند.

به تغییرات امیدی نداریم

ادغام دو نهاد غیرمرتبط از یک سو، سکان‌داری فردی بدون داشتن تجربه مرتبط مدیریتی از سویی دیگر، جا برای دفاع و طرفداری از تغییرات ساختاری جدید در بدنه مرکز ملی فرش و اداره صنایع خلاق نگذاشته است. از هر طرف که به این مسئله نگاه کنیم، ایرادات کار به حدی بالاست که کارشناسان امیدی به نتیجه‌بخشی مثبت آن نه برای صنایع خلاق و نه برای صنعت فرش نداشته باشند.