اکوسیستم آموزشی در حال تغییر اساسی است

بابک نجار اعرابی، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره اقدام دانشگاه‌های پیشرفته جهان در بازطراحی رشته ریاضی با توجه به توسعه هوش مصنوعی اظهار کرد: هوش مصنوعی یک حوزه کاملا میان رشته‌ای بوده و هیچ رشته‌ای نمی‌تواند به‌تنهایی مدعی متولی ایجاد یا توسعه آن باشد. 

وی افزود: بخش زیادی از هوش مصنوعی با توجه به پیشرفت تکنولوژی در بستر علوم کامپیوتر، مهندسی کامپیوتر و مهندسی برق قرار دارد. 

نجار اعرابی تصریح کرد: هوش مصنوعی با علوم شناختی، روان‌شناسی و علوم اعصاب ارتباط تنگانگی دارد؛ چرا که منبع الهام هوش مصنوعی از هوش طبیعی است و نمونه‌های هوش طبیعی در انسان و موجودات زنده دیده می‌شود. هوش طبیعی و تحلیل و درک ساختار و رفتار هوشمندانه در موجودات زنده، الهام‌بخش توسعه روش‌ها و الگوریتم‌ها و سیستم‌ها در هوش مصنوعی است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: زبان‌شناسی نیز یک حوزه مهم در تصویر کلی هوش مصنوعی به شمار می‌آید. خصوصا از این جهت که زبان شاید مهمترین جلوه هوشمندی انسان و وجه تمایز انسان با سایر موجودات زنده است. درک زبان طبیعی از نوع گفتار و متن توسط ماشین و تولید گفتار و متن توسط ماشین‌ها از مهمترین دستاورد‌های هوش مصنوعی است. در حال حاضر و در آینده، توسعه هوش مصنوعی با همکاری و همفکری متخصصان رشته‌های مختلف، در راستای حل نیاز‌های جامعه تحقق می‌یابد. 

لزومی در طراحی دانشکده هوش مصنوعی نیست

نجار اعرابی گفت: دانشکده ریاضی در ایران مجری رشته علوم کامپیوتر به حساب می‌آید، اما این الگو در مابقی دانشگاه‌های دنیا فرق دارد، برای مثال در برخی از مشهورترین دانشگاه‌های آمریکا علوم کامپیوتر در کنار مهندسی برق قرار می‌گیرد. تفکر تحلیلی و انتزاعی ریاضی باید بیشتر وارد دانشکده‌های مهندسی شود و دیدگاه‌های عمگرای مهندسی که ناظر به حل مسئله‌های دنیای عینی و فیزیکی است وارد دانشکده‌های ریاضی شود. لزومی در ایجاد دانشکده‌های جدید نمی‌بینم.

وی افزود: کافی است همکاری بین دانشکده‌ها تسهیل و تشویق و ترغیب شود. هوش مصنوعی به عنوان یک حوزه میان رشته‌ای مهم می‌تواند به عنوان یک الگو عمل کند. می‌توان یک برنامه جامع هوش مصنوعی در هر دانشگاه کشور طراحی و اجرا کرد که در آن تمام دانشکده‌ها و رشته‌های مربوط ایفای نقش کنند، در چنین الگوی همکاری میان رشته‌ای دانشکده ریاضی هم به عنوان یکی از سازه‌های مهم نقش آفرین خواهد بود. پیشرفت هوش مصنوعی نیاز به درک بهتر همکاری میان رشته‌ای در دانشگاه‌ها و اصلاح تفکر‌ها دارد. مسائل پیچیده و میان رشته‌ای را در چارچوب همکاری بین دانشکده‌ای می‌توان حل کرد. در این حوزه به نظرم راه حل بهینه توسعه ایجاد دانشکده جدید نیست. 

نبود ریاضی باعث برهم‌ریختگی تمام علوم می‌شود

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به ارزیابی آینده رشته ریاضی گفت: قطعا ریاضی یکی از رشته‌های آینده جهان است و این رشته برای علوم مانند تنفس برای بدن است که اگر وجود نداشته باشد تمام علوم به هم می‌ریزند. چرا که این رشته شیوه تفکر، استدلال، برهان و منطق را به انسان می‌آموزد. 

نجار اعرابی با بیان اینکه ریاضی هیچ وقت اهمیت خود را از دست نمی‌دهد، تاکید کرد: ریاضی پایه منطق و تفکر بوده و نزدیک‌ترین علم به فلسفه است. از آنجایی که برخی از مهمترین دستاورد‌های ریاضی بازار کار زود بازده ندارند؛ این حوزه نیاز به حمایت سیاست گذار آموزش عالی دارد. البته رشد در ریاضیات محض کار هر کسی هم نیست و نیاز به استعداد و انگیزه و علاقه درونی دارد. طبیعی است که عده کمی ریاضیدان واقعی می‌شوند و عده بیشتری به رشته‌های کاربردی روی می‌آورند. 

ریاضی نیازمند حمایت حاکمیت است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: بزرگی در بیانی تمثیلی ریاضیات را ملکه و خدمتکار سایر علوم دانسته است. ملکه از باب اهمیت محوری آن در توسعه سایر علوم و خدمتکار از منظر شمول آن به عنوان ابزار در تحلیل و بیان و مدلسازی تمامی جزئیات. توسعه همه جانبه ریاضیات نیاز به سیاست گذاری درست و حمایت حاکمیت دارد. 

نجار اعرابی درباره روش‌های هدایت دانش آموزان به رشته‌های ریاضی گفت: باید بگذاریم دانش آموز خودش برای آینده اش بر اساس علاقه و استعدادی که دارد تصمیم بگیرد. خیلی از افراد شاید بتوانند معلم ریاضی خوبی شوند، به شرط آنکه علاوه بر دانش ریاضیات، شوق یادگیری و یاددادن و تربیت انسان داشته باشند. اما برای محقق شدن در ریاضی، نیازمند افرادی با استعداد و توانمندی ویژه و شوق تفکر عمیق و درک ناشناخته‌ها هستیم. محقق واقعی ریاضی یک انسان معمولی نیست. 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: سیاست‌های حاکمیتی می‌تواند با تشویق و حمایت‌های خاص دانش آموزان مستعد را جذب رشته ریاضی کند. شاید توسعه جذب بدون کنکور، ورای برگزیدگان المپیاد که اکنون اجرا می‌شود، یک راه حل باشد. اختصاص بورسیه برای داوطلبان استعداد درخشان این رشته به همراه پرداخت حقوق می‌تواند راه حل دیگری باشد. به این ترتیب می‌توان شاهد افزایش آمار داوطلبان مستعد رشته ریاضی باشیم. یک چالش فعلی البته اصرار غالب خانواده‌ها به سوق دادن فرزندان مستعد به سمت رشته‌های پزشکی و مهندسی است. این که کسب درآمد را به عنوان یک ارزش به فرزندان بیاموزیم طبیعی و منطقی است. اما اینکه به حدی جلو رویم که فرد خلاف استعداد ذاتی و علایقش عمل کند به نظرم هوشمندانه نیست. کم دانش آموز نابغه ریاضی ندیده‌ایم که به اصرار خانواده وارد رشته‌های دیگر شده‌اند و خوب رشدشان محدود بوده است.

هوش مصنوعی بیکاری‌آفرین نیست!

نجار اعرابی درباره تغییر آینده شغلی ریاضی با توجه به پیشرفت تکنولوژی گفت: آینده شغلی در حال پیچیده شدن است. پیش بینی شده که ۵۰ درصد بازار کار نسل جدید دانش آموزی در حال حاضر ناشناخته است. این موضوع هم ترسناک است و هم شگفت انگیز؛ چرا که با دنیای متفاوتی در آینده‌ای نزدیک رو به رو خواهیم بود. به مرور برخی مشاغل، مانند صندوق دار، از بازار کسب و کار خارج می‌شود. البته در اینصورت افراد بیکار نمی‌شوند؛ چرا که مشاغل جدید به وجود می‌آیند. برخی شغل‌ها موضوعیت خود را از دست می‌دهد، اما بسیار بیشتر شغل جدید ایجاد می‌شود. دنیا در حال تحول و توسعه اساسی در بستر تحول دیجیتال با محوریت هوش مصنوعی و علوم داده است. دقیقا نمی‌توان گفت تا دهه دیگر چه مشاغلی ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی اهل یادگیری مستمر بودن و چابکی لازم برای تغییر حوزه کسب و کار را داشتن مهم می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: بخش زیادی از کار‌های تکراری و کمتر نیازمند به خلاقیت و تفکر به مرور بر عهده ماشین و تکنولوژی قرار می‌گیرد و فعالیت‌های نوآورانه و خلاقانه که نیازمند مدل و تحلیل است را انسان‌ها انجام می‌دهند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: نقش ریاضیدان‌ها در آینده علم و فناوری کشور مهم‌تر می‌شود؛ چرا که تفکر ریاضی و انتزاعی همراه با توان مدل سازی پدیده‌ها از آن‌ها افرادی تحلیل گر در جهت تصمیم سازی و کمک به مدیریت کشور می‌سازد. آینده کاری خوبی را هم برایشان رقم می‌زند.

نجار اعرابی با بیان اینکه بزرگترین بازار کار مربوط به میان‌رشته‌ای هاست، اظهار کرد: انسان‌های ریاضیدان در آینده علم و فناوری و کسب و کار نقش مهم تری ایفا می‌کنند؛ چرا که تفکر ریاضی و انتزاعی همراه با توان مدل سازی پدیده‌ها از آن‌ها افرادی تحلیل گر در جهت تصمیم سازی و کمک به مدیریت کشور می‌سازد. آینده کاری خوبی را هم برایشان رقم می‌زند. 

وی با اشاره به تغییر سرفصل دروس ریاضی اظهار کرد: وزارت علوم و وزارت بهداشت برنامه منظم بازنگری برنامه‌های درسی رشته‌ها و سرفصل دروس را هر ۵ سال یکبار در دست اجرا دارند و دانشگاه‌ها و کمیته‌های برنامه ریزی وزارتی نقش اجرای آن را بر عهده دارند. اما خوب نحوه و کیفیت اجرای آن مهم است. 

نجار اعرابی ادامه داد: اکوسیستم آموزشی در حال تغییر اساسی است. موضوع ورای بازنگری سرفصل‌هاست. شاید دانشگاه به معنی فعلی آن دیگر راه حل بهینه توسعه دانش و مهارت افراد برای ورود به جامعه و بازار کسب و کار نباشد. هم اکنون نیز با مفاهیم پایه آموزش شبکه‌ای و شخصی سازی آموزش مواجه هستیم. نمونه‌هایی از آن در حال اجرا است. برخی شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و مهم بین المللی ترجیح می‌دهند خود آموزش پرسنل را با جهت گیری مناسب و بازدهی بالا به عهده بگیرند.

وی گفت: قطعا آموزش ریاضیات هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. مسئله اصلی بازنگری سرفصل‌ها نیست، مسئله اصلی تطبیق آموزش با نیاز‌های محیط کسب و کار از یک سو و توانایی و ویژگی‌های فرد یادگیرنده است. این یعنی انعطاف در آموزش، تطبیق آموزش، انتقال حوزه دانش و مهارت، آموزش یادگیرنده محور، آموزش نیاز محور، آموزش فراگیر، آموزش مستمر، آموزش شبکه های. در اکوسیستم آینده آموزشی این کلمات را زیاد خواهیم شنید. 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: نقش مدرس هم در حال تغییر است. استادان دانشگاه، مدارک دانشگاهی و حتی مفهوم دانشگاه در حال تغییر است. دانشگاهیان و سیاست گذاران باید تا دیر نشده در ایجاد الگو جدید متناسب با شرایط جدید نقش موثر ایفا کنند.

انتهای پیام/

نادیا عابد