صادرات نفت متوقف شود؛ دانشجوی خارجی وارد کنید!

به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، جان هاروارد کشیشی بود که ۳۸۷ سال پیش چند کتاب به دانشگاه هاروارد هدیه کرد و به عنوان یکی از بنیانگذاران هاروارد شناخته شد. شاید اگر در آن زمان از جان هاروارد پرسیده می‌شد، آیا فکر می‌کنید این مرکز آموزشی و دانشگاهی روزی به محلی برای جذب نخبه‌ترین دانشجویان سراسر جهان تبدیل خواهد شد و سالانه میلیارد‌ها دلار عاید ایالات متحده می‌کند، پاسخش منفی بود. دانشگاهی که درآمد سالانه آن در سال ۲۰۲۲ (به تنهایی) نزدیک به ۶ میلیارد دلار بود.

وضعیت اکثر دانشگاه‌های برتر جهان که مراکزی آموزشی به شمار می‌آیند، چنین است. «دانشگاه» آنچنانکه از نامش پیدا است محلی برای تولید علم است. اما این نوع نگاه آموزشی، فقط مربوط به سده‌های پیشین بود. درحال حاضر دانشگاه‌های جهان باتوجه به ظرفیت جذب دانشجو، از نگاه‌های سنتی فرسنگ‌ها فاصله گرفته‌اند و دانشجوی بین المللی را مثل یک «محصول» می‌بینند. کشور‌ها و دانشگاه‌های جهان سال‌هاست در کنار نگاه فرهنگی و آموزشی، توجه اقتصادی و مارکتینگ را نیز به مقوله جذب دانشجو افزوده‌اند.

کشور‌هایی که برخوردار از منابع غنی معدنی و نفت و گاز هستند کمتر به فکر کسب درآمد از منابع دیگر هستند. با خود می‌گویند؛ هرزمان و به هرمیزان که خواستیم از چاه‌ها و معادن خود پول استخراج می‌کنیم. درمقابل، کشور‌هایی هستند که در تصور شکل‌دهی منابع درآمدی جدید برای مردم خود هستند.

پذیرش و جذب دانشجو در نگاه اول، خیلی پُرزرق و برق به نظر نمی‌آید و شاید از دور، خیلی هم درآمدزا و ارزآور نباشد. اما هرچه که به این موضوع نزدیک می‌شویم چشم‌ها گردتر و کسب درآمد از محل جذب دانشجو باورپذیرتر می‌شود. تصورِ کسب درآمد قابل توجه از جذب دانشجو واقعیتی است که وجود دارد و باید پذیرفت درحال حاضر کشور‌های زیادی بخش چشم‌گیری از بودجه مورد نیاز خود را از پذیرش دانشجوی بین‌المللی و حضور دانشجویان خارجی در کشورهایشان به دست می‌آورند.

وقتی صادرات نفت با گردش مالی جذب دانشجو برابری می‌کند

درآمد ایران در سال ۲۰۲۰ از صادرات نفت ۴۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بود. جالب اینکه، گردش مالی سالانه دانشجویان بین‌المللی امارات ۴۲ میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار است. این یعنی گردش مالی دانشجویان بین‌المللی در امارات با صادرات نفت ایران برابری می‌کند.

۱۲ دانشگاه برتر جهان؛ تنها در ۲ کشور

سال‌ها است دانشگاه‌های ایالات متحده اولین انتخاب دانشجویان بین‌المللی است. رتبه‌بندی معتبر دانشگاهی شانگهای (از بدو انتشار)، هاروارد را برترین دانشگاه جهان معرفی کرده است. بعد از هاروارد، اکثر دانشگاه‌های دیگر ایالات متحده و بریتانیا در صدر برترین‌ها هستند؛ ماساچوست، استنفورد، کمبریج، آکسفورد، پرینستون، کلمبیا، شیکاگو، پنسیلوانیا، ییل، کالیفرنیا و دانشگاه فناوری کالیفرنیا، ۱۲ دانشگاه برتر جهان هستند.

درآمد ۳۹ و ۳۲ میلیارد دلاری آمریکا و استرالیا از جذب دانشجو

ایالات متحده از بازار بیش از ۳۰۰ میلیارد دلاری جذب دانشجو در سراسر جهان، سالانه بیش از ۳۹ میلیارد دلار درآمد دارد و به واسطه جذب دانشجو ۴۵۰ هزار شغل در این کشور ایجاد می‌شود.

پذیرش و جذب دانشجو در استرالیا تبدیل به سومین منبع درآمد این کشور شده است. استرالیا در بین چند کشور اول در زمینه جذب دانشجویان بین‌المللی قرار دارد. این کشور سالانه ۳۲ میلیارد دلار از محل جذب دانشجو درآمد دارد.

هیچ دو روزی در کمبریج یکسان نیست

«هیچ دو روزی در کمبریج یکسان نیست» این شعار دانشگاه کمبریج است. چهارمین دانشگاه قدیمی جهان با بیش از ۲۰ هزار دانشجو از ۱۴۱ کشور جهان در قلب یکی از بزرگترین خوشه‌های فناوری جهان قرار دارد. کمبریج سالانه نزدیک به ۳۰ میلیارد پوند به اقتصاد انگلستان کمک می‌کند و پشتیبانی‌کننده بیش از ۸۶ هزار شغل در سراسر بریتانیا است.

۸۴ درصد دانشجویان امارات بین‌المللی هستند/ جذب سریع دانشجویان نخبه هندی در صنایع

امارات متحده عربی یک میلیون و ۱۰۰ هزار دانشجوی بین‌المللی دارد. بیش از ۸۴ درصد از کل دانشجویان امارات از کشور‌های دیگر هستند. امارات سال‌ها است مقصد اول دانشجویان بین‌المللی است. دولت امارات ویزای ۵ و ۱۰ ساله‌ای برای دانشجویان خارجی صادر می‌کند تا شرایط برای اقامت دانشجویان بین‌المللی پس از تحصیل در امارات آسان شود. کشوری که توانسته قطعه‌ای بیابانی را در طول همه این سال‌ها به قطب اقتصادی منطقه تبدیل کند.

دانشگاه‌های هند به هر دانشجوی خود در دوره دکتری ماهانه ۳۵ هزار روپیه یعنی معادل ۴۵۰ دلار حقوق می‌دهند. به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد هم همینطور، ماهانه بین ۱۲ تا ۲۰ هزار روپیه معادل حدود ۲۰۰ دلار حقوق ماهانه داده می‌شود. این درحالیست که هزینه زندگی دانشجو در هند خیلی کمتر از عددی است که به او حقوق می‌دهند. یعنی دانشجو هیچ دغدغه‌ای نخواهد داشت برای ادامه تحصیل.

دانشجو و نخبه هندی به سرعت با حقوق و مزایا و امکانات خوب جذب صنایع هند می‌شود. مدرک دانشگاهی صادرشده برخی دانشگاه‌های هند به قدری معتبر است که دانشجوی هندی پس از فراغت از تحصیل می‌تواند در۸۰ کمپانی بزرگ دنیا مشغول به کار شود.

سابقه‌ کمِ ایران در جذب دانشجو

همه این‌ها نشان می‌دهد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جهان در کنار نگاه فرهنگی و اجتماعی کاملا نگاه تجاری و اقتصادی به موضوع جذب دانشجو از کشور‌های دیگر دارند. ایران به زعم صاحبنظران، کشور جوان و کم سابقه‌ای در زمینه جذب دانشجوی بین‌المللی است. درجائیکه دانشگاه‌های برتر جهان سابقه‌ای بیش از ۱۵۰ سال در این زمینه دارند ایران کمتر از ۱۲ سال است که در حال برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری جذب دانشجو از کشور‌های دیگر است.

۳۳۴، ۳۶۰ و ۳۷۵ بهترین رتبه‌ی دانشگاه‌های ایران

اکنون کمتر از۱۰۰ هزار دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های ایران به صورت حضوری و غیرحضوری در حال تحصیل هستند. هزینه‌های تحصیل در ایران پایین‌تر از کشور‌های دیگر است و نیز ایران برخوردار از رتبه علمی مناسبی در جهان است. اما دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی‌های دانشگاه‌های جهان جایگاه پایینی دارند. بهترین دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی QS در رده ۳۳۴، ۳۶۰ و ۳۷۵ دنیا قرار دارند. این موجب شد تا تنوع دانشجو از کشور‌های مختلف در ایران پایین باشد. اکثر دانشجویان غیرایرانی دانشگاه‌های کشور از عراق و افغانستان هستند. چشم‌انداز آموزش عالی کشور برای سال ۱۴۰۴، ۲۵۰ هزار دانشجوی بین‌المللی است. سوال مهم این است؛ با وجود چالش‌های پیش‌رو و پُررنگ بودن نقاط ضعف نسبت به نقاط قوت دانشگاه‌های داخلی، آیا می‌توان به حضور دانشجویان بین‌المللی با ملیت‌های مختلف در ایران امید داشت؟

نقاط ضعف ایران در جذب دانشجوی بین‌المللی

نداشتن کلاس‌های درس به زبان‌های انگلیسی و عربی و تدریس فقط به زبان فارسی از عمده‌ترین چالش‌های دانشگاه‌های ایران است. برای دانشجوی خارجی پذیرفته نیست که برای شرکت در کلاس‌های دانشگاهی فقط یک انتخاب دارد؛ آنهم فقط شرکت در کلاس‌ها به زبان فارسی!

نداشتن زیرساخت‌های مناسب و سامانه‌های یکپارچه، پروتکل‌های عبور و مرور دست و پاگیر، معتبر نبودن مدارک دانشگاهی ایران در جهان و سطح پایین دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی‌ها، نداشتن مراودات پولی با برخی کشور‌های جهان به علت تحریم‌ها، مشکلات بانکی دانشجویان خارجی در ایران، مناسب نبودن زیرساخت‌های شهر‌های ایران برای اقامت دانشجویان با ملیت‌های مختلف، ندانستن زبان انگلیسی و پایین بودن حداقل‌های تشریفات کارکنان بخش‌های بین‌المللی دانشگاه‌های ایران برای پذیرش دانشجو، عدم معرفی درست دانشگاه‌های ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و نیز نداشتن هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی مشخص از سوی متولیان نظام آموزش عالی کشور از نقاط ضعف دانشگاه‌های ایران است.

شیرفلکه‌ها رو ببندید!

حدود ۳ درصد از کل دانشجویان ایران، دانشجوی بین‌المللی هستند. تصور کنیم اگر این ۳ درصد به ۲۰ درصد برسد، چقدر می‌تواند فضا و فرهنگ سازمانی دانشگاه‌ها، وضعیت ساختار‌ها و سطح تدریس اساتید دانشگاه‌های ایران را تغییر دهد. علاوه بر این باید به این موضوع اندیشید که وقتی دانشجوی خارجی وارد یک کشور می‌شود می‌تواند روی اقتصاد، فرهنگ و آموزش آن کشور اثر داشته باشد. باید درواقع نگاهی بین‌المللی به موضوع جذب دانشجو و به مراکز دانشگاهی خود داشته باشیم. نگاه بین‌المللی به جذب دانشجو، موجب رشد دانشگاه‌های ایران خواهد شد. علاوه بر این زیرساخت‌های دانشگاهی کشور را ارتقا خواهد داد. از همه مهمتر، جذب دانشجو از کشور‌های جهان این قابلیت را دارد تا هرموقع که اراده کردیم بتوانیم شیرفلکه‌های استخراج نفت را ببندیم و به واردات دانشجوی بین‌المللی فکر کنیم.

انتهای پیام/

قاسم شجاع