تعلیق «استارت نو» از سوی پوتین، چین کجای این معادله است؟

گروه جهان خبرگزاری آنا- مریم خرمائی: «اشتباه بزرگی است»؛ این جمله‌ای است که «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در واکنش به تصمیم «ولادیمیر پوتین» همتای روس مبنی بر تعلیق پیمان «استارت نو» گفت که تنها معاهده هسته‌ای واشنگتن-مسکو در راستای کاهش تسلیحات راهبردی جدید محسوب می‌شود.

استارت نو که در سال ۲۰۲۱ تمدید شد، تا سال ۲۰۲۶ دوام دارد و تعداد کلاهک‌های آماده استفاده در زرادخانه‌های روسیه و آمریکا را که ۹۰ درصد تسلیحات هسته‌ای دنیا را در خود جای داده اند به حداکثر ۱۵۵۰ مورد برای هر دو طرف محدود می‌کند. این پیمان همچنین علاوه بر این که تعداد پرتابگر‌ها (لانچرها) و بمب‌افکن‌های سنگین را به ۸۰۰ فروند محدود می‌کند، شامل مجموعه‌ای از بازرسی‌های متقابل از سایت‌های نظامی هم می‌شود. 

اما اکنون، آنگونه که پوتین می‌گوید، بازرس‌ها از این به بعد، اجازه ورود به زرادخانه‌های هسته‌ای روسیه را ندارند. دلیلش هم این است که ناتو اوکراین را در انجام حملات پهپادی به پایگاه‌های هوایی روسیه که محل استقرار بمب‌افکن‌های استراتژیک با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای هستند، پشتیبانی می‌کند.

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا می‌گوید که «آماده‌ایم تا در مورد محدود کردن تسلیحات استراتژیک در هر زمانی صرف نظر از هر اتفاقی که در روابط دوجانبه‌مان یا در دنیا رخ دهد، با روسیه مذاکره کنیم».

اما روسیه برای بازگشت به استارت نو شرط گذاشته است و آن هم پیوستن فرانسه و انگلیس به میز مذاکرات است. به قول پوتین، ظرفیت حمله ترکیبی ناتو با توجه به زرادخانه‌های استراتژیک این دو کشور قابل قبول نیست.

به این ترتیب، مسکو اعلام می‌کند که از این پس، ظرفیت‌های هسته‌ای فرانسه و انگلیس در کنار پتانسیل‌های ایالات متحده در نظر گرفته خواهد شد. به عبارت دیگر، برای روسیه غفلت از پتانسیل هسته‌ای این دو کشور اروپایی از نظر برنامه‌ریزی نظامی و تحلیل وضعیت غیرممکن است.

**تعلیق «استارت نو» از منظر همگرایی روسیه-چین چه معنایی دارد؟

خبر تعلیق مشارکت پوتین در تنها توافق هسته‌ای باقی مانده میان مسکو-واشنگتن در حالی اعلام شد که «وانگ ئی» رئیس دفتر روابط خارجی کمیته مرکزی حزب حاکم چین در روسیه به سر می‌بُرد تا او نیز به نوبه خود اعلام کند که پکن-مسکو درباره حمایت از جهان چندقطبی و مبارزه با قلدری‌های یکجانبه به توافق رسیده اند.

همزمان، وانگ بعد از دیدار با پوتین، هشدار داد که روابط پکن-مسکو علیه هیچ کشور ثالثی نیست و دو کشور مداخله و تهدید را تاب نمی‌آورند.

طی این هفته، «کین گانگ» وزیر خارجه چین هم اخطار داده بود که غربی‌ها مسئولیت جنگ اوکراین را به گردن پکن نیندازند و از دو مسئله هم پرهیز کنند: آتش افروزی در جنگ اوکراین و مقایسه آن با شرایط مشابهی که ممکن است در آینده برای تایوان رخ دهد.

از سوی دیگر، پوتین از برنامه سفر «شی جینپینگ» رئیس جمهور چین به روسیه خبر داده و می‌گوید روابط دو کشور وارد مرز‌های جدیدی شده است.

در موارد دیگر هم این همگرایی به گونه‌ای که حساسیت آمریکا و اروپا را تحریک کند، به وضوح قابل رؤیت است: در مخالفت با قطعنامه‌ها علیه کره شمالی، حساب پس کشیدن از آمریکا به خاطر غارت نفت سوریه، کم کاری غرب برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با ایران و ده‌ها مورد دیگر.

اینکه اکنون ازسرگیری استارت نو  از سوی روسیه به حضور فرانسه و انگلیس پای میز مذاکره مشروط شده، دقیقا به این همگرایی مرتبط است. 

رئیس جمهور روسیه عمل به شعار چندجانبه گرایی را از میز مذاکرات هسته‌ای آغاز کرده و به بایدن هشدار می‌دهد که مهار دشمن (مسکو و پکن) تبعاتی هم برای دوست (پاریس و لندن) دارد

 از دوره «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا، واشنگتن به دنبال آن بود که پیمان دو جانبه کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی موسوم به «استارت نو» با روسیه را به هم بزند و با نشاندن چین پای میز مذاکره، پیمانی سه جانبه را پایه گذاری کند، اما چین هربار با این استدلال که زرادخانه هسته‌ای اش قابل مقایسه با آمریکا و چین نیست، از پذیرفتن چنین پیشنهادی اجتناب کرد.

حتی بایدن به این امید استارت نو را در سال ۲۰۲۱ تمدید کرد که بعد‌ها از چین هم برای پیوستن به این چارچوب دعوت شود. 

روسیه (با ۵۹۷۷)، آمریکا (با ۵۴۲۸) و چین (با ۳۵۰) کلاهک هسته‌ای در صدر ۹ کشور برخوردار از جنگ افزار‌های اتمی قرار دارند و بعد از آن‌ها به ترتیب فرانسه، انگلیس، پاکستان، هند، اسرائیل و کره شمالی قرار دارند.

از این میان، آمریکا (۱۶۸۸)، روسیه (۱۵۸۸)، فرانسه (۲۹۰) و انگلیس (بیش از ۱۰۰) کلاهک هسته‌ای آماده استفاده یا به عبارتی مستقر بر موشک‌های بالستیک و بمب افکن‌های راهبردی دارند.

تعلیق استارت نو از سوی پوتین، به همتای چینی نیز انگیزه بیشتری برای طفره رفتن از مشارکت با آمریکا در تضمین امنیت هسته‌ای می‌دهد و رویای واشنگتن را برای چیدن میز مذاکرات سه جانبه (آمریکا-روسیه- چین) نقش بر آب می‌کند.

پیشنهاد پوتین مبنی بر لزوم پیوستن فرانسه و انگلیس به گفتگو‌های هسته ای، اوضاع را از این هم پیچیده‌تر می‌کند. به عبارتی، رئیس جمهور روسیه عمل به شعار چندجانبه گرایی را از میز مذاکرات هسته‌ای آغاز کرده و به بایدن هشدار می‌دهد که مهار دشمن (مسکو و پکن) تبعاتی هم برای دوست (پاریس و لندن) دارد.

از سویی، شی جینپینگ تاکنون با استناد به دکترین «عدم شلیک نخست»، از استقرار کلاهک‌های هسته‌ای امتناع کرده و آن‌ها را به حالت ذخیره نگه می‌دارد. اما با توجه به افزایش تنش‌های پکن-واشنگتن پیرامون موضوع تایوان، چه تضمینی وجود دارد که او باز هم از عملیاتی کردن ذخایر استراتژیک خود پرهیز کند؟

از یک نکته مهم هم نباید غافل بود که توقف بازرسی‌ها از زرادخانه‌های هسته‌ای روسیه و آمریکا، به منزله بازگشت به گمانه زنی‌های دوران جنگ سرد درمورد توانایی‌ها و نیات کشور‌های دشمن است.

به این ترتیب، شاهد یک بی ثباتی بزرگ در روابط دو طرف خواهیم بود که در آن هر یک از آن‌ها بر اساس بدترین سناریو عمل کرده و سامانه‌ها و برنامه‌های دقیق تری را برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای تبیین می‌کنند و این به نوبه خود ناپایداری وضعیت را تشدید می‌کند.