حمید انصاری:
جوسازی‌ها علیه پروژه حرم امام، سیاسی است/ برای برخی سخت است که امام(ره) تداوم داشته باشد/ شاید روزی ناگفتنی‌ها را بگویم
پروژه حرم مطهر در واقع به بهانه‌ای تبدیل شده که از رهگذر آن برخی می‌خواهند یک جای دیگر را مورد تردید قرار بدهند/ برای اینها خیلی سخت است که امام تداوم داشته باشد/ هزینه‌ها را در پایان پروژه اعلام می‌کنیم/ اگر اعتبارات اختصاص داده می‌شد این طرح زودتر به پایان می‌رسید.
گروه سیاسی- مهدی روزبهانی: «حرم مطهر» واژه‌ای آشنا برای مردم تهران است؛ حرمی در جوار گلزار شهدای تهران که آرامگاه رهبری بزرگ است. در خاطرات نقل شده که انتخاب مکانی برای تدفین پیکر امام خمینی، در جنوبی‌ترین نقطه شهر تهران و در کنار مزار شهدا، شب 14 خرداد و به پیشنهاد مرحوم سیداحمد خمینی صورت گرفته است.
زمانی که حال حضرت امام(ره) رو به وخامت بوده، جلسه‌ای با حضور مرحوم حاج سید احمد خمینی، بعضی اعضای دفتر امام، علمای قم و تهران و مسئولان کشوری در جماران تشکیل می‌شود تا درباره محل دفن امام تصمیم بگیرند. در آن جلسه، نظرهای مختلفی ارائه می‌شود اما در نهایت با نظر مرحوم حاج سید احمد خمینی و دیگران، این مکان را برای دفن پیکر امام(ره) در نظر می‌گیرند.
حالا، چیزی حدود 25 سال از آن روزها می‌گذرد و پروژه حرم مطهر امام خمینی(ره)، به پایان راه نزدیک می‌شود. این روزها برخی شخصیت‌های نظام همچون آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، از روند پایانی اجرای این پروژه بازدید داشته‌اند.
در آستانه سالگرد درگذشت مرحوم حاج سید احمد خمینی که در 25 اسفند سال 1373 رخ داد، خبرگزاری آنا در گفت‌وگویی با «حمید انصاری»، قائم‌مقام مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) به کم و کیف اجرای پروژه حرم امام خمینی(ره) به عنوان یادگاری از حاج سید احمد خمینی پرداخته است.
متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
| خود مجموعه بیت امام(ره)، تولیت حرم و آستان هم اعتقادی به این نداشتند که این پروژه هزینه‌ای برای کشور داشته باشد. بر مبنای اندیشه امام راحل همواره نظر بیت امام(ره) این بوده که باید مراعات شود تا خدای نکرده یک تحمیل خاصی بر شرایط کشور نشود. |
درباره پروژه حرم مطهر امام، بعضا حرف و حدیث‌هایی مطرح می‌شود که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم انعکاس نسبتا زیادی دارد. انتقاداتی را مطرح می‌کنند و سؤال می‌شود که کاربرد و ضرورت این پروژه چیست و چرا اینقدر طول کشیده است؟
آنچه شما مبنی بر جوسازی علیه پروژه حرم مطرح می‌کنید قطعا در فضاهای رسانه‌ای آن طرف آب مشهود است که اینها معمولا به صورت حباب هستند. من این حرف و حدیث‌ها را در فضای ذهنی مردم و جوانان سرزمین خودمان سراغ ندارم. سؤال من این است که آیا این مسائل دغدغه روز جوانان است؟ کسانی هستند که دائما مایل‌اند بهانه‌هایی را بیاورند که دلایل آن هم روشن است. یک بخش از این بهانه‌جویی‌‌ها مربوط به این است که امام(ره) و مردم ایران دشمنان زیادی در خارج از کشور دارند چراکه امام(ره) کار بزرگی انجام دادند. من به خاطر دارم که شب 23 بهمن ماه سال 57 به ستاد مشترک ارتش رفته بودیم. چون اعلام شده بود که در مقر دفتر فرمانده ستاد مشترک ارتش شاهنشاهی، حدود 45 نفر از مستشاران و فرمانده عالی‌رتبه آمریکایی خارجی حضور دارند. در آنجا ژنرال‌های آمریکایی فرمان می‌دادند و تیمسار و سپهبدهای ایرانی مثل نوکر جلوی آنها خم و راست می‌شدند. امام(ره) دست آمریکایی‌ها را قطع کرد و آنها را بیرون انداخت و کشور ایران را مستقل کرد. امروز مردم هستند که تصمیم می‌گیرند و اگر امروز مشکلاتی وجود دارد و نقدهایی به آن وارد است، در درون جامعه خودمان مطرح است.
از این رو دشمنی آنها به خاطر همین ضربه‌هاست و نقطه تمرکزشان هم به سمت امام و اندیشه امام(ره) است. برای اینها خیلی سخت است که امام(ره) تداوم داشته باشد. تداوم امام (ره)هم به پیگیری اندیشه، راه، عمل و منش ایشان است و پیگیری این مسیر هم به لحاظ واقعی، نمادهایی می‌خواهد.
مثلا شما برای حفظ هویت و شعائر اسلامی اذان می‌گویید. در قرآن نیز تعظیم شعائر یکی از واجبات در نظر گرفته شده است. نمادها و شعائر ممکن است زمان یا مکان خاصی باشد که به عنوان نشانه در نظر گرفته می‌شود. از این رو حرم امام(ره) نیز چنین نشانه‌ای است. کسانی که در سال‌ها و قرن‌ها بعد شاهد این عرصه رستاخیز بزرگ فرهنگی و اسلامی هستند، این نماد را خواهند دید و از این رو این محوریت را باید پاس داشت.
اینجا - حرم مطهر امام خمینی (ره) - با این نگاه ساخته شده است. قرار است از این مکان نشان دهیم که همچنان ایران، انقلاب و پیروان اسلام ناب در همه جای دنیا رو به توسعه هستند و محدود به ایران هم نیست. اندیشه امام(ره) امروز در خیلی از جاهای دنیا طرفدار دارد. سمبل و نماد محوری این حرکت، ملجأ نورانی امام(ره) است. از این رو ضرورت داشت که این مسئله به نحوی برجستگی پیدا کند و نمادین باشد. این طرح یکی از بزرگترین شاهکارهای معماری ایران در عصر حاضر و ان‌شاءالله قرن‌های قرن خواهد بود. در یکی دو سال آینده بعد از اتمام کار و رونمایی از طرحی که در محدوده خود حرم تمام می‌شود؛ خواهیم دید که چه طرح عظیمی است.
یعنی صرفا ایجاد یک نماد، به چنین پروژه بزرگی رسیده است؟
| شما هر وقت بروید به خصوص از بهار به بعد، می‌بینید که جمعیت زیادی، از امکانات استفاده می‌کنند و آنجا فضای معنوی و سالمی برقرار است.خدمت‌رسانی به ویژه به قشر کم‌درآمد و مستضعف جامعه با امکانات بسیار خوب در نظر گرفته شده است. این یک هدف بسیار متعالی بوده و ان‌شاءالله تداوم هم خواهد داشت. |
خیر. قطعا این صرفا یکی از اهداف بوده است. عظمت بنا و امکاناتی که در آنجا پیش‌بینی شده، اهداف دیگری نیز دارد. یک هدف بسیار مهمی که در کنار طرح اولیه حرم مطرح بود و از اندیشه امام(ره) هم گرفته بودیم و از ابتدا هم حاج احمد آقا و طراحان حرم آن را دنبال می‌کردند؛ بحث خدمت‌رسانی به مردم اطراف تهران بوده که عموما هم قشر محروم‌اند. طرح حرم مطهر از ابتدا تنها یک مکان زیارتی در نظر گرفته نشد؛ بلکه مجموعه‌ای از امکانات رفاهی، تفریحی، سیاحتی، درمانی و... در آن دیده شده است.
از طرفی این محل، مسیر تردد ده‌ها میلیون زائری است که سالانه به مشهد می‌روند و در اینجا استراحت می‌کنند. همچنین این مکان در مسیر تردد زوار خارجی و داخلی شهر مقدس قم قرار دارد و لازم است امکانات خدماتی به این عزیزان ارائه شود.
همچنین در طول سال، چند ده میلیون زائر قبور شهدا و درگذشتگان مردم تهران در بهشت زهرا رفتوآمد می‌کنند که قبلا فاقد هرگونه امکانات بودند؛ ولی الان امکانات زیادی در اختیار شهروندان تهرانی قرار داده شده است. شما هر وقت بروید به خصوص از بهار به بعد، می‌بینید که جمعیت زیادی، از امکانات استفاده می‌کنند و آنجا فضای معنوی و سالمی برقرار است. خدمت‌رسانی به ویژه به قشر کم درآمد و مستضعف جامعه با امکانات بسیار خوب در نظر گرفته شده است. این یک هدف بسیار متعالی بوده و ان‌شاءالله تداوم هم خواهد داشت.
از طرفی به خاطر ترافیک و آلودگی هوایی که در داخل شهر تهران وجود دارد؛ ضروری است که مجموعه مراکز علمی دانشگاهی در محلی دیگر توسعه یابد؛ از این رو می‌بینیم که دانشگاه شاهد در آنجا با چند هزار دانشجو و همچنین دانشگاه آزاد واحد یادگار امام با قریب به 40 هزار دانشجو در حال توسعه هستند. همچنین نمایشگاه بین‌المللی و دائمی شهر تهران در آن مکان در نظر گرفته شده است و فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) نیز در آن مسیر است.
در این منطقه، طبیعتا می‌تواند یک شهر فرهنگی، علمی، نمایشگاهی، هنری، خدماتی و سیاحتی و توریستی در یک فضای سالم و خوب با محوریت حرم مطهر امام(ره) شکل بگیرد. این قالب، طراحی ارزشمندی است و ان‌شاءالله ماندگار هم خواهد شد. این به‌رغم خواست کسانی است که نمی‌خواهند نام امام(ره) را مداوم ببینند.
این حرف و حدیث‌ها صرفا محدود به خارج از کشور نیست. در داخل کشور هم از این دست مطالب شنیده می‌شود.
آنچه در داخل مطرح می‌شود، برخی از آن ناشی از نداشتن اطلاع است و برخی هم متأثر از مسائل سیاسی است. این پروژه در واقع به بهانه‌ای تبدیل شده است که از رهگذر آن برخی می‌خواهند یک جای دیگر را احیانا مورد سؤال و تردید قرار بدهند؛ ولی مردم ایران مطلع هستند.
برخی نقدها به طولانی شدن این پروژه مربوط می‌شود. بالاخره 25 سال زمان کمی نیست و این پروژه خیلی طول کشیده است.
در مورد مدت زمان لازم برای اتمام این کار من فکر می‌کنم که نسبت به ابعاد پروژه و متراژ و همچنین مجموعه‌ای از امکانات خدماتی که در کنار آن پیش‌بینی شده، این پروِژه می‌تواند نمونه باشد و شما باید ابعاد را در نظر بگیرید.
در قم بعد از هزار و اندی سال، همچنان تعمیر و مرمت گلدسته‌های حرم حضرت معصومه(س) ادامه دارد؛ اما این پروژه عظیم از صفر در بیابانی که هیچ امکاناتی نداشته شروع به کار کرده است و امروزه به مرکزی شده که در مسیر تردد قرار دارد و جایگاهی بسیار ارزشمند و با فضای بسیار خوب و دلنشین است.
از طرفی، باید مراسم سالانه‌ای که در این مکان برگزار می‌شود را در نظر گرفت؛ مراسم سالانه‌ای که در سالگرد ارتحال امام(ره) برگزار می‌شود و به طور یقین می‌توان گفت بزرگترین اجتماع در کشور است و در آن تمام مسئولان کشور حاضرند و یک فضای ملی شکل می‌گیرد. این مراسم فضا و امکاناتی لازم داشت.
می‌توانید تخمینی از هزینه‌های آن اعلام کنید؟
الان دقیق در خاطرم نیست ولی قبلا هم گفتیم که ان‌شاءالله در پایان پروژه دقیق اعلام خواهد شد. هزینه‌های این کار بسیار صرفه‌جویانه و با همکاری نیروهای جهادی انجام شده است. بخش مهمی از کارها داوطلبانه بوده است و به رغم فضاسازی‌ها و جوسازی‌هایی که هست، ما نیروهایی داشته و داریم که شبانه‌روز به عشق امام(ره) کار کرده‌اند و کار می‌کنند.
خود بنده حدود چهل روز در آن بیابان‌های فاقد امکانات ساکن بودم. از نهادهای مختلف از جمله جهاد، سپاه، قرارگاه شهید شفیع‌خانی، خیلی فداکاری کردند که این مجموعه شکل گرفته است؛ آن هم مجموعه‌ای که مایه افتخار است.
از آنجا که این پروژه یک مجموعه بزرگ و افتخارانگیز است می‌خواهند آن را کوچک کنند و این خبرسازی‌ها هم به همین دلیل است و نمی‌خواهند به رغم محدودیت‌ها و نبود امکاناتی که دیده می‌شود همچنان نام امام(ره) و بیت امام(ره) با مدیریتی که وجود داشته، دیده شود.
آنچه ابتدا برای حرم امام(ره) بنا گذاشته شد، یک بنای ساده بود. آیا از ابتدا در ذهن حاج احمد آقا، این پروژه با همین وسعت بود؟ این مطلب که «حاج احمد آقا یک بنای ساده را در نظر داشتند اما بعدا، چنین وسعتی به کار داده شده»، چقدر درست است؟
نه به هیچ‌وجه. آنچه از ابتدا مد نظر حاج احمد آقا و طراحان بود، در حال اجراست. ببینید مثلا درباره فضای اطراف ضریح، هدف این بود که فضای داخلی بزرگ، وسیع و متفاوت باشد چراکه حاج احمد آقا تأکید داشتند امام در متن مردم بودند و مزار ایشان نییز باید در متن و جمع مردم باشد. ولی اتفاقا خود ایشان آن زمان که با هلیکوپتر رفتند و محل را از بالا دیدند و انتخاب کردند، هدف‌شان این بود که فضاها و امکاناتی برای مردم ایجاد شود. فضا برای ایجاد چنین امکاناتی در داخل شهر تهران نبود؛ از این رو باید محلی در نظر گرفته می‌شد که وسعت داشته باشد تا این خدمات‌رسانی به مردم بتواند به راحتی انجام شود.
از طرفی تهران یک کلانشهر با جمعیتی بیش از ده میلیون نفر است که هر روز هم توسعه پیدا می‌کند. این شهر، به فضایی که آرامش‌بخش نیاز دارد که در آن مراسم دینی و فرهنگی برگزار شود و در کنار آن فضاهای آموزشی، دینی، دانشگاهی و نمایشگاهی تعبیه شود. این نگاه از ابتدا شکل گرفت ولی مسلما اجرای آن تدریجی بود؛ چون این امکان وجود نداشت یک طرح عظیمی که سازه‌های بزرگی دارد و باید چند صد سال تداوم داشته باشد، به یکباره به کار گرفته و اجرا شود.
برخی نسبت به طراحی گنبدها و گلدسته‌ها انتقاداتی وارد می‌کنند. تغییر چندباره گنبد و گلدسته‌ها بحث‌های زیادی در پی داشته است. آیا نمی‌شد از ابتدا در این زمینه درست عمل کرد؟
| دو کار می‌شد انجام داد؛ یکی اینکه در حرم را به روی مردم ببندیم و بگوییم چند سال دیگر یک سازه عظیم با امکانات فراوان به بهره‌برداری می‌رسد. یک راه دیگر هم این بود که از آنجای که اولویت در این پروژه با خدمات‌رسانی است این محل مورد استفاده قرار گیرد، ضمن اینکه ساخت و ساز هم انجام شود. با توجه به اهمیتی که مردم برای امام راحل(ره) قائل بوده و هستند، عملا راه اول امکان‌پذیر نبود |
تعجب می‌کنم از کسانی که این را مطرح می‌کنند؛ چون شما تصور کنید که وقتی می‌خواهید در یک فضایی که نزدیک به 300 هزار متر مربع است بنا و امکانات احداث کنید، نمی‌شود یک روزه کار را انجام دهید. ما از ابتدا، طرح نهایی را پیش‌بینی کردیم ولی خب محل حرم مطهر امام(ره)، مکانی است که مردم در آن رفتوآمد می‌کردند و باید دارای امکانات باشد. جمع اینها واقعا با هم کار ساده‌ای نبوده است. همه روزه مردم از جاهای مختلف به زیارت حرم امام آمده و می‌آیند. مراسم هر سال را هم که داریم. اینکه هم امکانات برای مردم فراهم باشد و هم ساخت و ساز ادامه یابد کار بسیار دشواری بوده که انجام شده است.
کار باید مرحله به مرحله انجام می‌شد تا هم مردم بتوانند رفتوآمد کنند و هم این ساختوساز انجام شود. شما پروژه‌های عظیمی را ببینید که با سرمایه‌های میلیارد دلاری در کشورهای عربی با مشاوران خارجی انجام می‌شود؛ ولی بحمدالله در این پروژه تنها مشاوران داخلی و متخصصان ایرانی حضور داشته‌اند و ان‌شاءالله این پروژه یکی از جاهای دیدنی، سیاحتی و زیارتی خواهد شد.
گاهی این تغییرات باعث شده بعضا قضاوتی در افواه شنیده شود؛ اینکه مثلا دست اندرکاران این پروژه، تکلیف‌شان با خودشان روشن نیست.
طبیعی است درباره یک مجموعه در حال ساختوساز چنین حرف‌هایی مطرح شود. ببینید دو کار می‌شد انجام داد؛ یکی اینکه در حرم را به روی مردم ببندیم و بگوییم چند سال دیگر یک سازه عظیم با امکانات فراوان به بهره‌برداری می‌رسد. یک راه دیگر هم این بود که از آنجا که اولویت در این پروژه با خدمات‌رسانی است این محل مورد استفاده قرار گیرد، ضمن اینکه ساختوساز هم انجام شود. با توجه به اهمیتی که مردم برای امام راحل(ره) قائل بوده و هستند، عملا راه اول امکان‌پذیر نبوده و راه دوم، طی همه این سال‌ها در نظر گرفته شده است.
آیا با کارشکنی‌هایی هم روبه‌رو بودید ؟
بله، اینکه بسیار بوده است؛ اما گفتن آنها بماند. شاید روزی زمان گفتن ناگفتنی‌ها در این باره برسد. البته دولت و مجلس انصافا همیاری کرده‌اند اما تصور این بود که باید جدی‌تر از این همکاری می‌شد. یک واقعیت دیگر هم این است که خود مجموعه بیت امام(ره)، تولیت حرم و آستان هم اعتقادی به این نداشتند که این پروژه هزینه‌ای برای کشور داشته باشد. بر مبنای اندیشه امام راحل(ره) همواره نظر بیت امام این بوده که باید مراعات شود تا خدای نکرده یک تحمیل خاصی بر شرایط کشور نشود.
با این حال دیده می‌شود که برای مسائلی غیر قابل قیاس، هزینه‌هایی شده که هیچ اثری از آن باقی نمانده است در حالی که در قیاس با آنها می‌توان گفت که می‌شد به این پروژه اولویت داد. مسلما اگر اعتبارات اختصاص داده می‌شد این طرح زودتر به پایان می‌رسید.
ببینید یکی از بزرگترین خدماتی که این طرح حرم ارائه داد، جنگل‌کاری بسیار وسیع در شمال و غرب حرم است که نقش مهمی در جلوگیری از شن‌های روان ناشی از بادهای موسمی دارد. خود این فضای سبز در اختیار مردم قرار می‌گیرد؛ یعنی چند منظوره است و این امکانات در کنار قبور شهداست. ما در قبال شهدا وظیفه داریم مخصوصا شهدای پایتخت که تعدادشان نیز بیشتر بوده است. این فضا، امکان پذیرایی و استراحت را برای مردم و خانواده شهدا فراهم می‌کند.
درباره پایان پروژه، زمانی در نظر گرفته شده است؟ خود مجموعه حرم چه زمانی به اتمام می‌رسد؟ خدمات و امکانات اطراف آن چطور؟
کل مجمومه سقف‌ها و حرم تا پایان سال آینده و اوایل 95 به بهره‌برداری می‌رسد. البته زمان رونمایی برمی‌گردد به اینکه باقی مانده اعتبارات تأمین شود و نازک‌کاری‌ها که آثار هنری ارزشمندی هم است به اتمام برسد. ولی طی یک برنامه دوساله کل مجموعه حلقه اول حرم به انجام خواهد رسید و در مورد تداوم هم باید بخش خصوصی وارد شود که آن شهر توسعه پیدا کند. ولی بخش خدمات و مجموعه شبستان‌ها و مراکز اقامتی دایر، و درحال خدمات‌رسانی به مردم است.
انتهای پیام/
