چرا ۱۶ آذر؛ روز دانشجو نامیده شد؟

به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، ۱۶ آذر را بسیاری به یاد دارند و بسیاری خیر، روزی که در تقویم ما ایرانیان به نام روز دانشجو ثبت شده است و این روز‌ها با شرایط ایجاد شده نام آن را بیشتر می‌شنویم.

اما چرا این روز را به نام روز دانشجو نام گذاری کردند؛ چه حوادثی اتفاق افتاد که مسئولین تصمیم گرفتند ۱۶ آذر روز دانشجو باشد، روز افرادی که قرار است جامعه را بسازند و خدمتگزار باشند. روز بچه‌هایی که سرشار از انرژی هستند و قرار است دنیا را تکان دهند؟!

در واقع روز ۱۶ آذر به یاد سه دانشجو که هنگام اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا، در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۳۲ (حدود چهار ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد همان سال) در دانشگاه تهران کشته شدند، گرامی داشته می‌شود.

بیانات رهبر انقلاب درباره روز دانشجو

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیداری که با اساتید و دانشجویان در ۲۴ آذر سال ۱۳۸۷ و در دانشگاه علم و صنعت داشتند، به تاریخچه این واقعه اشاره کرده و فرمودند: «۱۶ آذر در سال ۳۲ که در آن سه نفر دانشجو به خاک و خون غلتیدند، تقریباً چهار ماه بعد از ۲۸ مرداد اتفاق افتاده؛ یعنی بعد از کودتای ۲۸ مرداد و آن اختناق عجیب - سرکوب عجیب همه‌ی نیرو‌ها و سکوت همه - ناگهان به وسیله دانشجویان در دانشگاه تهران یک انفجار در فضا و در محیط به وجود می‌آید. چرا؟ چون نیکسون که آن وقت معاون رئیس جمهور آمریکا بود، آمد ایران. به عنوان اعتراض به آمریکا، به عنوان اعتراض به نیکسون که عامل کودتای ۲۸ مرداد بودند، این دانشجو‌ها در محیط دانشگاه اعتصاب و تظاهرات می‌کنند، که البته با سرکوب مواجه می‌شوند و سه نفرشان هم کشته می‌شوند. حالا ۱۶ آذر در همه‌ی سال‌ها، با این مختصات باید شناخته شود. ۱۶ آذر مال دانشجوی ضد نیکسون است، دانشجوی ضد آمریکاست، دانشجوی ضد سلطه است.»

نگاهی به روز ۱۶ آذر و اتفاقات آن

درست در دههٔ ۱۳۲۰ و اوایل دهه ۱۳۳۰ بود، زمانی که حکومت رضاشاه پهلوی سقوط کرده بود و فضای بازتری برای فعالیت‌های سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه تهران که در آن زمان تنها مؤسسه مدرن آموزش عالی در ایران بود ایجاد شده بود.

دوره‌ای که نفوذ دانشجویان سبب شده بود حزب توده تعجب کندچنان‌که بنا به گزارش‌های مختلف، بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه تهران عضو یا هوادار این حزب بودند.

اما در دوران نخست‌وزیری محمد مصدق و افزایش محبوبیت جبههٔ ملی در اوایل دهه ۱۳۳۰، محوریت این حزب در دانشگاه به چالش کشیده شد و پس از وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، سازمان‌های سیاسی تشکیل دهنده جبهه ملی، برای دوره کوتاهی در یک ائتلاف ضعیف، تحت نام نهضت مقاومت ملی به مقاومت سیاسی دست زدند و تظاهرات‌ها و اعتصاب‌های پراکنده‌ای در پاییز همان سال در دانشگاه تهران و همچنین بازار، بخصوص در تاریخ ۱۶ مهر و ۲۱ آبان، در اعتراض به محاکمه مصدق برگزار شد؛ و تنها چند هفته پس از این اتفاقات و وقایع، اعلام شد که روابط ایران و بریتانیا که در زمان نخست‌وزیری مصدق قطع شده بود از سر گرفته خواهد شد و ریچارد نیکسون نایب ریاست جمهوری وقت آمریکا برای دیدار رسمی به ایران خواهد آمد.

این موضوع شد یک جرقه، یک نکته و بهانه لازم برای اعتراضات را فراهم کرد و به سفارش نهضت مقاومت ملی در ۱۶ آذر دانشجویان فعال به سخنرانی در کلاس‌ها پرداختند و تمامی محوطه دانشگاه تهران را نا آرامی فرا گرفت و غوغای ۱۶ آذر آغاز شد و دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب کردن اعتراضات گرفت.

همان روز‌ها بود که سربازان و نیرو‌های ویژه ارتشی پس از هجوم به دانشگاه، به کلاس‌های درس نیز حمله کردند و صد‌ها دانشجو را بازداشت کردند و بسیاری از افراد را نیز زخمی کردند.

آغاز جنگ در دانشگاه و شهادت ۳ دانشجو

نیرو‌های امنیتی در دانشکده فنی، شروع به تیر اندازی کردند که در نهایت سبب مرگ سه دانشجوی این دانشکده به نام‌های احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعت‌رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا شد.

نیکسون نیز فردای آن روز خوش خوشان به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را در دانشگاه تهران که در اشغال مشهود نیرو‌های نظامی بود، دریافت کرد.

اگر بخواهیم نگاهی دیگر داشته باشیم باید اینگونه بگوییم که؛ وقایع آذر ۱۳۳۲، نمایانگر واکنش دولت کودتا به فعالیت‌های دانشجویی بود و به دنبال آن سرکوب نظام‌مند تمامی اشکال دیگر مخالفت ها، روی داد و در نهایت کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور که مرکز اجتماع و مباحثه مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران بود، تصمیم گرفت ۱۶آذر را به نام روز دانشجو نام گذاری کند.

دانشجویان نیز پس از آن، هر سال در این روز اعت صاب‌های دانشجویی به راه می‌انداختند و در واقع ۱۶ آذرماه به معیار خوبی برای ارزیابی میزان نفرت از حکومت استبدادی و توانایی و نفوذ مخالفان در بین روشنفکران، تبدیل شد و اینطور می‌توان گفت که؛ این روز از آن زمان، همچنان از اهمیت تاریخی برجسته‌ای در ایران برخوردار بوده‌است و هر سال توسط دانشجویان در زمان خودشان؛ روزی برای اعتراضات مسالمت آمیز به مشکلات خود و همینطور مشکلات اجتماعی کشور مانند حمایت از اعتراضات کارگری است، البته به این نکته دقت کنید که بیشتر این اعتراضات به علت حضور نیرو‌های امنیتی به خشونت کشیده می‌شود.

همانطور که تا امروز نیز شاهد آن بودید؛ دانشجویان تا به این لحظه جدا از روز دانشجو به نوبه خود برای دانشجویان بازداشتی، برای حمایت از اعتراضات سراسری، اعتراضاتی را نیز ترتیب داده اند.

اما چه گذشت در آن روز خونین؟

براساس گفته های فضل‌الله بزرگ‌نیا، برادرِ مصطفی «آذر و مصطفی در همان لحظات اول هجوم سربازان به ساختمان دانشکده فنی دانشگاه بر اثر اصابت تیر به قلب به شهادت رسیدند و احمد قندچی نیز پس از زخمی شدن و انتقال به بیمارستان شماره دو نیروی زمینی ارتش به دلیل بی‌توجهی به زخم‌ها و عدم تزریق خون جدید و بر اثر شدت خونریزی، به شهادت رسید.»

اما اداره پزشکی قانونی پهلوی یک روز بعد از جنایت در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۳۲ در گزارشی نوشت: «علت فوت سه نفر از دانشجویان دانشگاه تهران از طرف اداره پزشکی قانونی چنین تشخیص داده شده است:

• بیشتر بخوانید:
• ریشه مشکلات کنونی، تدابیر ناپخته دولتمردان است/ در گام دوم انقلاب مجلسی متفاوت خواهیم داشت
• روز دانشجو نماد نقش دانشگاه در شناخت نیازهاست
• روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ بر دانشجویان چه گذشت؟/ بار سنگینی که بر دوش جامعه دانشگاهی است

«مصطفی بزرگ‌نیا، دانشجوی دانشکده فنی بر اثر یک گلوله که از طرف راست سینه وارد و از زیر بغل چپ او خارج شده فوت کرده است. بر اثر این گلوله استخوان بازوی وی به کلی خرد شده و خونریزی زیاد باعث مرگ وی شده است. بر پشت شانه راست مقتول نیز اثر زخم سرنیزه دیده می شود که تا ۱۵ سانتیمتر زیر پوست فرو رفته بود.

سید مهدی شریعت‌رضوی، دانشجوی مقتول دیگر فقط به علت زخم سرنیزه فوت کرده است. سرنیزه استخوان ران راست وی را به کلی خرد کرده و شریان‌ها را پاره کرده و در نتیجه خونریزی زیاد مجروح درگذشته است. یک گلوله نیز به دست راست وی اصابت کرده که جلدی بوده و نمی توانسته باعث مرگ باشد.

مقتول دیگر احمد قندچی نام دارد و به علت اصابت گلوله‌ای که وارد شکم وی شده و احشای داخلیش را پاره کرده، درگذشته است.»

انتهای پیام/