عبور از یک «سکوت طولانی» در جام جهانی با پرچم و سرود ملی

به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری آنا، امشب (هشتم آذر ماه ۱۴۰۱) می‌تواند برای ایرانیان به شبی جاودانه و خاطره‌انگیز تبدیل شود. آخرین دیدار گروهی تیم ملی فوتبال ایران در رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر در مقابل تیم ایالات متحده آمریکا در شرایطی برگزار می‌شود که با توجه به نتایج به دست آمده، شانس صعود به مرحله بعد مسابقات برای تیم ملی ایران بسیار بالاست. در صورت صعود تیم ایران به مرحله بعدی که برای اولین بار در تاریخ جام جهانی رخ می‌دهد؛ هشتم آذرماه که پیش از این با صعود دراماتیک تیم فوتبال ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه در خاطر و خاطرات ایرانیان ماندگار شده بود با این اتفاق تاریخی جاودانه خواهد شد.

حضور تیم ملی ایران در مسابقات امسال جام جهانی با زمینه‌ها و شرایطی کاملاً متفاوت از سال‌های پیش رقم خورد. ورای مسائل فنی و ساختاری، وقوع اغتشاشات اخیر و نا آرامی‌هایی خیابانی که در فضای اجتماعی به تشدید برخی دوقطبی‌ها و شکاف‌ها انجامید، گریبان تیم ملی و بازیکنان آن را نیز گرفت. به این ترتیب هر اقدام، موضع‌گیری، اظهارنظر و حرکتی از سوی بازیکنان و اعضای کادر فنی نیز در پرتو همین دو قطبی‌ها تعریف شد.

 ** پرچمی که همیشه  و همه جا قابل احترام است

شاه‌بیت رسانه‌های مخالف و جنجال‌سازان فضای مجازی نیز این بود که تیم ملی ایران در مسابقات جام جهانی نماینده حکومت ایران بوده و نسبتی با مردم ندارد. در نتیجه، طرفداری و حمایت از این تیم بیهوده است و از آن مهم‌تر احترام  به  نماد‌هایی همچون خواندن سرود ملی، پرچم ایران و شادی پس از گل هم نشانه خیانت به مردم معرفی می‌شد! این گزاره‌های غلط با موج‌سازی گسترده در فضای مجازی و رسانه‌های معاند پیگیری شد و فشار فراوانی را به بازیکنان تیم ملی وارد آورد، به گونه‌ای که به اعتقاد برخی کارشناسان بخش عمده‌ای از بازی آشفته و دست و پا بسته تیم ملی که به باخت دور از انتظار و سنگین ۶ بر دو مقابل انگلستان انجامید ناشی از همین فشار‌ها بود.

در این میان، فضاسازی این رسانه‌ها و عوامل شکست خورده داخلی و خارجی آن‌ها علیه نماد‌هایی همچون پرچم و سرود ملی ایران، آن‌قدر چرک، گستاخانه و همراه با پرده‌دری بود که نمی‌توان در هیچ یک از مقاطع تاریخی پس ازانقلاب اسلامی مشابهی برای آن یافت. گواه آن که در بسیاری از رقابت‌های ورزشی که خارج از کشور حتی  در کشور‌های اروپایی یا ایالات متحده برگزار می‌شد، خیل عظیم ایرانیان با تفکر، سبک زندگی و سلایق سیاسی متفاوت همواره نسبت به سرود و پرچم به عنوان دو نمادی که شناسنامه ایرانیان است احترام می‌گذاشتند.

حتی اقلیتی از وابستگان به گروهک‌های سیاسی معاند که با پرچم ایران بدون نشان جمهوری اسلامی داخل یا اطراف ورزشگاه حضور داشتند نیز جرات جسارت به پرچم و سرود ملی ایران را نداشتند؛ مگر در موارد خاص و انگشت‌شماری که آن هم با تقبیح سایر ایرانیان به حاشیه می‌رفت و دیده نمی‌شد. نمونه روشن این علاقه به پرچم و ریشه‌های هویتی را می‌توان در یک فیلم مستند دید که بازپخش آن روی آنتن شبکه مستند رفت. مستندی که اگرچه پیش از این هم بار‌ها پخش شده بود، اما دیدن دوباره آن با توجه به شرایط این روز‌ها و شب‌ها لطف دیگری داشت.  

** عشق به سرود ملی و شکستن «سکوت طولانی» در فرانسه

فیلم مستند «سکوت طولانی» به کارگردانی زنده‌یاد سید ابراهیم اصغرزاده، ۲۴ سال پیش و در جریان حضور تیم ملی ایران در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه ساخته شد. تیم ملی ایران در آن رقابت‌ها برای اولین بار پس از انقلاب و به فاصله بیست سال پس از اولین حضور در رقابت‌های جام جهانی، شرکت دراین رویداد مهم را تجربه می‌کرد. فوتبالیست‌های ملی پوش اسران در مرحله گروه باید با تیم‌های یوگسلاوی، ایالات متحده آمریکا و آلمان مواجه می‌شدند. گروهی سخت که البته به خاطر حضور تیم ملی آمریکا و سابقه سیاسی میان دو کشور نگاه همه جهانیان را نیز به خود جلب کرده بود.

«سکوت طولانی» پرتره‌ای از بابک هاتفی یک جوان ایرانی پناهنده به فرانسه است، اما برگزاری مسابقات جام جهانی در فرانسه و شرکت ایران در آنجا حس تعلق به ایران را در او زنده کرده و باعث می‌شود تا بابک که سال‌ها دور از وطن خود زندگی می‌کرده به ریشه خود پی ببرد.

این فیلم مستند نقش فوتبال در همبستگی ملی را آشکار می‌کند. شخصیت اصلی این فیلم که بنابر دلایلی از ایران به فرانسه مهاجرت کرده، به واسطه فوتبال و مسابقات جام جهانی فوتبال بار دیگر با وطن و زادگاهش آشنا شده و بدان  تعصب پیدا می‌کند.

فیلم اگرچه ساختار پیچیده‌ای نداشته و شاید از حیث فنی هم  نکته ویژه‌ای نداشته باشد، اما از چند جنبه برای مخاطب امروز قابل‌توجه است. اول این که حضور بازیکنان قدیمی و محبوب فوتبال از نسلی که به بایزیکان جام جهانی ۹۸ معروف بودند، این اثر به مستندی دیدنی تبدیل کرده است. از سوی دیگر، سکانس‌های مربوط به حضور تماشاگران کشور‌های مختلف با پوشش‌ها و شیوه‌های شادی متفاوت در سطح شهر‌های فرانسه نیز بر جذابیت این اثر افزوده است.

بابک، جوانی که از حدود ۱۵ سال پیش از تاریخ ساخت این فیلم از ایران خارج شده، علاقه زیادی به تماشای مسابقات فوتبال ایران دارد و به همین منظور علاوه بر حضور در محل تمرین تیم ملی فوتبال در شهر «ئی‌سن‌ژو» فرانسه، با هواداران سایر تیم‌ها نیز گفتگو کرده و نظر آن‌ها را درباره تیم ملی و مسابقات جام جهانی می‌پرسد. با این حال او حسی غریب نسیت به ایران دارد. بابک با وجود علاقه فراوان به دیدن دوباره ایران و به تعبیر خودش رسیدن به ریشه‌ها، دچار تردید‌های جدی است و این تردید‌ها را صمیمانه با دوربین و مخاطبان در میان می‌گذارد.

تلاش بابک برای حفظ کردن سرود ملی ایران تا پیش از آغاز بازی ایران و آمریکا، از سکانس‌های جذاب این مستند است که حس غرور حزن انگیزی را به مخاطب منتقل می‌کند. تلاش‌هایی که سرانجام در آخرین روز  خرداد ماه سال ۱۳۷۷ و در روز بازی ایران و آمریکا، روی سکو‌های ورزشگاه «ژرلاند» شهر «لیون» به سرانجام می‌رسد و تصاویر جذابی را رقم می‌زند.

** یادگار هنرمند فقید برای شب‌های جام جهانی

«سکوت طولانی»  ساخته زنده‌یاد ابراهیم اصغرزاده است. وی متولد ۲۹ بهمن ۱۳۴۶ شهر مشهد است که در میانه دهه ۱۳۶۰ به آموزش تخصصی عکاسی و خبرنگاری حرفه‌ای در روزنامه قدس می‌پردازد. وی تا پایان جنگ برای آن روزنامه عکاسی کرده و در سال ۱۳۶۸ در دانشگاه هنر تهران در رشته فیلمسازی پذیرفته می‌شود.

اصغرزاده در سفر به کشور‌های مختلف عکاسی کرد و تجربه حضور در کشور‌هایی نظیر بوسنی، لبنان و… را پیدا کرد. او در کشمیر نیز حضور داشته است. این عکاس و مستندساز چند ماه بعد از آخرین پروژه عکاسی‌اش از عتبات عالیات در حالی که برای اتمام یک پروژه فیلم مستند درباره مادران شهدا سفر می‌کرد، در بهمن ماه سال ۱۳۸۰  در حادثه سقوط هواپیمای تهران به  یاسوج  در سن ۳۴ سالگی درگذشت.

اصغرزاده  در تعدادی از فیلم‌های ابراهیم حاتمی‌کیا  همچون مهاجر، موج مرده، روبان قرمز، بوی پیراهن یوسف، از کرخه تا راین و خاکستر سبز به عنوان دستیار کارگردان حضور داشت. ضمن این که او در دو فیلم مهاجر و از کرخه تا راین تجربه حضور در جلوی دوربین حاتمی‌کیا را نیز پیدا کرد و در خاطر بینندگان ماندگار شد.

پخش مستند «سکوت طولانی» که در دو شب گذشته (یکشنبه و دوشنبه) روی آنتن شبکه مستند رفت اگرچه اقدامی به موقع و قابل‌تقدیر است، اما کاش پخش این مستند با اطلاع رسانی و تبلیغات بیشتری صورت می‌گرفت تا تعداد بیشتری از مخاطبان امکان تماشای آن را پیدا کنند به ویژه این که زمان پخش آن نیز تقریباً با زمان پخش مستقیم مسابقات فوتبال جام جهانی در ساعات پایانی شب همپوشانی داشت.

«سکوت طولانی» می‌تواند سندی محکم بر علاقه ایرانیان درهر گوشه جهان به این آب وخاک  باشد؛ علاقه‌ای که با همه گستاخی‌ها، خیانت‌ها و دست‌اندازی‌ها همچنان برقرار است و برقرار خواهد بود. تماشای این مستند در این روز‌های خاص می‌تواند علاوه بر یادآوری خاطرات شیرین، دلگرمی بیشنر مردم و فوتبالدوستان را نیز به همراه داشته باشد؛ بنابراین می‌توان این پیشنهاد را به معاونت سیما داد که بازپخش این مستند قدیمی، اما دیدنی را در این شب‌ها در جدول پخش خود بگنجانند تا ان شاالله با پیروزی و صعود تیم ملی ایران به دور دوم جام‌جهانی همه بار دیگر شاهد یکپارچگی ایرانیان سراسر جهان حول محور فوتبال باشیم.