جای نیروی انسانی متخصص در صنعت معدن خالی است/ ضرورت افزایش بهره‌وری در معدنکاری با فناوری‌های جدید

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادوکارآفرینی خبرگزاری آنا، بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد، استخراج مواد معدنی و تمرکز بر روی توسعه صنعت معدن می‌تواند در سال‌های آینده به طور فزاینده‌ای سودآور باشد، به همین دلیل برای چشم انداز اقتصادی بسیاری از کشورها صنعت معدن بسیار حیاتی است. سهم سرمایه‌گذاری بر روی صنعت معدن روز به روز بیشتر شده و تکنولوژی‌های جدید وارد این صنعت می‌شوند. با این حال صنعت معدن کشورمان با مشکلات عدیده‌ای رو به رو است که نیاز به یک بازبینی روش‌های سنتی و بازآفرینی روش‌های جدید دارد. 

رسول سید حسینی، کارشناس پایه ارشد اکتشاف و رییس سازمان نظام مهندسی معدن قم معتقد است «افزایش مهارت فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنعت معدن می‌تواند بخش مهمی از چالش‌ها معدنی را برطرف و نیاز به تکنولوژی‌های روز دنیا در صنعت معدن را برآورده سازد.» در ادامه مشروح گفت‌وگو با این کارشناس صنعت معدن را بخوانید. 

در چند سال اخیر به دلیل گسترش مشکلات اقتصادی و افزایش تحریم‌های بین‌المللی درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت در کشور کاهش یافته است. به همین دلیل تکیه و تاکید بیشتری بر صنعت معدن و جایگزینی درآمدهای معدنی با درآمدهای نفتی می‌شود. از آنجایی که صنعت معدن کشورمان همچنان در دوره معدنکاری سنتی به سر می‌برد، خلاء تکنولوژی‌های روز، فناوری‌های جدید و روش‌های نوآورانه به شدت احساس می‌شود. به نظر شما،مهمترین مسایل و چالش‌هایی که صنعت معدن کشورمان در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین دارد، چیست؟ 

در گام اول باید چالش‌های صنعت معدن به صورت کلان بررسی و تحلیل شود. امروزه مشکلات متعددی این صنعت را تحت تاثیر قرار داده است؛ اما شاید بتوان گفت خلاء تکنولوژی‌های روز و فناوری‌های نوین در صنعت معدن ریشه در مشکلات نیروی انسانی دارد. 

چطور؟این خلاء به دلیل نبود نیروی انسانی متخصص و ماهر ایجاد شده است؟

واقعیت این است که مهمترین چالش صنعت معدن در شرایط کنونی مربوط به نیروی انسانی است. در صنعت معدن کشورمان جای خالی نیروی انسانی متخصص به شدت احساس می‌شود. این موضوع به یکی از معضلات جدی صنعت معدن کشور تبدیل شده است. نیروی انسانی دارای دانش از مهارت‌های لازم و کافی برای فعالیت در این صنعت برخوردار نیستند. 

در کدام بخش‌های صنعت معدن چالش نبود نیروی انسانی متخصص و ماهر بیشتر احساس می‌شود؟ 

حوزه اکتشاف یکی از مهمترین و شاید اصلی‌ترین بخش‌های صنعت معدن به شمار می‌رود. این حوزه علاوه بر تکنولوژی‌های روز دنیا نیاز به متخصصان ماهر دارد. نبود متخصصان دارای مهارت در بخش اکتشاف معادن به صورت جدی‌تری خود را نشان داده است. همچنین می‌توان گفت که حوزه اکتشاف معادن یکی از بخش‌هایی است که نیاز بسیاری به دانش، فناوری و تکنولوژی دارد. در نتیجه برای پیشبرد اهداف تربیت متخصصان دارای دانش و مهارت نیاز جدی حوزه اکتشاف به شمار می‌رود. هر علمی نیمه عمری دارد و مدت زمانی طول می‌کشد تا دانش جایگاه خود را در صنعت پیدا کند. این نیمه عمر در صنعت معدن دو برابر دوره زمانی را نسبت به سایر صنایع طی می‌کند. در بخش اکتشاف معادن هم  با توسعه نیروی انسانی می‌توان نقیصه نبود تجهیزات، کمبود تکنولوژی و خلاء فناوری را برطرف کرد. 

برای مثال در حال حاضر صحبت از حضور پهپاد‌ها در عملیات معدنکاری به خصوص بخش اکتشاف معادن می‌شود، پهپادها عملیات نقشه برداری معادن را به صورت دقیق و بدون نقص انجام می‌دهند. واقعیت این است که تهیه نقشه‌های معدنی به کمک پهپادها بسیار سریع و ارزان‌تر از روش‌های سنتی  انجام می‌شود. همچنین تفکیک لایه‌ها به کمک پهپادها بسیار دقیق‌تر و مناسب‌تر صورت می‌گیرد. این فناوری به خودی خود می‌تواند عامل افزایش بهره‌وری و توسعه در صنعت معدن باشد.  

فناوری‌های نوین در سایر بخش‌های صنعت معدن چه آثار مثبتی دارند؟ 

بالا بودن قیمت تمام شده یکی از چالش‌های مهم صنعت معدن است که نیاز به راهکارهای نوآورانه با تکیه بر تکنولوژی‌های روز دنیا دارد. در معادن پیشرفته دنیا، تکنولوژی‌های روز و فناوری‌های جدید می‌توانند باطله‌های معدنی را به مرحله فرآوری برسانند. با تکنولوژی‌های جدید، باطله‌های دیروز معادن تبدیل به مواد معدنی امروز می‌شوند. اینجاست که می‌توان گفت یک فعالیت معدنی به کمک فناوری‌های جدید و تکنولوژی روز قیمت تمام شده مناسب‌تری پیدا می‌کند. باطله‌های معدنی با تکیه بر دانش روز دارای ارزش شده به مرحله فرآوری می‌رسند و برای تبدیل به محصول معدنی آماده می‌شوند. در نتیجه صرفه اقتصادی فعالیت معدنی بالاتر می‌رود.

مسائل زیست محیطی و بحران‌های انرژی امروزه بسیار مورد توجه صنایع جهان قرار گرفته است. صنعت معدن هم علاوه بر بحران انرژی با چالش‌های زیست محیطی دست به گریبان است.فناوری‌های جدید چگونه می‌توانند بخشی از چالش‌ها را برطرف کرده و مسیر تازه‌ای را برای کاهش مشکلات ترسیم کنند؟ 

کاهش مصرف انرژی در معادن و توجه به مسائل زیست محیطی در تمامی کشورها به یک امر حیاتی و الزامی تبدیل شده است. آمارهای جهانی می‌گویند؛ اگر بحران انرژی و مصرف بالای انرژی در معادن مدیریت شود، میزان بهره‌وری در معادن بیش از ۴درصد رشد می‌کند. مدیریت انرژی در معادن به صورت مستقیم بر روی فرآوری مواد معدنی و افزایش بهره‌وری در این بخش تاثیر می‌گذارد. برای مثال در بحث استحصال طلا، باطله‌های معدنی به کمک فناوری‌های جدید به مواد معدنی ارزشمند تبدیل شده‌اند و در حد PPM از این باطله‌ها طلا استحصال می‌شود. 

در صحبت‌های خود به موضوع  چالش‌های نیروی انسانی در صنعت معدن اشاره داشتید. بسیاری از دانش آموختگان رشته‌های مرتبط با صنعت معدن تمایل چندانی برای فعالیت در این صنعت ندارند. همچنین شرایط برای آماده‌سازی دانش آموختگان برای ورود به بازار کار و فعالیت جدی در صنعت معدن مهیا نشده است. به نظر شما کدام نهاد و یا سازمانی باید برای ساماندهی این وضعیت اقدام کرده و متولی امر باشد؟ 

جایگاه تعریف شده برای این موضوع سازمان نظام مهندسی معدن است. نقیصه عدم مهارت کافی در تمام حوزه‌ها میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی وجود دارد. در این میان سهم صنعت معدن بیش از سایر بخش‌ها است. واقعیت این است که فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با معدن بیشتر در بازارهای دیگر مشغول فعالیت می‌شوند و سهم بیکاری این رشته‌ها نسبت به برخی از رشته‌های دیگر بالا است. 

 سازمان نظام مهندسی معدن یک مرجع بسیار مناسبی برای جبران این نقیصه است. سازمان نظام مهندسی معدن می‌تواند با ایجاد ارتباط میان بهره‌برداران معادن و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنعت معدن بخشی از این مشکلات را برطرف کند. این حلقه واصله می‌تواند به عنوان یک فیلتر ورودی برای حضور فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به صنعت معدن باشد. اساسا وقتی بخواهیم تعریف درست جایگاه نظام مهندسی را داشته باشیم، این است که سازمان نظام مهندسی معدن کشور در راستای حفظ حقوق بهره‌برداران تشکیل شده است. از سوی دیگر معدن‌دار باید از کارشناس واجد صلاحیت  و دارای مهارت استفاده کند. این موضوع حق مسلم یک بهره‌بردار است. در نتیجه سازمان نظام مهندسی معدن می‌تواند بهره‌برداران معادن را به کارشناسان دارای صلاحیت علمی و فنی ارتباط دهد. 

متاسفانه به دلیل اینکه در کشورمان عملا به اندازه کافی نیروی متخصص دارای مهارت در حوزه معدن  نداریم از سوی دیگر سیستم بهره‌برداری به اندازه‌ای پیش پا افتاده و ساده است که بهره‌بردار تصور می‌کند مسئول فنی یک اجبار و الزام برای او به شمار می‌رود، این خلاء شکل گرفته است. همچنین باید گفت که مسئول فنی هم جایگاه خود را  در این صنعت و در میان بهره‌برداران معادن تثبیت نکرده است و نمی‌داند که قرار است راهبری و مدیریت یک معدن را بر عهده بگیرد. از وظایف سازمان نظام مهندسی معدن است که این چالش را برطرف کرده و بحث دانش و افزایش مهارت نیروی انسانی را بر عهده بگیرد. 

یکی دیگر از وظایف مهم سازمان نظام مهندسی معدن بحث اصلاح قوانین و ریل‌گذاری قوانین معدنی کشور برای وزارت صمت است. سازمان نظام مهندسی باید نقشه راه برای وزارت صمت تدوین کند. سازمان یک نهاد علمی است و متاسفانه در این سالها از جایگاه اصلی خود فاصله گرفته است.