وقتی ترجمه‌ها، تالیف می‌شوند!/ چطور یک کتاب ترجمه‌ای به عنوان تالیفی چاپ می‌شود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، عدم عضویت ایران در معاهده جهانی کپی‌رایت، یکی از عوامل اصلی تشنج در بازار نشر، خصوصا در نشر کتاب‌های ترجمه‌ای به شمار می‌آید، آنچنان که ناشران و مترجمان بدون نیاز به اخذ اجازه‌نامه از مولف و ناشر خارجی، هر کتابی را که می‌خواهند به فارسی ترجمه و منتشر می‌کنند. اینگونه است که گاهی یک کتاب، توسط چندین و چند نشر در یک بازه زمانی مشخص، منتشر می‌شود.

اما این بلبشو، به اینجا ختم نمی‌شود؛ تا جایی که بسیاری از ناشران و مترجمان، همواره معترض به این مساله هستند که ناشر یا مترجم دیگری از آن‌ها کپی برداری کرده و تنها با تغییر عنوان نشر و مترجم، کتابی خاص را به نام خود منتشر کرده است.

موضوع کپی‌برداری از روی دست دیگران در حوزه نشر، موضوع تازه‌ای نیست و تا به امروز نمودهای متعددی، خصوصا در حوزه نشر کتاب‌های آموزشی و کودک و نوجوان داشته است. ولی نمونه‌ای که در این گزارش مورد اشاره قرار خواهد گرفت، نمونه بسیار جالب توجهی است: ترجمه‌ای از یک کتاب که سال 92 توسط یک ناشر منتشر شده، در اسفند ماه 93 توسط ناشر دیگری به عنوان کتاب تالیفی به چاپ رسیده است. یعنی ناشر دوم، ‌نه تنها به حقوق مولف و ناشر کتاب اصلی تعرض کرده، بلکه حقوق ناشر اولی که ترجمه این کتاب را منتشر کرده است را نیز نادیده گرفته است، و از همه مهم‌تر ذکر نام‌هایی به نام مولف روی جلد کتاب که با انتشار متنِ مشابهِ کتاب اول همراه شده، است.

پرده اول:

نشر «ابوعطا» در فروردین ماه سال 92، اقدام به انتشار کتابی می‌کند با نام «101 بازی؛ مهارت‌های زندگی». همانطور که روی جلد این کتاب درج شده،‌ نویسنده این کتاب، برنی بادگروبر است و مهسار مشتاق آن را ترجمه کرده است:

پرده دوم:

نشر «ارسطو» با همکاری سامانه اطلاع رسانی چاپ و نشر ایران، در اسفند 93، کتابی را دقیقا با همان عنوان «101 بازی؛ مهارت‌های زندگی» منتشر می‌کند؛ با درج سه نام روی جلد که مولفان این کتاب به شمار می‌آیند:

پرده سوم:

با بررسی متنِ کتاب اول با متنِ کتاب دوم، متوجه شباهت‌های فراوان و تغییراتِ جزئی در حد جابجایی ارکان جمله و فعل‌ها می‌شویم:

پرده چهارم:

با وجود تماس‌های متعدد،‌ با مدیر انتشارات ارسطو و تلفن‌های دفتر این نشر در مشهد، امکان تماس میسر نشد اما اظهارات سیدرفیعِ احمدجواهری -مدیر انتشارات ابوعطا- و ابراز بی‌اطلاعی از اتفاقی که برای یکی از کتاب‌های این نشر رخ داده، اظهارات جالبی بود:

مدیر انتشارات ابوعطا در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا گفت: «من از این اتفاق، بی‌اطلاع بودم. معمولا هستند ناشرانی که در شهرهای مختلف، عملا به کپی‌برداری می‌پردازند و به نظر می‌رسد اساس کار آن‌ها را همین کتاب‌های کپی شده تشکیل می‌دهد.»

وی ادامه داد: «چنین اتفاقاتی معمولا در حوزه کتاب‌های آموزشی رخ می‌دهد چراکه فروش این کتاب‌ها زیاد است. البته دقیقا به همین دلیل، در بیشتر اوقات ناشران متوجه تخلف می‌شوند و از ناشر متخلف شکایت می‌کنند. اما در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان که فروش بالایی نداریم، معمولا پیگیر تخلفات اینچنینی نمی‌شویم.»

احمدجواهری با اشاره به موردی مشابه خاطر نشان کرد: «پیش‌ترها متوجه اتفاق مشابهی شدیم؛ ناشری کتاب «هنر اندیشیدن» ما را که یک کتاب ترجمه‌ای است و آن موقع چاپ 13 آن در بازار بود، با نام مترجم دیگری منتشر کرده و جالب اینکه در کتاب درج شده بود: چاپ چهاردهم. ما آن زمان موضوع را به ارشاد اطلاع دادیم و شکایت خود را ثبت کردیم.»

این مدیر نشر در پایان یادآور شد که موضوع بازنشر کتاب مذکور را از وزارت ارشاد پیگیری می‌کند.

* لازم به یادآوری است تصاویر مورد اشاره، توسط یکی از فعالان حوزه خبر تهیه و ارسال شده است.