سریلانکا خواهان کمک ایران برای احداث پارک‌های علم‌ و فناوری است/ قدرت نرم جمهوری اسلامی در جذب سرمایه‌گذاری‌های فناورانه

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، کشور سریلانکا با مساحت ۶۵ هزار و ۶۱۰ کیلومتر مربع و ۲۱ میلیون نفر جمعیت  در جنوب‌شرقی هند و عضو کشورهای پیمان همکاری «سارک»، از موقعیت ژئوپلیتیک خاصی در آبراهه منطقه غرب به جنوب شرق آسیا در اقیانوس هند برخوردار است که در سالیان متمادی مناسبات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی  نسبتاً خوبی با جمهوری اسلامی ایران داشته است. تلاش برای ارتقای سطح مناسبات در تمامی ابعاد با توجه به ویژگی‌های خاص قومی ، نژادی و به خصوص مذهبی با اکثریت ساکنان بودایی و اقلیت ۱۰ درصدی جمعیت مسلمان مستلزم دقت و شناخت کامل این نوع ویژگی‌ها در تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است.

روابط دیپلماتیک میان ایران و سریلانکا (معروف به سیلان) از سال ۱۹۶۱ به‌وسیله سفارت سیلان در اسلام‌آباد پاکستان که نزدیک‌ترین محل سیلانی‌ها به خاک ایران بود شروع شد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ سفارت سیلان در تهران گشوده شد و تهران دفتر خود را در سال ۱۹۷۵ در کلمبو باز کرد.

بعد از اینکه رئیس دولت‌های نهم و دهم کشورمان در تور آسیایی خود، از سریلانکا به‌عنوان نخستین کشور خارجی بازدید کرد، ماهیندا راجپکاسکا بعد از کسب قدرت، رابطه نزدیک با ایران را در اولویت سیاست‌های خود قرار داد. در حوزه اقتصادی نیز جمهوری اسلامی ایران در برخی پروژه‌های سریلانکا سرمایه‌گذاری کرد. در سال ۲۰۱۰ آن‌ها موافقت کردند ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار برای پیشرفت پروژه چندمنظوره «اما اویا» و پروژه نیروگاه آبی ۹۰–۱۰۰ مگاواتی در استان مرکزی سرمایه‌گذاری کنند. ایران همچنین در پالایشگاه‌های نفت سریلانکا سرمایه‌گذاری کرد و باعث شد ظرفیت تولید نفت این کشور دو برابر شود. ایران همچنین در پروژه برق‌رسانی روستایی سرمایه‌گذاری کرد و کشورمان را در جایگاه بزرگ‌ترین کمک‌کننده به سریلانکا قرار داد.

سریلانکا در کنار هند، جزو بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده چای به‌شمار می‌رود. بنا بر آمار تریدمپ، بعد از پوشاک و منسوجات، چای دومین محصول عمده صادراتی سریلانکاست که درآمد ارزی حاصل از آن به حدود ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد. در همین راستا مقام‌های سریلانکا از سال‌ها پیش با توجه به تحریم‌های مالی و بانکی به‌دنبال صادرات چای به ایران در ازای پول نفت بوده‌اند. در سال‌های اخیر نیز به‌دنبال شدت گرفتن تحریم‌ها، بار دیگر موضوع تهاتر چای و نفت به میان آمده است. در صورت اجرایی شدن این طرح که به نظر می‌آید از سوی مقام‌های سریلانکایی مطرح شده باشد، ۲۵۰ میلیون دلار سرمایه نفتی ایران با چای سریلانکا تهاتر خواهد شد.

با استفاده از ظرفیت دیپلماسی غیررسمی کارگاه‌های آموزشی در سریلانکا برگزار و مسجد و مدرسه تأسیس کردیم که این اقدامات با دیپلماسی رسمی امکان‌پذیر نیست

علاوه بر این، کارشناسان معتقدند مهندسان ایرانی ظرفیت صادرات سالانه ۲۵ میلیارد دلار خدمات فنی و مهندسی به کشورهای مختلف دنیا را دارند که از این میزان، به‌طور میانگین یک‌سوم در حوزه ساخت مسکن و سایر ساختمان‌ها قابل تحقق است. با وجود این، در سال‌های گذشته کمتر از ۱۰ درصد این ظرفیت در کل صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران محقق شده است. نکته حائز اهمیت این است که سریلانکا ازجمله مقاصد مناسب برای صدور خدمات فنی مهندسی و پروژه‌های متعددی نیز تاکنون به‌وسیله شرکت‌های تخصصی ایرانی در این کشور انجام شده است، بنابراین یکی از پیشنهادهای ایجابی ایران در زمینه تهاتر، مشروط کردن آن به واردات خدمات فنی مهندسی ایران از سوی سریلانکاست.

برای بررسی ابعاد همکاری‌های کشورمان با سریلانکا به‌ویژه در حوزه دیپلماسی علمی و ارتقای روابط فناورانه و نیز حوزه‌های مختلف با علی یارمحمدی، رئیس انجمن دوستی ایران و سریلانکا گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در زیر بیان می‌شود.

جایگاه و پایگاه ایران در دل مردم سریلانکاست

آنا: شمای کلی روابط فعلی میان ایران و سریلانکا به چه صورتی است و در زمینه گسترش روابط دوجانبه چه ظرفیت‌هایی وجود دارد؟

یارمحمدی: ورود ما به سریلانکا هم‌زمان با سونامی 2004 با تأسیس «انجمن حافظان صلح» برای کمک‌های خیرخواهانه شروع شد و به‌دنبال آن، «انجمن دوستی سریلانکا و ایران» از سال 2014 بعد از وقوع تحولات عمده در ساختار سیاسی سریلانکا، فصل جدیدی از فعالیت‌ها را در این کشور آغاز کرد. نیت‌ ما ابتدا فعالیت‌ در حوزه‌های بشردوستانه بود و توانستیم از بدو آغاز فعالیت‌هایمان در سریلانکا از دیپلماسی عمومی استفاده کنیم. با این نوع از دیپلماسی است که می‌توان در دل ملت‌ها جای گرفت و پایگاهی پیدا کرد که برای سال‌های سال بتوان در کشور مورد نظر به فعالیت خود ادامه داد.

روابط من با سریلانکا به همان سال‌ها بازمی‌گردد و در ادامه انجمن دوستی سریلانکا و ایران در کلمبو تأسیس شد و فعالیت‌هایی که به‌وسیله انجمن‌های مردم‌نهاد در سریلانکا انجام شد. با این اقدامات بود که توانستیم جایگاه خوبی برای مردم کشورمان و نظام جمهوری اسلامی فراهم کنیم تا بتوانیم با استفاده از این بسترها، زمینه‌های فعالیت دیگری فراهم کنیم. اگر بخواهیم روابط اقتصادی‌ با سریلانکا را بررسی کنیم، در سال‌هایی که تحریم‌ها چندان آزاردهنده نبود موازنه تجاری مثبتی با این کشور داشتیم؛ نفت و مشتقات نفتی صادر و چای و سایر محصولات مانند پودر نارگیل، کائوچو و ... وارد می‌کردیم.

تراز تجاری ما با سریلانکا در سال 1398 حدود مثبت 21 میلیون دلار را نشان می‌داد، ولی در سال 1400 به منفی 10 میلیون دلار تنزل یافت؛ این ارقام برای کشور راهبردی مانند سریلانکا  در منطقه بسیار ناچیز و ناشی از غفلتی راهبردی در دیپلماسی اقتصادی است. پیش‌بینی کردم با توجه به ظرفیت‌های موجود در روابط با سریلانکا، میزان مبادلات‌مان با سریلانکا ظرفیت  2 میلیارد دلار در سال را دارد.

در نتیجه هر زمان می‌خواهیم سطح روابطمان را بسنجیم معمولاً معیارهای اقتصادی به کار می‌بریم، زیرا این معیارها می‌تواند محک خوبی برای سنجش عیار سایر حوزه‌ها باشد. با توجه به این موضوع می‌توان گفت در وضعیت خوبی نیستیم که عامل اصلی آن در وهله نخست، تحریم‌ها و در وهله بعدی کم‌کاری خودمان است. طبعاً با توجه به پیشینه تاریخی روابط دوستانه ایران با سریلانکا که همیشه کشور دوست و برادر ما بوده‌اند، انتظار می‌رود سطح روابط از نظر فعالیت‌های اقتصادی به ۲ میلیارد دلار در سال افزایش یابد که ظرفیت‌های این جهش وجود دارد؛ از سویی آن‌ها به نفت، گاز و مشتقات نفتی و به‌ویژه دانش فنی ما نیاز دارند و از سوی دیگر ما به چای و سایر محصولات آن‌ها نیاز داریم.

آنا: در حوزه علمی و فنی میان دو کشور چه ظرفیت‌هایی وجود دارد که بتوانیم روابط را ارتقا دهیم و به سطح مطلوب در حوزه هکاری‌های فناورانه برسیم؟

یارمحمدی: در عرصه بین‌الملل دو نوع دیپلماسی رسمی و غیررسمی داریم؛ دیپلماسی رسمی به‌وسیله دولت‌ها دنبال می‌شود و سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای غیردولتی کمتر در این حوزه مداخله می‌کنند، زیرا دولت‌ها بر مبنای سیاست‌ها و چشم‌اندازهای کلی روابط با کشورهای مختلف دنیا یک‌سری برنامه‌ها را پیش‌بینی کردند که معمولاً از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد در آن‌ها غفلت شده است.

بیشتر بخوانید:

درحالی‌که در سریلانکا تخصصی در زمینه پارک‌های علم و فناوری وجود ندارد و حتی به سمت استفاده از محصولات دانش‌بنیان نیز نرفته‌اند

ابتکار یک شرکت دانش‌بنیان برای دور زدن تحریم‌ها

طبعاً دولت‌هایی که از سازمان‌های مردم‌نهاد در دیپلماسی رسمی‌ استفاده کرده‌اند به‌ویژه انجمن‌های دوستی توانسته‌اند در توسعه روابط موفق عمل کنند که دولت‌های غربی در این زمینه پیشرو هستند. با وجود این، در شرق و به‌ویژه کشورمان نقش انجمن‌های دوستی در توسعه روابط سیاسی نهادینه نشده است. در ذیل دیپلماسی رسمی و غیررسمی دیپلماسی‌های دیگر شکل می‌گیرد که می‌تواند دیپلماسی اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، علمی یا فناوری باشد.

آنا: در سالی قرار داریم که رهبر انقلاب اسلامی آن را «سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نام نهاده‌اند. از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و حوزه دیپلماسی علمی چگونه می‌توان در توسعه روابط با سریلانکا بهره برد؟

یارمحمدی: در حوزه دیپلماسی رسمی دولت سیزدهم اقدامات خود را انجام می‌دهد. با توجه به اینکه رئیس انجمن دوستی ایران و سریلانکا هستم می‌توانم بگویم مزیت این نوع دیپلماسی استفاده از قدرت نرم برای نفوذ منطقه‌ای و در ذیل آن، دیپلماسی علمی و روابط با کشورها ازجمله سریلانکا در حوزه علمی و فناوری قابل تعریف است. با توجه به اینکه کشورمان در حوزه علم، فناوری و نوآوری در منطقه سرآمد کشورهاست، ظرفیت فوق‌العاده خوبی وجود دارد که با دیپلماسی غیررسمی به سمت دیپلماسی علمی و فناوری برویم.

امسال به تعبیر رهبر انقلاب اسلامی سال فعالیت در حوزه تولید و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است و باید در زمینه توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان فعالیت کرد. اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم، به ساختار و تشکیلاتی نیاز داریم که به‌طور انحصاری بر بازاریابی محصولات دانش‌بنیان در منطقه متمرکز شود؛ یعنی کشورهایی را شناسایی کند که از دانش فنی و فناوری ما بتوانند بهره‌مند شوند و شرکت‌های دانش‌بنیان ما نیز زمینه‌هایی را فراهم کنند که بتوان محصولاتی را با خواست و نیاز کشورهای منطقه تأمین کرد.

لزوم استفاده از پیمان‌های منطقه‌ای برای توسعه روابط

آنا: در منطقه جنوب شرق آسیا دو پیمان «سارک» و «آ. سه. آن» مطرح است. دولت در حوزه دیپلماسی علم و فناوری چگونه می‌تواند از این ظرفیت بهره‌برداری کند؟

یارمحمدی: با بهره‌گیری از دو پیمان سارک و «آ. سه. آن» اقدامات زیادی در زمینه توسعه دانش فنی‌ ایرانیان در منطقه می‌توان انجام داد، ولی من نسبت به اقدامات دولت به‌وسیله دیپلماسی رسمی خوش‌بین نیستم، نه اینکه بدبین باشم ولی توفیقاتش خیلی کمتر از دیپلماسی غیررسمی است. وقتی که می‌توان رفت و به‌عنوان رئیس انجمن دوستی ایران و سریلانکا با رئیس دانشگاه کلمبو تفاهمنامه‌ای امضا کرد که به احداث پارک علم و فناوری مشترک میان کلمبو با دانشگاه تهران، صنعتی شریف یا آزاد اسلامی منجر شود، چرا نباید از این ظرفیت استفاده کنیم؟ می‌توانیم با همین پروتکل‌های موجود با دانشگاه کلمبو توافق امضا و دانش و محصولات فنی‌ را به سریلانکا معرفی کنیم.

این همان ویژگی منحصربه‌فردی است که دیپلماسی غیررسمی دارد و در دیپلماسی رسمی نمی‌توان بهره برد. آن‌هم درحالی‌که در سریلانکا تخصصی در زمینه پارک‌های علم و فناوری وجود ندارد و حتی به سمت استفاده از محصولات دانش‌بنیان نیز نرفته‌اند. نه‌تنها این کشور، بلکه چندین کشور دیگر نیز وجود دارند که می‌توان با استفاده از ظرفیت وجود علمی در ایران، در آنجا بهره‌برداری کرد.

آنا: در زمینه استفاده از ظرفیت موجود علمی و فناوری میان دو کشور چه اقداماتی برای دور زدن تحریم‌ها شده است؟

یارمحمدی: از بدو فعالیت در سریلانکا ما تنها تشکیلات مردم‌نهادی هستیم که حدود ۱۸ سال است در منطقه حضور دارد و از آنجایی که در دیپلماسی عمومی و غیررسمی به وسیله قدرت نرم می‌توان در قلوب ملت‌ها نفوذ کرد، پرچم جمهوری اسلامی ایران را در سریلانکا برافراشته‌ایم؛ این یک ادعا نیست، بلکه حتی گاهی اوقات مطالبی را به‌طور دوستانه به بعضی از برادران‌مان در وزارت امور خارجه نشان داده‌ایم که جایگاه کشورمان را در نزد مردم سریلانکا نشان می‌دهد.

وقتی می‌توانیم از این نوع دیپلماسی به‌گونه‌ای بهره‌برداری کنیم که مردم سریلانکا با افتخار پرچم ایران را در کشورشان به دست بگیرند (که تصاویرش در رسانه‌ها منتشر شده) و می‌توانیم در یک کشور بودایی کاری کنیم که بودایی‌ها در کنار مسلمان‌ها با فعالیت کاری خود ادامه دهند و بتوانیم آنجا توفیقاتی به‌دست آوریم، باید از این ظرفیت بیشتر بهره برد.

ما با استفاده از ظرفیت دیپلماسی غیررسمی کارگاه‌های آموزشی در سریلانکا برگزار کردیم، مسجد و مدرسه تأسیس کردیم که این اقدامات با دیپلماسی رسمی امکان‌پذیر نیست. دیپلماسی رسمی ما بر مبنای یک‌سری چشم‌اندازهای بسته عمل می‌کند که در این نوع کشورها جواب نمی‌دهد و انعطاف خاص خود را ندارد، زیرا شناختی از فرهنگ نیست، شناختی از قواعد، هنجارها و به‌طور کلی روابط اجتماعی وجود ندارد که چطور می‌توان از روابط اجتماعی وارد عرصه‌های دیگر فعالیت‌های اقتصادی شد.

آنا: در حوزه پزشکی اخبار خوبی از صادرات محصولات دارویی (حتی صادرات واکسن کرونا به دیگر کشورها) شنیده می‌شود. آیا این بستر در سریلانکا وجود دارد که بتوانیم از بستر شرکت‌های دانش‌بنیان زمینه‌های انتقال دانش پزشکی را فراهم کنیم؟

یارمحمدی: در دانش پزشکی در منطقه یکی از پیشرفته‌ترین کشورها هستیم و اگر بخواهیم رقیبی برای خودمان در منطقه ببینیم شاید اردن یکی از کشورهایی باشد که در زمینه پزشکی برای جذب گردشگر از شاخه‌های گردشگری پزشکی بهره می‌برد و بیشترین جذب را در سال‌های اخیر داشنته است؛ بنابراین ما می‌توانیم در این حوزه حرفی برای گفتن داشته باشیم. در کشورمان همه بسترها وجود دارد، بهترین پزشک‌ها را داریم، همه فناوری‌ها به‌جز ربات جراح از راه دور را داریم که آن هم ان‌شاءالله در آینده نزدیک تولید خواهیم کرد.

سریلانکا ظرفیت پذیرش همکاری در دانش پزشکی را با ما خواهد داشت و دارد و آن‌ها همیشه از این موضوع استقبال می‌کنند

این مقایسه را انجام دادم که بگویم اگر اردن به‌عنوان نمونه کشور پیشرفته حوزه پزشکی منطقه است، ما پیشرفته‌ترین کشور هستیم ولی یک‌سری محدودیت‌ها داریم. طبعاً به اندازه‌ اردن نمی‌توانیم گردشگر پزشکی جذب کنیم زیرا ظرفیت آن را ایجاد نکرده‌ایم، درحالی‌که تمام بسترهایش وجود دارد.

حال که این بسترها را داریم، طبعاً نسبت به سریلانکا سرآمد هستیم؛ یعنی هم دانش فنی خودمان را به‌لحاظ پزشکی می‌توانیم به سریلانکا انتقال دهیم و هم می‌توانیم بیمارستان‌های فوق‌العاده پیشرفته‌ با همکاری طرف سریلانکایی احداث کنیم. علاوه بر این، می‌توانیم محصولات پزشکی‌ خود را آنجا صادر کنیم (چه محصولات مصرفی چه تجهیزات پزشکی). بنابراین سریلانکا ظرفیت پذیرش همکاری در دانش پزشکی را با ما خواهد داشت و دارد و آن‌ها همیشه از این موضوع استقبال می‌کنند.

آنا: از سوی مقام‌های رسمی سریلانکا یا شرکت‌های سریلانکایی سیگنالی به ایران در زمینه مبادلات فناورانه رسیده است؟

یارمحمدی: بله. در حال حاضر از سوی وزارت بهداشت و بیمارستان‌های سریلانکا درخواست‌های زیادی وجود دارد. من پروژه‌ای را از سریلانکا برای کارخانه داروسازی تحویل گرفته‌ام. بنابراین تمام درخواست‌ها به انجمن دوستی ایران و سریلانکا ارجاع شده است. این درخواست‌ها شامل ساخت بیمارستان، کارخانه داروسازی و همکاری‌های پزشکی میان دو کشور است و واقعاً این امکان برای ما وجود دارد که در حوزه همکاری‌های دوجانبه ورود کنیم.

ما در زمینه همکاری‌های پزشکی با هلال احمر رایزنی کردیم که خدمات خود را به طرف سریلانکایی ارائه کند. زمانی هم هلال احمر آمادگی داشت و می‌خواست بیمارستان مشترکی با سریلانکا تأسیس کند، ولی این اقدامات در حال حاضر به‌ویژه با بحرانی که سریلانکا با آن مواجه است، با مشکلات مواجه شد.

علاوه بر این، ما یک تفاهمنامه‌ میان دانشگاه آزاد اسلامی و طرف سریلانکایی بسته‌ایم که پیگیر هستیم این تفاهمنامه تحقق پیدا کند و با آن انتقال فناوری انجام دهیم.

انتهای پیام/۴۰۳۳/