توسط معاون علمی رئیس جمهور؛
اعتراض سینماگران زن به خشونت جنسی زیر ذره‌بین آنا؛
بیانیه‌هایی با نتایج نامعلوم برای افشای فساد در سینما/ عفونتی کهنه که تازه برای برخی دردآور شد
در طول این سال‌ها بسیاری از سینماگران زن و حتی برخی از آقایان نسبت به فساد گسترده در سینما اعتراض و گلایه داشتند اما هیچ کدام از آن اعتراضات چنین موجی را به وجود نیاورد. این بار چه شرایط جدیدی رخ داده است!؟
به گزارش خبرنگار سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، این روزها ماجرای اعتراض زنان سینماگر به مسائل مطرح شده پیرامون خشونت جنسی و کلامی موجود در بطن سینما، حرف و حدیث‌های زیادی در این زمینه به وجود آورده و به نوعی داغ‌ترین مبحث سینمایی امروز است. حرکتی که مشابه آن در سینمای جهان هم اتفاق افتاد و حواشی متعددی در هالیوود به وجود آورد و تعداد زیادی از تهیه‌کنندگان، کارگردان‌ها و بازیگران مطرح صنعت سینما را به رسوایی کشاند.
این درست است که ماجرای اعتراضات زنان سینماگر در کشور ما، در هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و روز به روز گسترده‌تر نیز می‌شود، اما این موارد صرفا مربوط به امروز سینمای ایران نیست و تاریخچه‌ای بلند بالا دارد. در طول این سال‌ها بارها و بارها مباحثی در این زمینه مطرح شد و خرده روایت‌هایی از بی‌اخلاقی و فساد در هنر هفتم به میان می‌آمد اما همین روایت‌ها با واکنش‌های منفی خود سینماگران مواجه می‌شد و بیشتر تلاش‌ها درخصوص ساکت کردن راوی داستان بود، دقیقا برعکس چیزی که در سراسر دنیا اتفاق می‌افتد.
مرحوم سلحشور اولین افشاگر فساد
مرحوم فرح‌الله سلحشور جزو اولین نفراتی بود که نسبت به بی‌بندوباری، بی‌اخلاقی و فساد در سینمای ایران هشدار داد. فیلمسازی که حقیقت را بسیار عریان بیان می‌کرد و همین مسئله باعث می‌شد بسیاری از کسانی که امروز ادعای وجود فساد در سینما را مطرح می‌کنند، در مقابل او بایستند و حرف‌هایش را کتمان کنند. پس از مرحوم سلحشور نیز بازیگران دیگری همچون مجید مظفری، یکتا ناصر، حبیب دهقان‌نسب، حمیدرضا پگاه، پروانه معصومی، شیرین بینا، رویا تیموریان، رضا رویگری، امین تارخ، رزیتا غفاری، ماهایا پطروسیان، پرستو گلستانی، صبا کمالی و... همگی چهره‌های شناخته شده‌ای بودند که پیش از این مسائلی را به صورت مصداقی و کلی بیان کردند و مهر تأییدی بر وجود فساد در سینما زدند.
اما تمام این صحبت‌ها و ادعاهای ریز و درشت در تمام این سال‌ها پس از چند هفته‌ای فراموش می‌شد و برخلاف انتظار، موجی برعلیه متهمان این روایت‌ها صورت نمی‌گرفت. اما بالاخره برای نخستین بار این اتفاق هم رخ داد و پس از ادعای سمیه میرشمسی یکی از دستیاران و برنامه‌ریزان سینما از رفتار نامناسب یک بازیگر مرد شناخته شده (فرامرز اصلانی) موجی ایجاد کرد و بلافاصله بسیاری از زنان دست‌اندرکار سینمای ایران در این حرکت اعتراضی نسبت به خشونت جنسی و کلامی علیه زنان بیانیه صادر کردند، بیانیه‌ای که توجه همه را به این بخش تاریک سینمای ایران جلب کرد.
این بیانیه با امضای نزدیک به ۳۰۰ سینماگر زن منتشر شد و چهره‌های مطرح زیادی زیر آن را امضا کردند. هدیه تهرانی، نیکی کریمی، ترانه علیدوستی، سحر دولت‌شاهی، پریناز ایزدیار، کتایون ریاحی، هانیه توسلی، نگار جواهریان، میترا حجار، آزاده صمدی، بهنوش طباطبایی، ویشکا آسایش، ستاره اسکندری، هنگامه قاضیانی، شبنم قلی‌خانی، گلاره عباسی، مهرانه مهین ترابی و شبنم مقدمی تعدادی از بازیگران مطرحی بودند که این بیانیه را امضا کردند و پوران درخشنده، تهمینه میلانی، نرگس آبیار، آیدا پناهنده و تینا پاکروان نیز کارگردان‌های شناخته شده‌ای بودند که نام‌شان در میان اسامی این بیانیه، نظرات زیادی را به سمت خود جلب کرد.
سلبریتی‌هایی که از حمایت هم‌صنفی‌ها جا زدند
اگرچه تعداد زیادی از سلبریتی‌های شناخته شده هم ترجیح دادند این بیانیه را امضا نکنند و خودشان را از این جریان دور نگه دارند که از میان آن‌ها نام چند نفر بیش از دیگران مورد توجه قرار گرفت، رخشان بنی‌اعتماد، باران کوثری، منیژه حکمت و پگاه آهنگرانی. مادر و دخترهایی که در طول این سال‌ها در اکثر ماجراهای سیاسی و اجتماعی و حتی ورزشی پایشان در میانه ماجرا بود و نسبت به همه چیز اعتراض داشتند، اما حالا که مسئله‌ای صنفی در میان بود، سکوت کردند و خودی نشان ندادند.
با تمام این تفاسیر، همراهی‌ها و پشت کردن‌ها، این بیانیه که بخش‌های متعددی هم داشت منتشر شد. جدا از بخش مربوط به درخواست تشکیل کمیته حقیقت‌یاب در خانه سینما، قسمتی از بیانیه که این فسادها را رفتاری سیستماتیک عنوان می‌کرد، بیش از دیگر بخش‌ها مورد توجه قرار گرفت. طبق این ادعا: «آنچه به شکل روشنی خودنمایی می‌کند، سیستماتیک بودن این خشونت‌هاست. نه تنها ساز و کاری برای باز داشتن فرد صاحب قدرت از ارتکاب خشونت وجود ندارد، بلکه در یک توافق نانوشته اعمال خشونت بر زنان در محیط کاری عادی سازی شده و هیچ عواقب جدی‌ای متوجه خشونت‌گر نیست و آزارگران از شهرت و اعتباری که توسط طرفدارانشان به دست آمده، هیچ ترسی از دست بردن به این جرایم ندارند.»
انتشار این بیانیه واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت که جالب‌ترین نوع آن گارد گرفتن گروهی از هنرمندان در مقابل امضاکنندگان این بیانیه بود، گروهی که پیش از این خودشان جزو معترضان به وجود فساد در سینما بودند و چون حمایتی از جانب این سلبریتی‌ها ندیده بودند، به همکاران اسم و رسم‌دارشان معترض بودند. چیستا یثربی، آرام جعفری و فقیهه سلطان در دسته این هنرمندان معترض بودند. سلطانی در همان روز انتشار بیانیه بانوان معترض ویدئویی از خود منتشر کرد و ابراز خوشحالی کرد که بالاخره سینمای ایران بعد از سال‌ها از خواب بیدار شده و جنبشی راه انداخته است. او در بخش‌هایی از صحبت‌هایش عنوان کرد: «۶ سال پیش ما تلاش کردیم تا ثابت کنیم مشکلاتی در سینما وجود دارد، اما خیلی از شما سکوت کردید و خیلی‌هایتان جلوی ما ایستادید و در نهایت ما با دردسرهای زیادی مواجه شدیم و کم‌کار شدیم. تلاش ما در آن سال بی ثمر ماند، ولی ما امسال برعکس شما در مقابلتان نمی‌ایستیم و پشت سرتان هستیم.»
بیانیه‌ای برای ضعیف نشان دادن زنان!
رضا کیانیان، بازیگر پیشکسوت سینما و تئاتر هم یکی از چهره‌های مطرحی بود که همزمان با انتشار این ویدئو نسبت به آن واکنش نشان داد و ضمن حمایت از «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه»، چند نکته را درخصوص ضعف‌های موجود در این بیانیه یادآوری کرد. او صحتب‌هایش را در صفحه شخصی خود منتشر کرد در بخش‌هایی از متن حمایت‌گونه اما منتقدانه‌اش نوشت: «آزار و اذیت زنان فقط محدود به جامعه سینمایی نیست بلکه به عنوان گوشه‌ای از جامعه ماست. متاسفانه زن به محض بیرون آمدن از خانه غالبا نگاه‌های حریص، متلک‌های جنسی، دست درازی‌های شهوت‌آمیز و نهایتا و بعضا دزیدن و تجاوز کردن و رها کردن روبه‌روست. این بیانیه، زن را بیشتر ضعیف و کم‌تر قدرتمند نشان داده است که باید تصحیح شود و نکته مهم، باید تصریح کند که اکثریت مردان در سینما از این دسته نیستند و همچنین اکثریت زنان در سینما.»
کیانیان در این یادداشت مدعی شده جامعه سینما بسیار باوقارتر و پاک‌تر است و به همین خاطر زشتی در محیط سینما آشکارتر می‌شود. او همچنین به نویسندگان این بیانیه پیشنهاد کرد به جای اینکه به دنبال تشکیل کمیته‌ای در خانه سینما با اکثریت زنان باشند، از حضور وکلای خبره و فهمیده و دردآشنا استفاده کنند تا حرکت‌شان تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
بعد از اینکه بسیاری از سلبریتی‌ها همزمان این بیانیه را منتشر کردند و چهره‌های ریز و درشت هنری و مدیران سینمایی نسبت به آن واکنش نشان دادند، همانطور که انتظار می‌رفت پای رسانه‌های ایرانی خارج از کشور نیز به این ماجرا باز شد. بارزترین نمونه این سرک کشیدن‌های رسانه‌ای به شبکه بی‌بی‌سی فارسی مربوط می‌شد که با ترانه علیدوستی یکی از امضاکنندگان این بیانیه گفت‌وگو کرده بود. او در بخش‌هایی از این مصاحبه که پیش از واکنش رسمی خانه سینما بود، مطرح کرد: «سکوت خانه سینما در این خصوص من را ناامید و دلشکسته کرد. اما بعد از امضای بیانیه به تکاپو افتادند و سعی کردند با ما جلسه بگذارند، که البته این هم چیزی نبود که زنان سینما به دنبالش بودند. چون مسئله یک شخص و دو شخص نبود که بخواهند رضایت آن‌ها را جلب کنند. ما می‌خواهیم مشکلی را حل و از آن پیشگیری کنیم. پول، قدرت اجتماعی و روابط فرادست و فرودست در فضای کاری ما بسیار حاکم است.»
این بازیگر در ادامه این گفت‌وگو اظهار کرد: «هیچکس نمی‌خواهد این روایت‌ها بلند گفته و چهره سینمای ایران مخدوش شود. سینمای ما سینمای بسیار معتبری است و وجهه جهانی دارد، ولی ما به عنوان دوستداران و دلسوزان سینما و کسانی که عمرمان را برای پیشرفت آن گذاشتیم باید اصلاحش کنیم، ما و نه کسی از خارج، ما و نه کسی از ارشاد یا دولت. فکر میکنم بیش از ۳۰۰ زنی که این بیانیه را امضا کردند، پیام خیلی ویژه‌ای داشتند برای همه افرادی که مصلحت‌اندیشی باعث شد طرف حق را نگیرند و آن پیام این است چنین وضعیتی دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند.» او حتی نسبت به عدم حضور برخی چهره‌های شناخته شده صنعت سینما در این جنبش صنفی هم واکنش نشان داد و عنوان کرد که از عدم حضور برخی بانوان در این لیست که زنان جامعه از آن‌ها توقع حمایت داشتند، دلشکسته شده.
اما این پایان ماجرا نبود و خانه سینما نیز پس از چند روز سکوت با انتشار بیانیه‌ای به داستان ورود کرد و ضمن محکوم کردن هرگونه خشونت احتمالی به ویژه خشونت جنسی در شیوه‌های گوناگون، اعلام کرد: «شورای صیانت خانه سینما (متشکل از رئیس هیئت مدیره، رئیس شورای عالی داوری، سه نفر از شخصیت‌های معتمد و صاحب نام سینمای ایران به انتخاب مجمع عمومی خانه سینما، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک نفر عضو حقوقدان) آمادگی دارد با رعایت اصول اخلاقی و قید محرمانگی به کلیه گزارش‌ها و شکوائیه‌های مطروحه رسیدگی کند و مشورت‌های حقوقی لازم را نیز به مراجعه‌کنندگان ارائه و در صورت لزوم، ارجاع موضوع به محاکم قضایی را نیز پیگیری کند.»
اعتراضات به تسویه حساب شخصی تبدیل نشود
این واکنش دیرهنگام خانه سینما اما چیزی نبود که زنان سینماگر انتظار داشتند و همین مسئله باعث شد بار دیگر موضع‌گیری خود را تکرار کرده و اعلام کنند: آنچه خانه سینما در بیانیه خود به عنوان «راهکار» بیان کرده با چنین ساختاری در تضاد قرار دارد. جوابیه زنان سینماگر به بیانیه خانه سینما تا به اینجا آخرین اتفاق مربوط به این ماجرا بوده است، ماجرایی که به نظر می‌رسد قرار است با اعتراضات پیش از این که در سال‌های گذشته نبست به فساد در سینما مطرح می‌شد متفاوت باشد.
این اعتراضات و حواشی هنوز به نتیجه نرسیده و مشخص نیست که این بار زنان معترض می‌توانند ادعاهای مطرح شده‌شان را به اثبات برسانند و جنبه‌هایی از فساد موجود در سینمای ایران را برملا سازند یا خیر. اما در این بین باید به این سوالات نیز پاسخ داد که چه چیزی جرقه اصلی این همراهی شد؟ در طول این سال‌ها بسیاری از بازیگران زن یا بانوانی که در دیگر بخش‌های فنی سینما مشغول به فعالیت بودند نسبت به این ماجراها گلایه داشتند و حتی برخی از آقایان نیز به وجود فساد موجود در سینما اعتراض داشتند. اما هیچ کدام از ان اعتراضات چنین موجی را به وجود نیاورد. این مسئله نباید طوری جلو برود که صرفا به یکی دو مورد محدود شود، چون در چنین شرایطی می‌توان مدعی شد که این مشکلی شخصی است و برای زمین زدن فرد یا افرادی خاص به وجود آمده است. فسادی که حداقل یک دهه است به صورت گسترده از طرف اهالی سینما به آن اشاره می‌شود، موضوعی نیست که فقط پای یکی دو نفر در آن گیر باشد و باید به تمام جنبه‌های آن رسیدگی شود.
انتهای پیام/۴۱۷۳/
انتهای پیام/
