آسیب‌هایی که در دوران خشکسالی گریبان مردم را می‌گیرد؛
بحران «کم‌آبی» و تأثیر آن بر بیکار شدن مردم/ خشکسالی تا چه زمانی در کشور ادامه خواهد داشت؟
بحران خشکسالی از آن دست بحران‌هایی است که آسیب‌های بسیاری را به دنبال خواهد داشت که بیکاری، مهاجرت، حاشیه‌نشینی و خالی شدن شهرستان‌ها و روستاها از ساکنان از جمله آنهاست.
گروه جامعه خبرگزاری آنا- احسان یعقوبی؛ خشکسالی از آن دست مشکلاتی محسوب می‌شود که می‌تواند موجب بروز معضلات و آسیب‌های اجتماعی فراوانی شود. به طور کلی به نبود آب یا کم بودن باران خشکسالی می‌گویند که باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه کمبود آب، فلج شدن صنعت کشاورزی، نابودی گیاهان، بیکاری کشاورزان، کاهش عمق آب‌های سطحی و از بین رفتن ذخایر آبی و نیز فرسایش خاک می‌شود. امروزه اکثر کشورهای جهان از گرفتاری در خشکسالی و کم‌آبی در هراس هستند، لذا بحران خشکسالی فقط کشور ما را تهدید نمی‌کند ولی از آنجا که کشور ما روی کمربند خشک و نیمه‌خشک زمین قرار دارد، امکان گرفتاری در این بحران بیشتر از سایر کشورها و حداقل با توجه به افزایش دما، زودتر از سایر کشورها است. رشد جمعیت کشور و نیاز بیشتر به محصولات کشاورزی و دامی و محدودیت منابع آبی به‌عنوان بستر اصلی تولیدات کشاورزی، مسئله کم‌آبی را به موضوعی بسیار جدی پیش روی کشور قرار داده است که اگر به آن توجه نشود می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را برای مردم به وجود بیاورد که جبرانش نیز سخت خواهد بود.
در حال حاضر با افزایش دما و کاهش بارش‌ها به نوعی در خشکسالی قرار داریم و حال سوال اینجاست که کشور تا چند سال گرفتار بحران خشکسالی خواهد بود و چه راه‌کاری برای برون رفت از این بحران وجود دارد.
خشکسالی تا چه زمانی در کشور ادامه دارد؟
علی جلالی، کارشناس حوزه آب به خبرنگار آنا می‌گوید: «پیش‌بینی‌ها بر این اساس است که تا ۵ سال آینده شاهد خشکسالی در ایران باشیم، البته که این امکان نیز وجود دارد که از ۳ سال آینده حجم بارش‌ها در کشور افزایش یابد اما پیش‌بینی‌های اولیه همان ۵ سال است. متأسفانه کشور ما روی کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و درحال حاضر نیز با افزایش دما و کاهش بارش‌ها، حجم ذخایر آبی نیز وضعیت مناسبی ندارد. در گذشته با توجه به جمعیت کمی که داشتیم، مشکلی از بابت تأمین آب شُرب و حتی آب مورد نیاز برای زمین‌های زراعی نداشتیم اما جمعیت امروز ما چیزی حدود ۸۵ میلیون نفر است و طبیعی است که با توجه به افزایش دما و کاهش بارش‌ها و در نتیجه کاهش ذخایر آبی، مشکلاتی در این زمینه به وجود بیاید. تغییرات اقلیمی منجر به کاهش بارش‌ها شده است، به طوری که در مناطق معتدل مانند استان‌های شمالی کشور نیز امروز با بحران کم‌آبی مواجه هستیم.»
وی ادامه می‌دهد: «بی‌توجهی به مدیریت ذخایر آب امروز منجر به بروز مشکلات زیست محیطی و اجتماعی شده است و این سوءمدیریت‌ها ارتباط مستقیمی با از بین رفتن محیط زیست دارد. البته که تغییر سبک زندگی مردم و اینکه سبک زندگی به سمت مصرف‌گرایی پیش رفته است نیز در کم‌آبی و تشدید خشکسالی بی‌تأثیر نیست. مستحضر هستید که متوسط بارش‌ها در یک دهه اخیر با کاهش ۱۰ درصدی نسبت به گذشته همراه بوده است و همین امر موجب بروز مشکلات عدیده‌ای برای کشاورزان شده است. ناگفته نماند که در حال حاضر ۵۰ درصد سدها پُر از آب هستند اما اگر فکری برای کم‌آبی نشود، بعد از چند سال که آب‌های ذخیره‌ای به کُل تمام شود، مشکلات دوچندان خواهد شد. کم‌آبی در هر کشوری می‌تواند پیامدهای منفی نیز داشته باشد و از نظر اقتصادی به انسان‌ها خسارت وارد می‌کند و برای مثال در کشاورزی و تولید دام به‌شدت به آب نیاز است و اگر آب مناسبی نداشته باشیم، تولید دام با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین حیات انسان‌ها به آب وابسته است و مسئولان باید تا دیر نشده برای حل معضل کم‌آبی در کشور چاره‌ای پیدا کنند.»
بیشتر بخوانید:
تشدید توهم پرآبی با بارش‌های اخیر/کم‌آبی با ایران عجین شده است
بررسی تغییرات مساحت بدنه آبی شمال شرق کشور
این کارشناس حوزه آب با اشاره به اینکه خشکسالی اقتصاد را فلج می‌کند، می‌گوید: «خشکسالی و کم‌آبی وقتی در کشور حاکم شود، بخش کشاورزی از رونق خواهد افتاد و در نتیجه بخش بزرگی از کشور بیکار می‌شوند و همین امر موجب خالی شدن شهرستان‌ها و روستاها از ساکنان و مهاجرت این افراد می‌شود. پدیده مهاجرت نیز وقتی به وجود بیاید، به دنبالش آسیب‌هایی را نیز می‌آورد. برای مثال افرادی که امروز به دلیل پیدا کردن شغلی مناسب به پایتخت آمده‌اند، اما وقتی با هزینه‌های بالای تأمین مخارج زندگی مواجه می‌شوند مجبور هستند تا به حاشیه شهر بروند و در حاشیه شهر نیز برای کسب درآمد بهتر مجبور هستند تا دست به اقداماتی بزنند که جزء آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود که یکی از این کارها خرید و فروش مواد مخدر است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آسیب‌ها و معضلاتی که امروز در کشور وجود دارد مانند زنجیر به یکدیگر متصل هستند و در این خصوص نیز شاهد هستیم که خشکسالی زمینه بروز چه مشکلاتی را به وجود آورده است.»
راه‌های برون‌رفت از بحران خشکسالی چیست؟
جلالی مهمترین راه برون‌رفت از خشکسالی را مدیریت و اصلاح مصرف آب در سه حوزه کشاورزی، خانگی و صنعتی می‌داند و در عین حال می‌گوید: «میزان مصرف آب خانگی ما براساس آمارها نسبت به سرانه جهانی در حد بالایی قرار دارد، لذا مصرف صحیحی درخصوص آب شُرب نداریم. موضوعی که دقیقاً در حوزه کشاورزی نیز شاهد آن هستیم و امروزه در بحث آبیاری زمین‌های زراعی با هدررفت آب مواجه هستیم که همین امر موجب کاهش سفره‌های آب‌های زیرزمینی می‌شود. از طرفی زیرساخت‌های ما در انشعابات آبی نیز با مشکل مواجه است که اگر اصلاح شود جلوی هدررفت آب را خواهد گرفت. باید آگاهی و دانش مردم نسبت به نحوه استفاده از آب افزایش پیدا کند که در این کار رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی می‌توانند نقش بسزایی را ایفا کنند و مردم باید بدانند که دلایل کم‌آبی چیست و از طرفی این کم‌آبی چه پیامدهایی را می‌تواند برای زندگی افراد داشته باشد. باید نسبت به مصرف صحیح آب حساسیت به وجود بیاید. البته که موضوعاتی نظیر حفر بیش از حد چاه‌ها در یک منطقه و تولید بیش از حد محصولاتی که به آب فراوان نیاز دارند نیز در هدررفت آب بی‌تأثیر نیست. بنابراین اگر روش صحیح مصرف آب به مردم آموزش داده شود و مردم را از معضلاتی که در صورت خشکسالی می‌تواند گریبان آنها را بگیرد آگاه کرد و از طرفی مدیریت ذخایر آبی نیز اصلاح شود، در این صورت گرفتار بحران جدی خشکسالی نخواهیم شد.»
بنابراین حل معضل کم‌آبی و خارج شدن از بحران خشکسالی نیازمند عزم جدی مسئولان برای تدوین برنامه جامعی است در راستای نحوه مدیریت ذخایر آبی و البته آگاهی مردم از پیامدهایی که می‌تواند در دوران خشکسالی گریبان آنها را بگیرد، چراکه همان‌طور که گفته شد میزان مصرف آب در کشور با سرانه مصرف جهانی فاصله فاحشی دارد.
انتهای پیام/۴۱۷۴/پ
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
