بودجه پژوهشی در هر شرایطی نباید کاهش یابد/ علوم تولیدی به جریان علمی جهان متصل شوند

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ ایلناز سجادیان دانشیار گروه روانشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان(خوراسگان)، فارغ‌التحصیل دکتری روانشناسی از دانشگاه اصفهان(۱۳۹۱)، عضو بنیاد ملی نخبگان ایران، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اصفهان و عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران است.

بیشتر بخوانید:

ارتباط تنگاتنگ پژوهش با بودجه و شاخص رفاه

عرضه طرح پژوهشی به مجریان بر اساس تخصص و صلاحیت باشد

کارنامه‌ای پژوهشی با ۱۳ ثبت اختراع و تولید ۵ محصول دانش‌بنیان

کسب نتایج مطلوب از تحقیقات علمی با اعتبارسنجی نیازهای جامعه

از موفقیت‌های کسب‌شده ایلناز سجادیان می‌توان انتخاب به‌عنوان پژوهشگر برتر استان اصفهان در سال ۱۳۸۸ در پنجمین جشنواره و نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و فناوری‌های نو، دانشجوی نمونه کشوری در مقطع دکتری سال ۱۳۹۱ از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کسب رتبه پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در گروه علوم انسانی سال ۱۳۹۹ در پنجمین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان و پژوهشگر برگزیده استان اصفهان در حوزه علوم انسانی در هفته پژوهش ۱۴۰۰ را نام برد.

خبرنگار خبرگزاری آنا به همین مناسبت با این پژوهشگر درباره مؤلفه‌ها و ویژگی‌های انتخابش به‌عنوان پژوهشگر برتر، نقص‌ها و کمبودهای کنونی عرصه پژوهش و فناوری کشور و انتقادها و پیشنهادهای سازنده‌ و شاخص‌های رشد و توسعه عرصه پژوهش گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را می‌خوانیم.

آنا: چه مؤلفه‌ها و ویژگی‌هایی موجب انتخاب جنابعالی به‌عنوان پژوهشگر برتر و برگزیده شد؟

سجادیان: از آغاز فعالیت در دانشگاه مسیر تحقیقاتی مشخصی را در حوزه روانشناسی بالینی و سلامت مشخص کردم و با توجه به رشته تحصیلی‌ام (روانشناسی) در مورد مسائلی که در حوزه درمان و در کلینیک‌های روانشناختی باید به آن پرداخته شود، پروژه‌های تحقیقاتی و دانشجویی را تعریف کردم و بر آن متمرکز شدم.

نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها، چاپ مقالات، تدوین کتب، طرح‌های تحقیقاتی و تولید بسته‌های آموزشی و درمانی با نگاه بومی و روزآمد متناسب با مطالعات انجام‌شده در دنیا و مبتنی‌بر تعالیم دینی و معنوی بود. در همین راستا کتاب‌هایی با عنوان روش تحقیق کاربردی در علوم انسانی، سندرم خستگی مزمن با تکیه بر شناخت درمانی مبتنی‌بر ذهن آگاهی، اختلال وسواس فکری-عملی و درمان آن با تأکید بر رویکرد ذهن آگاهی، معنویت درمانی مبتنی‌بر آموزه‌های مهدویت نیز تألیف و انتشار یافت؛ بنابراین شاید دلایل اصلی انتخابم، نوع و کیفیت مطالعات و پاسخ به مسائل موجود در جامعه باشد.

آنا: درباره تازه‌ترین فعالیت‌ها و موفقیت‌های علمی و پژوهشی خود به‌صورت مشروح توضیح دهید.

سجادیان: با توجه به شیوع اختلال اوتیسم و مشکلات این کودکان به درخواست اداره آموزش و پرورش کودکان استثنایی استان اصفهان، حدود ۱۱ ماه است در راستای تولید بسته‌های بومی متناسب با ویژگی‌های کودکان ایرانی دارای اختلال در حال تدوین بسته آموزشی طلایی زودهنگام برای کودکان اوتیسم و والدین آنها در قالب یک طرح پژوهشی هستم.

بسته درمانی اولیه براساس مطالعه کیفی تدوین و به‌صورت پایلوت اجرا شده و اکنون همراه با تیم تحقیقاتی در حال تکمیل آن هستیم. تدوین بسته‌های درمانی با رویکرد اسلامی و مهدویت و اعتبارسنجی آن ازجمله موارد دیگری است که در سال‌های اخیر توسط این‌جانب انجام شده است.

مؤلفه‌های ارزیابی کارنامه علمی یک کشور کدامند؟

آنا: نقص‌ها و کمبودهای کنونی عرصه پژوهش و فناوری کشور و بایدها و نبایدهای این حوزه را چه می‌دانید؟

سجادیان: پژوهش سنگ بنای پیشرفت علمی کشور است و بودجه پژوهشی کشور حتی در شرایط کمبود منابع مالی نباید کاهش یابد؛ چراکه بارزترین شاخص بالندگی و پیشرفت یک کشور، توانایی‌های فناورانه و پژوهش‌های علمی آن کشور است. امروزه در دنیا، زمان ارزیابی کارنامه علمی یک کشور به سه مؤلفه توجه می‌کنند؛ که شامل «تعداد پژوهشگر»، «تعداد مقالات مؤثر» و «حجم سرمایه‌گذاری در بخش تحقیقات» است.

به‌طور مشخص منظور از مقالات مؤثر، مقالاتی هستند که علم نافع تولید کنند. یعنی با ارائه آن مقاله، محقق، قادر به حل مسئله در جامعه شده باشد.

بایدهای عرصه پژوهش کشور مأموریت‌گرایی دانشگاه‌ها، حرکت استادان از دانشگاه به سمت جامعه و ترک دفاتر دانشگاهی و قرارگرفتن در میدان مسائل و معضلات جامعه و حمایت و سرمایه‌گذاری سیستم‌های فرادانشگاهی و فرانهادی از فعالیتی محققان هستند.

اگر به وضع کنونی پژوهش در کشور توجه کنیم، درمی‌یابیم که فاصله زیادی با شرایط مطلوب داریم. شاید بهترین استراتژی برای سامان بخشیدن به امر پژوهش در جامعه، رسیدن به درک درست از توانمندی‌ها، امکانات موجود و پی‌بردن به نقاط ضعف و قوت برنامه‌های تحقیقاتی باشد. در عین حال از مهم‌ترین موانع راهبردی در مسیر رسیدن به یک جایگاه مطلوب بین‌المللی در حوزه علوم انسانی، عدم بومی‌سازی مطالعات و تولید نظریاتی است که منتج به علم نافع نشود.

از طرفی آنچه به‌عنوان علم نافع تولید می‌شود، باید در اختیار نظریه‌پردازان و منتقدان دیگر کشورها نیز قرار بگیرد و به بیان دیگر، علم تولیدشده کشور به شریان و جریان علمی جهان متصل شود تا در علوم انسانی نیز محققان دیگر کشورها به یافته‌های علمی محققان ما ارجاع دهند. اینگونه در یک دوره ۱۰ تا ۱۵ ساله می‌توانیم به پیشتازی علمی در جهان در قالب علم بومی خود برسیم.

بایدهای عرصه پژوهش در کشور را سه چیز می‌دانم؛ نخست مأموریت‌گرایی دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها، گروه‌ها و استادان، دوم حرکت استادان از دانشگاه به سمت جامعه و ترک دفاتر دانشگاهی و قرارگرفتن در میدان مسائل و معضلات جامعه و سوم حمایت و سرمایه‌گذاری سیستم‌های فرادانشگاهی و فرانهادی از فعالیت‌ محققان.

توجه بیش از حد به کمیت‌گرایی مقالات، تشویق مقالات با ایده و مسئله‌یابی صرفاً غربی و تشویق مقالات صرفاً دانشجویی استادان از نبایدهای حوزه پژوهش است.

نبود حکمرانی علمی در کشور، معضلات زیادی را ایجاد کرده است

آنا: انتظارتان به‌عنوان پژوهشگر و فعال عرصه علم از مسئولان بالادستی به‌ویژه دولتمردان چیست؟

سجادیان: نبود حکمرانی علمی در کشور، معضلات زیادی را ایجاد کرده است و آنچه به‌عنوان راهکار قابل مشاهده است، موقتی و گاهی حل‌کننده وضع کنونی است و نه وضعیت آتی. اختصاص‌ بودجه کافی به پژوهشگران برای امر پژوهش در راستای پیشبرد اهداف عالی جامعه، فراهم‌کردن بستر مناسب فرصت مطالعاتی برای پژوهشگران و رفع مشکلات معیشتی به‌نحوی که پژوهشگر به جز کار علمی و حل مشکلات و مسائل جامعه دغدغه دیگری نداشته باشد ازجمله انتظارات از دولتمردان است.

باید به جای ملاک قراردادن دانشگاه محل تحصیل یا دولتی و آزادبودن محل استخدام، توانمندی‌ها، مهارت‌های کنونی و ظرفیت متقاضی در نظر گرفته شود.

نیاز است تا برنامه‌محوری پژوهش در دانشگاه‌ها، معطوف به اهداف کلان و اسناد بالادستی کشور تقویت شود. به این منظور باید هر دانشکده، برنامه‌ مشخص و هدفمندی داشته و جایگاه پژوهش‌های هر عضو هیئت علمی در برنامه گروه کاملاً مشخص باشد تا اعضای یک گروه بتوانند در کنار هم در راستای پیشبرد مأموریت و اهداف کلان دانشگاه و اسناد بالادستی و نیازهای کشور پیشرفت کنند و پیشرفت‌ها، شخصی و انتفاعی نباشد.

کتابخانه‌های دانشگاه‌ دیجیتالی شوند

آنا: انتقادها و پیشنهادهای سازنده شما و شاخص‌های رشد و توسعه عرصه پژوهش کشور چیست؟

سجادیان: کتابخانه‌های دانشگاه‌ها باید به‌روز شود و کتابخانه دیجیتال شکل بگیرد، وضعیت انتشارات و کیفیت آنها نیز ارتقا پیدا کند. تفاوت پژوهشگری که عمر خود را در ارتباط با حل مسائل و معضلات جامعه صرف می‌کند با استادی که صرفاً در دانشگاه تدریس می‌کند از باب حقوق و دستمزد و عواید علمی و معنوی چیست؟ باید استادان به اندازه سهمی که در زمینه تولید علم نافع دارند، تشویق شوند؛ چراکه ارتقا و پیشرفت استادان به همین دو عامل وابسته شود.

بعضاً استادانی داریم که تاکنون هیچ مقاله‌ای ننوشته‌اند؛ اما به درجات بالاتر علمی رسیده‌اند و فعالیت آنها صرفاً، فعالیت‌های دانشجویی است. به‌نظر می‌رسد ملاک‌های ارتقا به‌طور جدی باید اصلاح شود و ترکیبی از ظرفیت‌های علمی و تحولی عضو هیئت علمی ملاک قرار گیرد.

بیشتر بخوانید:

پیشرفت اقتصادی در گرو توان پژوهشی و تولید دانش

افزایش شاخص‌های رشد پژوهش با توجه مساوی دولت به استادان دانشگاه

اختصاص جایگاه به دانشگاه آزاد اسلامی در حل مشکلات کشور

لزوم اتخاذ تدابیر لازم برای احیای علوم پایه

آنا: و سخن پایانی ...

سجادیان: به‌طور کلی اگر یک پژوهش بتواند با اثر خود بر افکار، نگرش و رفتار افراد تأثیر بگذارد، این اثر موفق بوده است. بررسی اینکه یک اثر تا چه حد در حوزه سیاست‌گذاری بر توسعه سیاستی و سیاست‌های کلان کشور تأثیرگذار است یا تا چه میزان می‌تواند ذهنیت سیاست‌گذاران را در موضوعی خاص تغییر دهد، هرکدام می‌توانند شاخص‌هایی داشته باشند.

توجه به یافته‌های بومی در نشر کتب و مقالات و عدم استناد محض به یافته‌های غربی، روزآمدی و حکمی‌سازی، کاربردی‌بودن و نافع‌بودن پژوهش‌ها، شاخصه مهمی برای پژوهشگران در حوزه علوم انسانی است که باید بیش از پیش مدنظر پژوهشگران این حوزه از علوم قرار گیرد.

انتهای پیام/۴۰۶۲/۴۱۰۳/