غیاثی در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا:
اکثر دبیرستانی‌ها به عشق پزشک شدن تجربی می‌خوانند/ سهم غیر قابل چشم‌پوشی دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم
گذرگاه‌های فساد علمی باید بسته شوندعضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق با اشاره به اینکه چند سالی است، اقبالی برای ورود به رشته‌های علوم پایه وجود ندارد و پایه‌های این رشته‌ها در دانشگاه‌ها متزلزل شده است، گفت: اکثر دبیرستانی‌ها به عشق پزشک شدن تجربی می‌خوانند.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، لاله قلی‌پور- دانشگاه آزاد اسلامی با داشتن ۴۰ درصد از سهم آموزش عالی کشور اقدامات مؤثری در حوزه علم و فناوری انجام داده و همیشه در مسیر اعتلای علم و پژوهش ایران اسلامی گام برداشته است. این دانشگاه با داشتن واحدهای دانشگاهی مسئله محور و کارآمد، به تربیت دانشجویان ایده‌پرداز، کارآفرین و باانگیزه می‌پردازد تا با دانش خود بتوانند علم را با فنّاوری روز ارتقا دهند و در مسیر رشد پرشتاب علمی کشور مؤثر واقع شوند.
همچنین اساتید نخبه و باتجربه‌ای در این دانشگاه وجود دارند که دارای مقالات پر استناد علمی هستند و عنوان دانشمندان برتر جهان را کسب می‌کنند و هرکدام گنجینه‌ای برای دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می‌شوند. در سال جاری ۱۲۵ نفر از محققان دانشگاه آزاد اسلامی در فهرست دانشمندان ۲ درصد برتر جهان قرار گرفته‌اند. یکی از این اساتید رضا غیاثی، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق و دانشمند برتر جهان در سال ۲۰۲۱ است در رابطه با وضعیت رشته‌های علوم پایه، عدم اقبال داوطلبان مجاز کنکور سراسری در ورود به این رشته‌ها، ضرورت بازنگری در سرفصل‌های درسی و کاربردی شدن مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح پایش آزاد با وی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که بخش اول آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.
آنچه در گفت‌وگوی ما با رضا غیاثی در ادامه می‌خوانید:
* اکثر دبیرستانی‌ها به عشق پزشک شدن تجربی می‌خوانند
*سهم دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم قابل‌چشم‌پوشی نیست
*بازه زمانی ۱۰ ساله برای تغییر در سرفصل‌های درسی مطلوب است
اکثر دبیرستانی‌ها به عشق پزشک شدن تجربی می‌خوانند
آنا: تا دهه ۷۰ اقبال دانش‌آموزان برای ورود به رشته ریاضی و فیزیک بسیار زیاد بود یا اگر می‌خواستند به رشته تجربی وارد شوند تمام آرزویشان در ورود به مجموعه رشته‌های پزشکی خلاصه نمی‌شد و با علاقه به رشته‌های علوم پایه در گرایش‌های محض و کاربردی وارد می‌شدند، دلیل عدم اقبال نسبت به ورود به رشته‌های مهندسی و علوم پایه را که در چند سال اخیر نگرانی در جامعه ایجاد کرده را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ چه سازوکارهایی برای ایجاد علاقه برای ورود و ادامه تحصیل به رشته‌های علوم پایه در دانشگاه‌ها باید اندیشیده شود؟
غیاثی: تا آموزش‌وپرورش بر صدر ننشیند و قدر نبیند، رشد و تعالی جامعه عیان نخواهد شد. هرچند رسالت آموزشی در دانشگاه مشخص است اما رسالت اصلی را آموزش‌وپرورش دارد. بین آموزش‌وپرورش و آموزش عالی ارتباط چندانی برقرار نیست و ما نمی‌دانیم در حال حاضر در مدرسه‌ها چه می‌گذرد؟ چند سالی است اقبالی برای ورود به رشته‌های علوم پایه وجود ندارد و پایه‌های این رشته‌ها در دانشگاه‌ها متزلزل شده است، اکثر دبیرستانی‌ها به عشق پزشک شدن تجربی می‌خوانند.
دغدغه داوطلبان مجاز کنکور سراسری در گروه تجربی که پزشکی قبول نمی‌شوند را بین‌رشته‌ای‌هایی مانند نانوپزشکی رفع می‌کند
رشته‌های علوم پایه در مقطع لیسانس شامل دو گرایش محض و کاربردی است ولی در دوره فوق‌لیسانس گرایش‌های آن شامل آلی، تجزیه، معدنی، شیمی‌فیزیک و کاربردی است. در چند سال اخیر تا اندازه‌ای با واژگان بازی کردند. یک رشته‌های از شیمی که جذابیت داشته باشد برای آن دانشجویی که به ایده آلش که پزشکی، داروسازی و غیره بوده و نرسیده، راه‌اندازی کردند، دانشجویانی نیز پذیرش شدند اما در ادامه به دلیل عدم کارآیی آن رشته‌های جدید و نبود نیازی نسبت به آن در بازار، کلا جمع شدند و دانشجویان آن رشته‌ها سرخورده شدند لذا سال ۹۵ وزارت علوم دوباره آن رشته‌های گوناگونی که در دهه ۸۰ ایجادشده بود به‌محض و کاربردی بازگرداند.
آن دانشجو چه در مقطع تحصیلات تکمیلی چه در بازار کار به مشکل برمی‌خورد. مثلاً رشته‌ای به اسم شیمی آفت‌کش‌ها در لیسانس راه‌اندازی شد، دانش‌آموخته نمی‌تواند در رشته شیمی کار پیدا کند زیرا به او می‌گویند تو که رشته‌ات کشاورزی است، می‌آید کشاورزی، می‌گویند تو که رشته‌ات شیمی است! این مشکلات پیش آمد اما درنهایت خوشبختانه با مدیریت صحیح و بازگرداندن گرایش‌ها به‌محض و کاربردی، رفع شد.
اما در اینکه عصر حاضر دوره همه‌چیزدانی است، شکی نیست. زکریای رازی، ابوعلی سینا و ابوریحان را که می‌بینیم، این‌ها در زمانه خودشان همه‌چیزدان بودند. ابتدای قرن بیستم، تخصصی شدن شروع می‌شود اما این قرن میلادی که در ابتدای آن هستیم دوباره آدم‌ها مجبور می‌شوند که همه‌چیزدان شوند. بین‌رشته‌ای همین است. مثلا رشته نانو پزشکی ترکیبی از رشته‌های مختلف است ولی چه کسانی در این رشته موفق می‌شوند؟ آن‌هایی که پایه شیمی خوبی دارند. در این رشته باید درس‌هایی مانند زیست‌شناسی، شیمی، فیزیک و ریاضی را خوب بلد باشید.
دغدغه داوطلبان مجاز کنکور سراسری در گروه تجربی که پزشکی قبول نمی‌شوند را بین‌رشته‌ای‌هایی مانند نانوپزشکی رفع می‌کند اما در حال حاضر یک مشکل بنیادی‌تر داریم. سال ۷۱ دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه مشکل داشتند زیرا به‌شدت ورود به دانشگاه سخت و دشوار بود. هرچند در دهه ۹۰ ورود به دانشگاه راحت شده ولی باید با تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری صحیح آموزشی، فارغ‌التحصیلی به‌آسانی نباشد و حتماً دانشجو در دانشگاه پخته شود.
بازه زمانی ۱۰ ساله برای تغییر در سرفصل‌های درسی مطلوب است
آنا: تا چه میزان به کارایی و کاربرد رشته‌های بین‌رشته‌ای معتقد هستید؟ در برخی از رشته‌ها تا اندازه‌ای ورودی داریم اما خروجی و نیروی واقعی برای بازار کار به معنای واقعی کلمه نداریم و فقط دانش‌آموخته لیسانس تولید و وارد جامعه می‌کنیم. چقدر قائل به این هستید که در کنار بازنگری و حذف برخی از رشته‌های منفعل باید رشته‌های بین‌رشته‌ای جایگزین شوند؟
غیاثی: سال ۶۹-۶۸ بود که سرفصل‌های شیمی در شورای عالی انقلاب فرهنگی با ۱۴۶ واحد تصویب‌شده بود. این سرفصل‌ها سال ۷۳ بازنگری و ۱۳۲ واحد شد. سال ۹۵ مجدداً سرفصل‌های شیمی بازنگری شد سال ۹۵ دو دهه از آخرین بازنگری گذشته بود! در این فاصله چه اتفاقی افتاد؟ سال ۷۳ می‌گفتند کسی کامپیوتر بلد نباشد، بی‌سواد است. ما مانده بودیم که واحد کامپیوتر پاس کرده‌ایم ولی هیچی دستمان نیامده است. از دهه ۸۰ درس کامپیوتر را در رشته شیمی درس دادم. سرفصل Dos و مطالبی بود که سال ۷۳ در سرفصل‌ها بود! در آن زمان، ویندوز به این صورت نبود بنابراین باید خارج از سرفصل، نوآوری می‌کردیم.
دانشجویان دکتری باید به حل مسئله در سطح ملی بپردازند
سال ۹۵ بازنگری می‌شود و متعاقب آن اتفاقات خوبی می‌افتد و واحدهای درسی کاربردی اضافه می‌شود. البته ناگفته نماند که در دهه ۸۰ یکی از اقدامات خوبی که در آن زمان در دانشگاه آزاد اسلامی انجام می‌شد، این بود که سرفصل‌هایی که موضوعات نوین بودند با پیشنهاد اساتید و پس از طرح و بررسی تصویب می‌شد و جزء دروس اختیاری ارائه می‌شد. و وارد شعارهای آموزشی دانشگاه آزاد می‌شد و با مجوز خود دانشگاه آن‌ها را اجرا می‌کردیم. هم‌زمان دانشگاه‌های دولتی نیز به همین اقدام را انجام دادند.
البته این تغییر سرفصل‌ها نباید طوری باشد، مثلاً هر چهار پنج سال بخواهیم این‌ها را به هم بزنیم. هم برای استاد تنش به وجود می‌آید، هم دانشجو موقع فارغ‌التحصیلی با مشکل مواجه شود. حداقل یک بازه زمانی ۱۰ ساله خوب است. البته در این سرفصل‌ها هم آمده که تا تاریخ فلان این سرفصل اعتبار دارد. این‌ها اتفاقات خوبی است. وزارت علوم را مجری می‌دانیم ولی تا آنجا که من می‌دانم از استاد دانشگاه آزاد اسلامی نظر نخواستند و ندیدیم این ارتباط بین وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی برقرار باشد. هیچ نظری از استاد دانشگاه آزاد اسلامی نمی‌پرسند.
رساله دانشجویان دکتری باید حل مسائل صنایع و کارخانه‌ها در سطح محلی و ملی باشد
آنا: نقش اساتید در تولید دانش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چقدر نگارش مقالات را در این تولید دانش مؤثر می‌دانید؟ نگاه جدید و تغییر مأموریتی که در دانشگاه‌ها ایجادشده و اینکه باید از پژوهش‌خواه به سمت نسل چهارم دانشگاه‌ها که نیازمحوری، جامعه‌محوری و حل مسئله است، حرکت کنند را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ کما اینکه در دانشگاه آزاد اسلامی نیز طرح پایش آزاد برای اینکه رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی به این سمت پیش برود، تدوین‌شده است، این تغییر رسالت را تا چه میزان صحیح ارزیابی می‌کنید؟
غیاثی: جلسه اول هر ترم تحصیلی، معمولاً دانشجو می‌خواهد یک برداشتی از استاد داشته باشد. اولین نکته‌ای که مهم است، بحث اخلاق است. ملاصدرا می‌گوید «درس‌خوان و باسواد شدن آسان است و آدم شدن مشکل» بنابراین اولین فاکتور این است، شخصی که در جایگاه استادی و معلمی، درس می‌دهد ازلحاظ اخلاقی چیزهای خوب به دانش‌آموز و دانشجو منتقل می‌کند یا خیر؟
به‌شخصه در جلسه اول به دانشجویان می‌گویم وظیفه دانشجو چیست؟ وظیفه استاد چیست؟ وظیفه دانشگاه چیست؟ حتی همین نسل‌های دانشگاه‌ها و همه را به تک‌تک دانشجویانم در جلسه اول می‌گویم. استاد دانشگاه هم باید آموزش دهد و هم باید پژوهش کند. برای مثال رشته من محض است. محض باید یک کاری، یک تولیدی کند تا به دست آن کاربردی برسد. بنابراین نباید از بعضی رشته‌ها این توقع را داشته باشیم که کار من صد درصد به صنعت مرتبط شود یا نه؟
بیشتر بخوانید:
- حضور ۲ عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق در لیست دو درصد دانشمندان برتر جهان
- افت بازدهی دروس عملی رشته‌های علوم پایه با آموزش مجازی
- چگونه می‌توان جزء ۲ درصد دانشمندان برتر جهان شد؟ / ضرورت نشان دادن زیبایی رشته‌های علوم پایه
اینکه چرا دانشجوی دکتری مجبور شود مقاله‌اش را برای چاپ به ISI بدهد؟ چرا مشکلی را از صنعتی، از کارخانه‌ای که مشکلی ملی یا منطقه‌ای است، آن را حل نمی‌کند و بر اساس آن حل مسئله که انجام داد بیاید، مدرک دکتری یا فوق‌لیسانس را بگیرد. این اتفاق در بعضی از دانشگاه‌های دولتی و در دانشگاه آزاد اسلامی نیز در حال رخ دادن است.
بعضی دانشگاه‌های دولتی به کسب جایگاه‌های رفیع علمی توسط دانشگاه آزاد اسلامی، حسادت می‌ورزند
اگر این اتفاق برای همه رشته‌ها بیفتد، مثلاً در رشته‌های شیمی کاربردی و گرایش‌های شیمی چه خوب که این اتفاق برایش بیفتد یا آن همکارانی که در رشته من دارند کار کاربردی می‌کنند، این‌ها خوب است. برای ارتقای مرتبه علمی، فاکتورهای گوناگونی وجود دارد که یکی از آن‌ها مقاله است. البته این تولید علم به‌وسیله مقاله یک مقدار بزرگنمایی شده است.
یک روز درگیر این ایمپکت فکت‌ها بودیم، یک روز درگیر Q۱ و Q۲ هستیم، دانشجو مراجعه می‌کند و می‌گوییم مقاله‌ات Q۳ و Q۴ است. یک روز دیگر درگیر می‌شویم که این سایت گفته است، شما جزء یک‌درصدی هستید! جزء دودرصدی هستید! اچ‌ایندکست فلان و بهمان است! یعنی یک سری بازی‌های آماری نیز می‌شود و این مسائل شخص را از هدف اصلی دور می‌سازد.
خودم به‌شخصه تمام تلاشم را برای تولید علم انجام داده‌ام. بله علاقه دارم اچ‌ایندکس‌ام (شاخصی عددی است که می‌کوشد بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمّی نمایش دهد) بالا برود ولی اینکه چگونه بالا بیاید، مهم است. مثلاً مقاله‌ای چاپ کردم، یک نفر در ژاپن یا کشور دیگری آمده این را مرجع داده، خب خیلی لذت می‌برم. لذتش به‌اندازه همان چاپ یک مقاله است ولی متأسفانه شنیده‌ام بعضی اوقات ایمیل‌های تبلیغاتی می‌آید که اگر می‌خواهید اچ‌ایندکس‌ات یک واحد افزایش پیدا کند، این‌قدر هزینه بدهید که ما مقاله‌های‌تان را مرجع بدهیم!
باید پرسید، این مشکلات از کجا ناشی می‌شود؟ از یک جنبه مشکل در دانشگاه‌ها است و میل به بزرگنمایی و بازی‌های آماری که وجود دارد لذا فرد می‌گوید بگذار اچ‌ایندکس من مصنوعی بالا برود! در حالی که به‌شخصه معتقد هستم آدم با دیدن و شنیدن این مسائل باید خون گریه کند! یا حتی به‌دفعات شنیده‌شده این‌قدر تومان بدهید، اسم اول در مقاله باشید، این‌قدر بدهید اسم دوم باشید یا در میدان انقلاب، پایان‌نامه را با کیفیت دلخواه در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای متقاضی آن انجام می‌دهند و رخ دادن این موارد زجرآور است. باید با این گذرگاه‌های فساد علمی برخورد شود.
سهمی که دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم دارد قابل‌چشم‌پوشی نیست
آنا: طرح پایش آزاد را در رشته‌هایی که کاربردی هستند و محض نیستند به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما آیا تمام نیازهای صنعت در آن دیده‌شده است؟ برای پویایی این طرح چه نظری دارید؟
غیاثی: سامانه پژوهشیار برای شروع خیلی خوب عمل کرده است البته از لحاظ نرم‌افزاری کار با آن کمی سخت انجام می‌شود و باید کار با این سامانه مقداری آسان‌تر شود ولی قدم خیلی خوبی است. البته بحث کاربردی شدنش زمان می‌برد. تاریخ بهترین قاضی است. باید گذر زمان مشخص کند. ضعف‌ها و نقاط قوتش بیرون می‌آید. همین‌که شروع‌شده، قدمی خوب است.
واضح است یکسری سیاست‌های کلی از بالا طراحی می‌شود ولی وقتی پایین می‌آید در اجرا به مشکل برمی‌خورد. البته آن قانونی را که می‌خواهیم اجرا شود باید آن‌ها نیز در نظر بگیریم آن کسی که آن طرف میز است با این قانون چگونه کنار بیاید؟ این قضیه مشکلی بزرگ است و در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم. لذا مسئولی که می‌خواهد کار علمی و تحقیقاتی کاربردی شده و به نتیجه برسد باید عوامل انگیزه زا را به دانشجویان و نیز به استادان منتقل کند.
مسئولان برای کاربردی شدن کار علمی و تحقیقاتی، عوامل انگیزه‌زا را به دانشجویان و استادان منتقل کنند
آنا: به‌طورکلی جایگاه دانشگاه آزاد اسلامی را در آموزش عالی کشور به چه صورتی ارزیابی می‌کنید؟
غیاثی: سهمی که دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم دارد قابل‌چشم‌پوشی نیست. حتی بعضی وقت‌ها دانشگاه‌های دولتی به کسب این جایگاه‌ها، حسادت می‌ورزند. از این بابت خوب است و مطلوب، پیش می‌رویم. درست است که تا دهه ۸۰ توسعه کمّی دانشگاه آزاد اسلامی را داشتیم ولی در حال حاضر در بحث کیفی افتاده‌ایم.
در بحث کیفی یک مقدار نیاز به تغییر سیاست‌ها داریم. به‌طور مثال در رشته شیمی در حال حاضر رقابت بین دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های دولتی برقرار است. در یک مقطع زمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب ۳۰۰ دانشجوی شیمی پذیرش داشت و به‌جز این واحد در استان تهران، واحد تهران مرکز، تهران شمال و شهرری این چهار واحد در تهران شیمی را پذیرش می‌کرد.
طبیعتاً جذب هیئت‌علمی هم بر اساس این آمارها صورت گرفته بود اما در همین بین یک سری دانشگاه‌هایی که در استان تهران اصلاً مأموریتشان پرورش دانشجوی لیسانس شیمی نبود آن‌ها نیز دانشجو گرفتند و دانشجو را از واحدهای ما بیرون کشیدند در حال حاضر اول‌ترم باید دغدغه این را داشته باشیم که موظفی‌مان پر می‌شود یا خیر؟ خیلی از اساتید به‌ناچار درس غیرتخصصی می‌دهند تا موظفی‌شان پر شود.
انتهای پیام/۴۱۶۷/پ
انتهای پیام/
