خاطرات گیشه/ ۵
سالی که فروش سینما بار دیگر صعودی شد/ صدرنشینی «افق» ملاقلی‌پور بدون ستاره‌های بزن بهادر
در گیشه سال ۶۸ فیلم‌های جنگی و حادثه‌ای موفق‌ترین آثار بودند و فیلم‌های این ژانر نیمی از رتبه‌های نخست فروش سال را به خود اختصاص دادند.
به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، از همان روزهای ابتدایی ورود «سینماتوگراف» به کشورمان، ایرانی‌ها ارادت خاصی به هنر هفتم پیدا کردند. مردم ایران پیش از این با هنر بیگانه نبودند، اما تصاویر متحرک سینماتوگراف، جادویی داشت که در هیچ‌یک از هنرهای پیش از آن ندیده بودند. از زمانی که سینما از انحصار دربار خارج شد، تا زمانی که رنگ و روی مردمی گرفت، چند دهه زمان برد و به‌مرور هنرمندان مختلف با آثار نمایشی خاص یکی‌یکی ظهور کردند.
از همان وقتی که فیلم «دختر لر» به‌عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران سر از اکران درآورد و مردم برای تماشای قصه عاشقانه «جعفر و گلنار» در صف تهیه بلیت سالن‌های سینما ایستادند، می‌شد فهمید که سینما قرار است به یکی از اصلی‌ترین تفریحات عامه مردم ایران تبدیل شود.
این پیش‌بینی درنهایت به حقیقت پیوست اگرچه در این میان با فراز و نشیب‌های فراوانی مواجه بود. اگر یک سال و نیم گذشته را اصطلاحاً «فاکتور بگیریم»، تا پیش از آن سینما جزء محبوب‌ترین تفریحات مردم در سراسر کشور بود. با وجود اینکه بسیاری از شهرهای ایران، سالن‌های استاندارد سینما ندارند، اما همان سالن‌های قدیمی و زهوار دررفته، هنوز هم پاتوق اصلی دوستداران هنر هفتم هستند.
ما در گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سعی داریم که در سلسله گزارش‌های «خاطرات گیشه» مروری آماری داشته باشیم بر آنچه در چهار دهه گذشته در سینمای ایران رخ داده است. در هر سری از گزارش‌های این مطلب که به صورت هفتگی خواهد بود، اتفاقات مربوط به یک سال سینمای ایران را در زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم، از میزان فروش تک‌تک فیلم‌ها گرفته، تا پررفت‌وآمدترین سالن‌های سینما در کشور، محبوب‌ترین ژانر سینمایی و گران‌ترین و ارزان‌ترین فیلم‌های سال.
سینمای ایران پیش از انقلاب
از آنجایی که آمار دقیقی از میزان فروش فیلم‌ها و تعداد سالن‌های سینما و نحوه اکران آثار در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و اوایل ۶۰ نیست، ما در این سلسله گزارش آمار سالانه را از سال ۱۳۶۴ آغاز می‌کنیم. اگرچه با نگاهی اجمالی به تاریخچه سینمای ایران و فیلم‌های مشهور ساخته شده در سال‌های پیش از انقلاب می‌توان تا حدودی به حال و هوای سینمای ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ رسید. سال‌هایی آشفتگی در سینما موج می‌زد و دوقطبی بزرگی در سینما وجود داشت، عده‌ای همچون «بهرام بیضایی»، «داریوش مهرجویی»، «مسعود کیمیایی» و... به دنبال ساخت آثار هنری بودند و بدنه غالب سینما هم به دنبال ساخت «فیلمفارسی».
سینمای سال ۶۸ در یک نگاه
شرایط اجتماعی ایران در سال‌های ۶۷ و ۶۸ به‌شدت پیچیده بود و تاثیر این پیچیدگی در پدیده‌های هنری و فرهنگی آن دوران نیز نمود ویژه‌ای داشت. سینمای ایران از اوایل دهه شصت، با وجود اینکه کشور درگیر جنگ تحمیلی بود، اما روند رو به رشدی داشت و هر سال با افزایش تعداد سالن‌های سینما، تعداد تماشاگران، تعداد فیلم‌های تولیدشده ایرانی و و میزان فروش فیلم‌ها نیز بیشتر و بیشتر می‌شد. اما ترمز حرکت صعودی سینما در سال ۶۷ کشیده می‌شود و با وجود افزایش کمیتی سالن‌های سینما در ایران، اما در این سال فیلم‌ها در گیشه شکست می‌خورند. مهم‌ترین دلیل این اتفاق پایان جنگ تحمیلی، رکود اقتصادی و شرایط عجیب جامعه در آن سال بود.
اما سال بعد، این طور انتظار می‌رفت که با توجه به گذشت یک سال از پایان جنگ، مردم به شرایط عادی برگردند و سینما را یک بار دیگر به سبد فرهنگی ماهیانه و سالیانه‌شان اضافه کنند. این اتفاق اگرچه تا حدود اندکی رخ داده و میزان فروش فیلم‌ها و تعداد مخاطبانی که از سالن‌ها بازدید کردند، به نسبت سال قبل افزایش محدودی داشته، اما این رشد به حدی که انتظار می‌رفت نبود و این ماجرا یک دلیل عمده داشت و آن درگذشت امام خمینی (ره) در خرداد سال ۶۸ بود.
اواخر بهار و ابتدای تابستان آن سال، همه اتفاقات جامعه تحت تاثیر این ضایعه قرار داشت و با توجه به یک هفته تعطیلی عمومی و ۴۰ روز عزای عمومی در آن دوران، شرایط جامعه ایرانی، شرایط مساعدی برای سینما رفتن نبود. اما از اواخر تابستان شرایط سالن‌های سینما کمی بهبود یافت و باز هم بلیت‌فروشی در این ایام رونق گرفت. نگاهی به فیلم‌های پرفروش آن سال نشان می‌دهد که در میان ۱۰ فیلم اول این فهرست باز هم آثار جنگی حضور پررنگی به نسبت مابقی ژانرها دارند. ۵ فیلم جنگی، ۲ فیلم کمدی، ۲ فیلم اجتماعی و ۱ فیلم از سینمای کودک و نوجوان، پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۶۸ هستند.
یکی از ویژگی‌های جالب توجه آن سال‌ها، نفوذ سینما در شهرهای کوچک و بزرگ و ساخت سالانه چند سینما در محله‌های جدید بود. در سال ۶۸ نیز این پروسه ادامه داشته و ۶ سینما به آمار سینماهای فعال کشور اضافه شده است. یعنی در این سال ۲۶۸ سینما با ۲۷۰ سالن، میزبان دوستداران هنر هفتم بودند. ساخت سینماهای چندسالنه هنوز در آن دوران خیلی رواج نداشت و به جز دو سینمای دوسالنه در تهران، مابقی سینماهای سراسر کشور تک‌سالنه بودند.
با اضافه شدن تعداد سینماها، طبیعتا به تعداد ظرفیت سالن‌ها نیز اضافه شد و در این سال سینمای ایران ظرفیتی بیش از ۱۷۰ هزار صندلی داشت. در سال ۶۸ بیش از ۸۰ میلیون بلیت برای فیلم‌های به نمایش درآمده فروخته شد و با توجه به متوسط قیمت بلیت که در آن دوران ۱۰۶ ریال بود، میزان کل فروش سینماهای کشور ۸۵۵ میلیون تومان شد. رقمی که به نسبت سال قبل از آن رشدی نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومانی داشت و اگر اتفاقات اجتماعی در نیمه اول سال رخ نمی‌داد، قطعا این رکورد بیشتر و بهتر می‌شد.
متوسط فروش هر سینما در این سال ۳ میلیون و ۱۷۰ هزار تومان بوده و هر سالن به طور متوسط چیزی بیش از ۲۹۸ هزار قطعه بلیت را به فروش می‌رساند. با همین فرمول از هر صندلی سینما در آن سال ۴۷۳ نفر استفاده کردند و هر ایرانی تقریبا ۱.۶۳ بار به سینما رفته است. این رقم در حالی به دست آمده که در سال پیش از آن، از هر صندلی سینما ۴۶۹ نفر استفاده کردند و در عرض یک سال با توجه به بالا رفتن جمعیت و تعداد سینماها، فقط ۴ نفر به ازای هر صندلی، به سینماروها اضافه شده است.
سالی که سینما هویزه شکست خورد!
یکی از مهم‌ترین اتفاقات سینمایی سال ۶۸ مربوط می‌شود به جدول پرفروش‌ترین سینماهای کشور. در طول سال‌های پیش از آن همواره سینما هویزه مشهد با اختلاف پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین سینمای ایران می‌شد و در زمینه فروش، سینماهای تهرانی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گرفتند، اما در این سال بالاخره یکی از سینماهای تهران، یعنی سینما آزادی توانست رکورد فروش سینما هویزه را بشکند و بعد از سال‌ها به سلطه این سالن مشهدی در صدر فهرست خاتمه دهد و آن را به رده دوم بفرستد.
البته این به آن معنا نبود که سینما هویزه در زمینه جذب مخاطب در سال ۶۸ شکست خورد، این سینما در همان سال با بیش از ۱ میلیون و ۵۸ هزار نفر، پرتماشاگرترین سینمای ایران بود و اما به دلیل تفاوت قیمت بلیت ۶۰ ریالی بین سینمای هویزه و سینما آزادی تهران، سینمای گران‌فروش پایتخت را در جدول اول صدرنشین کرد و در جدول تعداد تماشاگر، به رتبه عجیب هشتم فرستاد.
سینما رفتن در تهران با وجود اینکه یکی از تفریحات عمومی بود و بسیاری از مسافرانی که از شهرهای دیگر به پایتخت می‌آمدند این کار را انجام می‌دادند، اما به نسبت دیگر شهرها گران‌تر بود. به همین دلیل هم در فهرست پرفروش‌ترین سینماهای کشور، ۴ سینما از پایتخت وجود دارد اما در فهرست پرتماشاگرترین‌های سال، تنها سینما آزادی به نمایندگی از تهران حضور دارد که از آخر، سوم است.
در جدول پرتماشاگرترین سینماهای کشور، بعد از سینما هویزه مشهد، سینما ایران در شیراز و سینما آفریقا در اصفهان صدرنشینان جدول هستند. دو سینمای دیگر از شیراز، دو سینما از رشت، یک سینما از تبریز و یک سینمای دیگر از مشهد هم دیگر نمایندگان فهرست ۱۰ سینمای پرتماشاگر ایران در سال ۶۸ را تشکیل می‌دهند، سینماهایی که روی هم رفته بیش از ۹ میلیون نفر را به سمت خود جذب کردند.
پرچمداری فیلم‌های جنگی و حادثه‌ای
در ۱۳۶۸ رکورد جدیدی در سینمای ایران به ثبت رسیده است و در این سال ۱۸۶ فیلم ایرانی به روی پرده رفته است. اگرچه بسیاری از این فیلم‌ها آثار قدیمی و مربوط به سال‌های قبل هستند، اما خیلی از این فیلم‌های قدیمی و تکراری هم در جذب مخاطب موفق عمل می‌کنند. بسیاری از فیلم‌هایی که در میان ۲۰ فیلم پرفروش سال ۶۸ قرار دارند، آثاری‌اند که در سال‌های قبل اکران شدند، اما هنوز کشش کافی برای کشاندن مردم به سالن‌های سینما را داشتند.
در سال‌های مختلف دهه ۶۰، فیلم‌های جنگی و حادثه‌ای در دسته محبوب‌ترین فیلم‌های سال قرار می‌گرفتند و معمولا در میان ۲۰ فیلم پرفروش سال، این ژانر بیشترین نماینده را به خود اختصاص می‌داد. اگرچه در بعضی از سال‌ها فیلم‌های کمدی یا آثار ژانر اجتماعی هم حرف‌های زیادی برای گفتن داشتند و با رقابتی تنگاتنگ با فیلم‌های جنگی، توانستند به محبوب‌ترین ژانر سال هم تبدیل شوند. اما در سال ۶۸ اوضاع برای فیلم‌های جنگی و حادثه‌ای بسیار خوب بود و در میان ۱۰ اثر پرمخاطب و پرفروش سال، ۵ فیلم در این دسته قرار می‌گرفت.
فیلم‌های «افق» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور، «در مسیر تندباد» از مسعود جعفری جوزانی، «کشتی آنجلیکا» ساخته محمد بزرگ‌نیا، «کانی مانگا» از سیف‌الله داد و «دلار» به کارگردانی ناصر مهدی‌پور آثار پرفروش و محبوب این ژانر بودند که در طول سال ۶۸ به نمایش درآمدند و در زمان اکران‌شان در بیش از ۹ میلیون نفر را به سالن‌های سینما کشاندند. بیشتر از هر ژانر دیگری در آن سال.
بیشتر بخوانید:
سینمای ایران در سال ۶۴؛ محبوبیت عجیب فیلم‌های اکشن و پرواز «عقابها» به قله فروش
سینمای ایران در سال ۶۵؛ پوست‌اندازی سینما و تغییر ژانر محبوب از جنگی به اجتماعی
ظهور ستارگان جدید، اتفاق مهم سینمای ایران در سال ۶۶
صدرنشینی مقتدرانه «کانی‌مانگا» در گیشه سال ۶۷
رسول ملاقلی‌پور صدرنشین فروش
فیلم سینمایی «افق» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین فیلم سال ۶۸ است. فیلمی در حوزه دفاع مقدس با بازی جهانبخش سلطانی و سید جواد هاشمی که توانست بیش از ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر را به سالن‌های سینما در سراسر کشور بکشاند و فروشی ۳۷ میلیون تومانی را تجربه کند. رتبه‌های بعدی فروش گیشه در این سال به دو فیلم کمدی اختصاص داشت، فیلم سینمایی «هی جو» به کارگردانی منوچهر عسگری‌نسب که نویسنده آن نیز بیژن بیرنگ بود (اولین تجربه سینمایی بیرنگ) و فیلم «روز باشکوه» به کارگردانی و نویسندگی کیانوش عیاری که ستارگانی همچون علی نصیریان، جمشید هاشم‌پور، ایرج طهماسب، علیرضا خمسه و گوهر خیراندیش در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند. نکته جالب توجه دررابطه با این دو فیلم کمدی این است که فیلم «هی جو» با وجود اینکه پرفروش‌تر از «روز باشکوه» بود، اما از نظر تعداد تماشاگر، عملکرد ضعیف‌تری داشت و در فهرست تعداد تماشاگران، رتبه‌های این دو فیلم با یکدیگر جابه‌جا شده است.
یکی دیگر از مهمان‌های خاص فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های سال، فیلم سینمایی «گلنار» به کارگردانی مرحوم کامبوزیا پرتوی است. اثری در ژانر کودک که در زمان اکرانش با استقبال خوبی مواجه شد و توانست نزدیک به ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تماشاگر را به سمت خود جذب کند. برای اینکه فراموش نکنید تعداد مخاطب چقدر مهم‌تر از میزان فروش و گیشه است (چیزی که این روزها سینماگران خیلی به آن فخر می‌فروشند) تصور کنید فیلم «گلنار» با قیمت بلیت ۳۰ هزار تومانی امروز، می‌توانست همین تعداد مخاطب را به سینماها بکشاند، میزان فروش این فیلم به رقم عجیب و غریب ۵۴ میلیارد تومان می‌رسید و می‌توانست عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را به خود اختصاص دهد. این درحالی است که «گلنار» در سال ۶۸ پنجمین فیلم پرفروش سال بود و با همین فرمول ده‌ها فیلم دیگر را که در آن دوران اکران شدند، می‌توان از فیلم‌های مدعی این روزهای سینمای ایران، پرفروش‌تر و موفق‌تر دانست.
در این سال آثار غیرایرانی نیز حضور پررنگی بر پرده‌های سینما داشتند و ۱۲۸ فیلم سینمایی خارجی در سینماهای سراسر کشور به نمایش درآمد. در میان فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده در سال ۶۸، دو فیلم بالیوودی صدرنشین فروش بودند. در صدر جدول فیلم «مشعل» با جذب ۱ میلیون و ۶۹۰ هزار تماشاگر و پس از آن فیلم «دیوار» با ۱ میلیون و ۴۴۰ هزار تماشاگر. رتبه سوم این فهرست هم به فیلم هالیوودی «سیمرغ و غول» اختصاص دارد، فیلمی که توانست ۱ میلیون و ۸۰ هزار نفر را به سالن‌های سینما بکشاند. نیازی به تاکید نیست که همین سه فیلم خارجی نیز از نظر تعداد مخاطب، توانایی رقابت با فیلم‌های پرفروش سال‌های اخیر سینمای ایران را دارند، سینمایی که روز به روز با اعداد و ارقام میلیاردی به دنبال شکستن رکوردهایی است که ۳۰ سال پیش به رسیدن به آنها امتیاز خاصی محسوب نمی‌شد.
انتهای پیام/۴۱۷۳/پ
انتهای پیام/
