مسئله‌محوری باید در راستای مسائل اساسی کشور و با روش علمی و عملی حل شود

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-زهره محمدی، مفهوم نخبه علمی با پیروزی انقلاب اسلامی و اصلاح ساختار حکومت و مشی سیاسی در معنای واقعی خود تفسیر شد و به‌کارگیری نخبگان همواره در بیانات مقام معظم رهبری مورد توجه واقع شده است.

سالانه تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی به دلایل گوناگون تصمیم به ترک دائمی کشور می‌گیرند و ترجیح می‌دهند تا زندگی خود را در آن سوی مرزها ادامه دهند. رؤسای دانشگاهی معتقدند که برخی دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی به مهاجرت روی می‌آورند و وقتی دلیل این کار را جویا می‌شویم در یک کلمه خود را کنار کشیده و مدعی هستند که در کشور خودمان کار نیست.

به هر حال فرار مغزها یا مهاجرت باید به‌عنوان زنگ خطری برای کشورمان شناخته شود؛ زیرا سال‌هاست که نخبگان ایرانی و دانشمندان‌مان بعد از فارغ‌التحصیلی چمدان خود را جمع کرده و راهی کشورهای خارجی می‌شوند که این امر به‌راحتی باعث از دست دادن نیروهای ماهر، خلاق، زبردست، فنی و کوشا شده و برای جامعه مشکلات عدیده‌ای گوناگونی را فراهم خواهد کرد.

اگر دولت جدید توجه ویژه‌ای به بحث اشتغال فارغ‌التحصیلان در نظام آموزش عالی داشته باشد شاید بتوان تا حد زیادی از فرار آن‌ها به کشورهای دیگر جلوگیری کرد و شرایط مناسبی را به منظور زندگی آسان‌تر در کشور برایشان ایجاد کرد.

نتیجه اینکه تحقق مرجعیت علمی در جمهوری اسلامی ایران مستلزم وجود نظام‌ها، فرآیندها و ساختارهایی است که نخبگان بتوانند در حوزه‌های راهبردی کشور ایفاکننده نقش‌های مختلف خود از جمله نقش‌های فرادستی باشند، و جامعه نیز از حضور ایشان منتفع گردد.

در راستای بررسی وضعیت نخبگان با ایمان شریفی، معاون پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق به گفت‌وگو پرداختیم که بخش اول آن در ۱۴۰۰/۰۹/۲۱ (www.ana.press/x۷kzv) منتشر شد اما اکنون بخش دوم گفت‌وگوی تفصیلی با ایمان شریفی در ادامه  می‌آید.

آنچه در گفت‌وگوی ما با ایمان شریفی می‌خوانید:

*ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای نخبگان در راستای منویات رهبری است

* برای بهره‌وری حداکثری مهارت افزایی باید جایگزین مدرک گرایی شود

*ساختار آموزشی و حتی ساختار فکری ما هم باید متحول شود

*رفع نیازهای کشور در گرو آشتی صنعت با دانشگاه است

*مسئله‌محوری باید در راستای مسائل اساسی کشور و با روش علمی و عملی حل شود

ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای نخبگان در راستای منویات رهبری است

آنا: با توجه به سخنرانی اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر فراهم کردن زمینه حضور نخبگان برای حل مسائل کشور، به نظر شما چه راهکاری می توان ارائه کرد؟

شریفی: مقام معظم رهبری مکرراً مسئله جذب و به‌کارگیری ‌نخبگان برای حل مسائل کشور را مورد تأکید قرار داده‌اند. بر همین اساس رویکرد ما در معاونت پژوهشی این دانشگاه در راستای ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای نخبگان قرار گرفت.

این معاونت با بررسی وضعیت دانشجویان و اعضای هیئت علمی به این نتیجه رسید که برای رسیدن به منویات مورد نظر رهبری باید در اولین گام، معیشت نخبگان را مورد توجه قرار دهیم. در همین راستا با تلاش و جدیت، اداره توسعه فناوری و نوآوری را که زیر مجموعه معاونت پژوهشی قرار داشت، به پارک علم و فناوری دانشگاه امیرکبیر ارتقاء دادیم.

تحقق این امر منجر به اتفاق بسیار خوبی شد. در حال حاضر حدود ۳۳۰ شرکت فعال داریم که یک‌چهارم‌شان دانش‌بنیان هستند و مابقی در راستای دانش‌بنیان شدن گام بر می دارند. در ادامه این رویکرد معاونت پژوهشی دانشگاه، کارآفرینی را به سطح دانشکده‌ها آورده به این نحو که دانشجویان همزمان با تحصیل، امکان ایجاد یک هسته فناور یا شرکت دانش‌بنیان را دارند.

هم‌اکنون تعدادی از دانشکده‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیانی تحت عنوان «مراکز نوآوری دانشکده ای» با مدیریت ۱۰ تا ۱۵ نفره از دانشجویان، در همان محل دانشکده راه‌اندازی کرده‌اند. نکته قابل تأمل اینکه اعضای شرکت در ساعات مابین کلاس درس به شرکت خودشان مراجعه کرده و فعالیت می کنند.

برای بهره‌وری حداکثری مهارت‌افزایی باید جایگزین مدرک گرایی شود

آنا: به نظر شما چه رویکردی باعث این تحول شد؟

شریفی: شیوع اپیدمی کرونا و آموزش مجازی در این رویکرد تأثیر قابل توجهی داشت. به این شکل که مهارت‌افزایی جایگزین مدرک‌گرایی شد و به جای اینکه افراد در بازه‌های زمانی ۴ سال، ۶ سال و حتی ۱۲ سال به دانشگاه آمده و وقت‌شان را با گذراندن دروسی که کاربردی هم ندارند تلف کنند، در راستای آن مهارتی که مستعدش هستند آموزش دیده و استخدام شوند.

به عنوان مثال هم‌اکنون شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، تسلا و ... به رشته و مدرک تحصیلی افراد توجه خاصی ندارند بلکه کافی است به آن‌ها ثابت شود، شخص از هوش بالایی برخوردار است، در مرحله بعد او را تحت یک دوره آموزشی ۶ ماهه قرار داده و استخدام می‌کنند.

برای بهره‌وری حداکثری مهارت‌افزایی باید جایگزین مدرک‌گرایی شود. با این رویکرد به نظر می‌رسد در کشور ما شاید ۳۰ تا ۴۰ سال آینده دانشگاه‌ها دیگر با این کیفیت فعلی، نباشند و افراد بر اساس مهارت گواهی دریافت و استخدام شوند.

ساختار آموزشی و حتی ساختار فکری ما هم باید متحول شود

آنا: با توجه به مطالبی که فرمودید، می توان گفت نظام آموزشی کشور نیاز به تحول بنیادین دارد؟

شریفی: بحث نظام آموزش و تحول در آن بسیار مهم است. اگر بخواهیم پیشرفت کنیم صددرصد در همه چیز نیاز به تحول داریم. ساختار آموزشی و حتی ساختار فکری ما هم باید متحول شود زیرا همه این‌ها را که کنار هم قرار می‌دهیم، خروجی‌ همین وضعیت حال حاضر می شود، که خودمان هم خودمان را دوست نداریم.

شاید دلیل مهاجرت برخی نخبگان همین باشد که واقعاً خودمان را دوست نداریم. وقتی نظام‌های آموزشی برخی کشورها را بررسی می کنیم، کسب مهارت و استعدادیابی بر مبنای نیازسنجی روز آن جامعه در اولویت قرار دارد.

وقتی رویکرد نظام آموزشی کشور به سمت نیازسنجی سوق داد شود، باعث ایجاد تعادل در همه بخش‌ها خواهد شد. کشور در راستای رشد و صنعتی شدن به همه گروه‌ها و مشاغل نیاز دارد به عنوان مثال هنرمند، راننده و حتی تکنسین خوب که اتفاقا خیلی هم کم است.

به عنوان مثال در حال حاضر یکی از رشته‌های پرطرفدار مهندسی که رقابت بالایی هم دارد، کامپیوتر است. زیرا کامپیوتر نیاز به آزمایشگاه، کار عملی و ... ندارد. کم هزینه بوده و حتی نیاز به جا هم ندارد. ولی رشته‌ای مانند هوافضا به دلیل مخارج بالا در تهیه مواد و تجهیزات کمتر مورد استقبال قرار می گیرد به عنوان نمونه هزینه تولید یک کوادکوپتر کمتر از ۱۵ میلیون تومان نمی شود. اگر صنعت با دانشگاه آشتی کند، دانشگاه هم خودش را متعهد به صنعت دانسته و سعی در رفع نیازهای کشور خواهد کرد

رفع نیازهای کشور در گرو آشتی صنعت با دانشگاه است

آنا: چگونه می توان این مشکل را رفع کرد؟

شریفی: ریشه بروز این شرایط همان بحث اقتصاد است. اگر صنعت با دانشگاه آشتی کند، دانشگاه هم خودش را متعهد به صنعت دانسته و سعی در رفع نیازهای کشور خواهد کرد.

برقراری ارتباط دانشگاه با صنعت نتیجه مثبتی در پی خواهد داشت. البته قوانین دست‌وپاگیر داریم من‌جمله قانون منع مداخلات اداری که اجازه ثبت شرکت به کارمندان نمی دهد ولی برای اعضای هیئت علمی استثنا قائل شده‌اند.

ما هم از همین استثناء استفاده کرده و آن‌ها را با سهم بیشتر از ۴ درصد در شرکت‌های دانش‌بنیان که ذیل پارک علم و فناوری است، عضو کرده‌ایم.

در گام دوم سعی در جذب اسپانسرهای صنعتی برای فعالیت‌های پارک علم و فناوری کرده‌ایم. به عنوان مثال شتاب‌دهنده را داخل دانشگاه مستقر می‌کنیم. شتاب‌دهنده معمولاً مربوط به بخش خصوصی است و همین باعث رشد شرکت‌های زیر مجموعه آن خواهد شد. نتیجه این رشد، کسب سود برای هر دو طرف خواهد بود.

هر چه ارزش سهم آن شرکت بالا برود، متقابلاً ارزش سهم آن شتاب‌دهنده و درآمدش افزایش خواهد داشت. به عبارت دیگر بخش خصوصی را در پارک علم و فناوری دانشگاه مستقر کرده‌ایم و تا حد امکان سعی در افزایش این شرکت‌ها داریم. همچنین با هدف بهبود وضع اقتصادی، اقدام به جذب شرکت‌های مهم خصولتی و تعدادی از معادن و صنایع بزرگ داشته‌ایم.

بیشتر بخوانید:

• انجام پژوهش‌های کاربردی در راستای حل مسائل کشور ضرورت دارد/ طرح «پایش آزاد» متمرکز بر تحقیقات مسئله محور


• انتخاب جوانان نخبه، باتجربه و کارآمد در دولت سیزدهم برای حل مسائل کشور


• ضرورت ارائه طرح «صیانت از نخبگان» برای ممانعت از مهاجرت

آنا: این اقدامات تا چه اندازه برای این دانشگاه درآمدزایی داشته است؟

شریفی: این حرکت نتایج بسیار خوبی در پی داشته که علاوه بر بهبود معیشت کارکنان و اعضای هیئت علمی، باعث شد درآمد پارک علم و فناوری دانشگاه امیر کبیر در سال گذشته، از کل درآمد پارک علم و فناوری یکی از استان‌های شمالی کشور بیشتر شود.

این تلاش ارزشمند برکات زیادی داشت. برای بسیاری از جوانان فعال در شرکت‌ها انگیزه ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری ایجاد و در نهایت مانع از مهاجرت آنان شد.

حدود ۲ تا ۳ هزار نفر از محل ۳۰۰ و اندی شرکت دانش بنیان کسب درآمد کرده و امورات زندگی شان تأمین می شود.حتی تعدادی از آن‌ها در کنار همسرشان مشغول به فعالیت در این شرکت‌ها هستند. ضمن اینکه محصولات تولیدی آن‌ها نیز کشور را از واردات نمونه‌های مشابه خارجی معاف کرده است.

مسئله‌محوری باید در راستای مسائل اساسی کشور و با روش علمی و عملی حل شود

آنا: می توانید چند نمونه از محصولات تولیدی این شرکت‌ها را نام ببرید؟

شریفی: بله به عنوان مثال در حوزه کرونا دستگاه‌هایی ساخته شده که بسته به نیاز کشور ارتقاء پیدا می‌کنند.

در حوزه نرم‌افزار یکی از شرکت‌ها، نرم‌افزاری در بستر مکالمات گروهی و برگزاری کلاس‌های آنلاین ایجاد کرد که درآمد بسیار خوبی داشت.

همچنین حسگر دکمه‌های آسانسور و ربات‌های ضدعفونی که برای اتاق‌های عمل و آسانسورها استفاده می‌شود از تولیدات این شرکت‌ها هستند.

تولید محتوای مناسب در فضای رسانه‌ای بر مبنای فرهنگ ایرانی هم از دیگر فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان این دانشگاه است.

شیرین‌سازی آب یکی از مهم‌ترین پروژه‌های در دست اقدام این دانشگاه است. در طرح ممبران‌های تصفیه آب، غشاهایی که آب از آنها عبور می‌کند، نمک‌ها را جذب و آب شور را به آب شیرین تبدیل می‌کند. این پروژه عملی شده و هم اکنون در قالب طرح صنعتی اقدام به تولید کرده‌ایم.

در مرحله بعد پروژه مسیریابی و شهر هوشمند را اجرا می کنیم. یعنی چراغ قرمزها طوری تنظیم شوند که وقتی در مسیری، یک نوبت پشت چراغ می‌ایستید در مابقی مسیرها چراغ قرمزهای مسیر پیش رو سبز باشند.

در حوزه هوش مصنوعی طرح‌های ویژه‌ای داریم. به عنوان مثال طراحی پهپادهایی که علاوه بر شناسایی مسیر کوتاه، بتوانند با سرعت بالا نقطه‌زنی کنند.

مسئله‌محوری باید در راستای مسائل اساسی کشور و با روش علمی و عملی حل شود

آنا: آیا موانعی هم سد راهتان دارید؟

شریفی: بله در این ارتباط با سازمان محیط زیست چالش‌هایی داریم. حتی در بعضی موارد درباره محل استقرار و مکان تولیدی شرکت‌ها هم با محیط زیست مشکل داریم. توجه به این امر مهم است زیرا سرعت تکنولوژی و پیشرفت بسیار بالاست و ما اگر ضعیف عمل کنیم، از تکنولوژی عقب می‌افتیم.

البته در حال حاضر جو عمومی خوبی در حمایت از نخبگان و فعالیت‌هایشان بر جامعه حاکم شده و تلاش برای رفع موانع قانونی و سیاست‌گذاری‌های غلط، این حرکت عظیم را قدرت می بخشد.

رهبری در سخنرانی اخیرشان در مورد مسئله‌محوری صحبت‌های ارزشمندی ایراد کردند. مسئله‌محوری باید در راستای مسائل اساسی کشور و با روش علمی و عملی حل شود. به عنوان مثال مسئله آب، از موارد تأکیدی ایشان است همچنین به مسئله ترافیک تهران و آلودگی‌های زیست محیطی آن هم اشاره داشتند. در همین راستا دانشگاه امیرکبیر طرح‌های بسیار مهمی در دستور کار خود قرار داده است.

آمارها نشان می دهد در کشور ژاپن، با فعال کردن متروها بر پایه منطق فازی که از زیرشاخه‌های هوش مصنوعی است، ۲۰ درصد در مصرف برق صرفه‌جویی شده است. تصور کنید اجرای این طرح در کشو ایران که با کمبود برق مواجه است چه تأثیر مهمی در میزان مصرف برق در کشور خواهد داشت؟ و۲۰ درصد عدد بسیار بزرگی در صنعت برق کشور است.

شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری برای تداوم فعالیت‌هایشان نیازمند حمایت همه جانبه مسئولان و به ویژه سازمان محیط زیست هستند. نتیجه اینکه دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشگاه امیر کبیر نشان می دهد که اصلاح یک قانون یا اضافه شدن یک قانون مفید می‌تواند تا این اندازه به جامعه علمی، دانشگاهی و اقتصاد کشور کمک کند.

انتهای پیام/پ