خوب و بد یک رویداد فرهنگی به روایت ۳ بانوی نویسنده/ نمایشگاه مجازی و کتاب‌هایی که در انبار ماندگار شدند

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌های ناشی از آن در وهله اول شیوه زیست و زندگی عادی ما را دچار اختلال کرد، متعاقب آن بسیاری از فعالیت‌ها از جمله فرهنگی و هنری، آموزشی، ورزشی، کسب‌وکار و غیره با چالش‌هایی جدی مواجه شد.

برنامه‌های فرهنگی و هنری نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برگزاری بسیاری از آن‌ها به تعویق افتاد، چنان که گویی ریه‌های فرهنگ و هنر کشور درگیر ویروسی همه‌گیر شد، گیشه‌هایی که خالی ماندند، پرده‌های سینما و تئاتری که کشیده شدند، چراغ‌هایی که به خاموشی رسیدند، همه این‌ها دغدغه‌هایی بودند که طی دو سال اخیر دامن‌گیر فرهنگ و هنر ایران‌زمین شد، یکی از این رویدادهای فرهنگی که برای بقای خود با تغییر شیوه اجباری مواجه شد، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود. رخدادی که پس از حدود ۳۵ سال برگزاری در اماکنی همچون نمایشگاه بین‌المللی کتاب، مصلی تهران و شهرآفتاب این بار باید به فضای مجازی کوچ می‌کرد. این تصمیمی بود که مدیران وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال کرونایی ۱۳۹۹ گرفتند.

در این سال نمایشگاه کتاب تهران که با فصل بهار، ماه اردیبهشت و حضور گسترده علاقه‌مندان به کتاب گره خورده بود، این بار در سرمای بهمن و به‌صورت مجازی برگزار شد.

این رویداد با مشارکت هزار و ۷۳۲ ناشر داخلی و ۱۸۰ ناشر خارجی با عرضه بیش از ۱۲۰ هزار عنوان کتاب از سوی ناشران، از اول تا دهم بهمن‌ماه ادامه پیدا کرد. متقاضیان و علاقه‌مندان با مراجعه به سایتی که در آن ناشران غرفه‌های مجازی داشتند کتاب خود را انتخاب کرده و پس از ثبت‌نام، واریز مبلغ کتاب و درج نشانی، محصولات خریداری‌شده از سوی ناشران برای آن‌ها با توافق معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران به‌صورت رایگان ارسال می‌شد.

شاید پیش از این، برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی در تصور کسی نمی‌گنجید و تجربه تازه‌ای بود؛ البته خبری از ازدحام، شور و شوق حضوری نبود اما فرصت‌های جدیدی را به روی فعالان صنعت نشر و علاقه‌مندان حوزه فرهنگ گشود، هرچند که تعامل میان نویسنده و ناشران در فضای مجازی در آن ممکن نبود.

امسال نیز یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی از برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب در بهمن‌ماه سال جاری خبر داده است. به این‌ترتیب علاقه‌مندان به حوزه ادبیات و کتاب امسال نیز شاهدشیوه جدیدی از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران خواهند بود.

حال باید دید نظر اهالی فرهنگ درباره نقاط قوت و ضعف برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در سال گذشته چه بوده و برای برگزاری بهتر این نمایشگاه در سال ۱۴۰۰، چه نکاتی باید مورد توجه متولیان آن قرار بگیرد. این موضوعی است که در قالب چند گفت‌وگو و گزارش به آن خواهیم پرداخت.

ایده «کتاب را در محل تحویل بگیرید» و مشکلات پس از آن!

نمایشگاه مجازی کتاب این امکان را فراهم کرد که مخاطب در هر جایی از کشور در غرفه‌های مجازی سرچ کرده و کتاب موردنظر خود را انتخاب و با نهایی کردن خرید، آن را در محل تعیین شده تحویل بگیرد. سارا عرفانی، نویسنده کتاب «از جنس خدا» در این باره به خبرنگار آنا اظهار می‌کند: «یکی از ویژگی‌های مثبت نمایشگاه مجازی کتاب، سفارش با یک جستجو و تحویل آن در محل تعیین شده بود، مورد دیگر عدم ازدحام در هنگام خرید است که هرساله با آن مواجه می‌شدیم.»

قدسیه پایینی، نویسنده کتاب «سنگ» نیز عنوان می‌کند: « یکی از مشکلات پیش رو، ارسال کتاب‌ها در تاریخ‌های متفاوت بود؛ باید زمان‌بندی انجام می‌شد که در زمان تحویل کتاب در محل تعیین شده حاضر باشیم که این خود آزار دهنده بود.»نمایشگاه حضوری صرفا خرید کتاب نیست بلکه گردهمایی و دورهمی نویسندگان و ناشران هم هست

منصوره قنادیان، نویسنده کتاب «دیدار پس از غروب» هم در این باره پیشنهادی دارد.او می‌گوید:«باید تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان پست، وزارت ارشاد و امور فرهنگی خانه کتاب امضا شود زیرا که سال گذشته از لحاظ پست کتاب، عده‌ای از کاربران با مشکل مواجه شده‌اند که کتاب به دست آن‌ها نرسیده یا بیش از ۲۴ ساعتی که مقرر شده، به دستشان رسیده است.»

این نویسنده ایرانی در ادامه خاطرنشان می‌کند: «از لحاظ منطقی و عادلانه یکی از خوبی‌های برگزاری نمایشگاه کتاب این است که مخاطبان فقط برای تفریح و سرگرمی در آن شرکت نکرده و علاقه‌مندان به این حوزه پیگیر این رویداد فرهنگی بوده‌اند.»

کتاب‌هایی که در انبار ماندگار شدند

در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که هرساله برگزار می‌شد، مخاطبانی که پیگیر ناشران معروف بودند، ناگزیر به غرفه‌های کوچک هم سر می‌زدند. این باعث می‌شد کتاب‌هایی در شرایط عادی کمتر دیده می‌شدند،به چشم بیاید؛ اما در فضای مجازی دیگر از این مزیت خبری نیست.

قدسیه پایینی، نویسنده کتاب «آمبولانس پنج ضلعی» در این باره به خبرنگار آنا می‌گوید:‌ «تعاملی که در نمایشگاه مجازی صورت گرفت از سر ناچاری بود زیرا که هدف مهم نمایشگاه، خرید کتاب و ایجاد فرهنگ کتابخوانی است، با این وجود در نمایشگاه مجازی در مواجه مستقیم با کتاب‌ها نیستیم و این سرچ فعالی را می‌طلبد، به هرحال در نمایشگاه حضوری بسیاری از اوقات، انتشارات مختلف به ‌خصوص آن‌هایی که در شهرستان هستند و کتاب‌هایی که در انبار کتابفروشی‌ها موجود است با مشاهده دیده و خریداری می‌شدند که در فضای مجازی این امکان پیش نیامد.»

بیشتر بخوانید:‌

• پاییزه کتاب۱۴۰۰ و امید به گرمای کتابفروشی‌ها در خزان کرونا


• تجربه دوم «نمایشگاه مجازی کتاب» و آزمون اول مدیران فرهنگی دولت سیزدهم/ امیدهایی که از بیم‌ها بیشتر است


• در هفته کتاب امسال به دنبال عدالت فرهنگی هستیم/ طرح‌های تخفیف فصلی کتاب مردم را بدعادت نکرده است

خبری از تعامل میان نویسنده و ناشر نبود

نمایشگاه کتاب هرساله میزبان عده زیادی از اهالی فرهنگ و هنر، ناشران، نویسندگان و علاقه‌مندان به کتاب بوده است. با شیوع ویروس کرونا این رویداد فرهنگی به فضای مجازی رسید تا این فرهنگ‌سازی تداوم پیدا کند اما به هرحال عدم تعامل میان نویسندگان به خصوص آن‌هایی که به تازگی قلم به دست شده‌اند و ناشران را می‌توان از نقاط ضعف این نمایشگاه دانست. قدسیه پایینی، در این باره بیان می‌کند:‌ «در نمایشگاه کتاب تعامل بین جامعه ادبی و مخاطب عام موضوع مهمی است اما در بستر مجازی این اتفاق نیفتاد که می‌توان از آن به عنوان یک وجه منفی یاد کرد.»با توجه به شرایط کرونایی برگزاری نمایشگاه کتاب به‌صورت مجازی لازم است، اما باید نکاتی در آن رعایت شود تا به مقصود موردنظر دست یابیم

سارا عرفانی به تقویت ارتباط میان اهالی قلم به عنوان یکی از مزیت‌های مهم نمایشگاه فیزیک تأکید دارد:«نمایشگاه حضوری و فیزیکی صرفاً خرید کتاب نیست بلکه گردهمایی و دورهمی نویسندگان و ناشران از اهداف مهم دیگر این نمایشگاه است، این رویداد فرهنگی بسترهایی را برای ایجاد همکاری‌ها و فرصت‌های کاری تازه ایجاد می‌کرد که در فضای مجازی خبری از آن نبود.»

این تعامل صرفاً به سود خواننده و نویسنده نیست و ناشران هم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.قنادیان با اشاره به این موضوع، اظهار می‌کند: «برای تداوم حیات یک ناشر باید حتما تعامل با نویسندگان صورت گیرد اما این امکان در نمایشگاه مجازی ممکن نبود، در نمایشگاه حضوری نویسنده‌ها حضور داشته و حتی جشن امضا نیز ابرگزار می‌شد که جای این برنامه‌های فرهنگی در فضای مجازی خالی بود. در این راستا نیاز است سازوکاری برنامه‌ریزی شود که اهالی قلم به‌صورت مجازی با ناشران ارتباط برقرار کنند.»

تحقق عدالت فرهنگی با برگزاری نمایشگاه کتاب

اولین دوره نمایشگاه مجازی کتاب در سال گذشته برگزار شد، نیاز است با توجه به تجربیاتی که از آن کسب شده، سال جاری به بهترین نحو ممکن دومین دوره آن برگزار شود. در این راستا باید امکاناتی فراهم شود تا مشکلات موجود رفع شوند. منصوره قنادیان، نویسنده ایرانی در این باره بیان می‌کند:‌ «در حال حاضر با توجه به شرایط کرونایی برگزاری نمایشگاه کتاب به‌صورت مجازی لازم است، اما باید نکاتی در آن رعایت شود تا به مقصود موردنظر دست یابیم زیرا که هدف اصلی این رویداد، ایجاد عدالت فرهنگی در تمامی نقاط کشور از جمله مناطق کم برخوردار و محروم است، باید انسجامی شکل گیرد و آسیب‌شناسی انجام شود.»

وی خاطرنشان می‌کند: «از مشکل نوسانات اینترنت، کاربران نقطه نظرات و انتقادات بسیاری داشته‌اند، موجودی کتاب‌ها به درستی اعلام نمی‌شد یا هنگام نهایی کردن خرید از درگاه خارج می‌شد، در صورت تداوم نمایشگاه‌های مجازی باید برای آن نقشه راهبردی ترسیم شود تا این رویداد فرهنگی ادامه یابد.»

با این حال؛ با توجه به شرایط همه‌گیر ویروس کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، نیاز است برای ترغیب و تبلیغ فرهنگ کتاب و کتابخوانی و تداوم این دسته از برنامه‌ها، نمایشگاه کتاب به‌صورت مجازی برگزار شود تا دوست‌داران، نویسندگان، ناشران و اهالی فرهنگی از آن بهره گیرند. باشد که با ریشه‌کن شدن این ویروس منحوس شاهد برگزاری فیزیکی این رویدادها باشیم.

انتهای پیام/۱۱۰/