در «محفل فلسفی یکشنبه‌ها» چه می‌گذرد؟/نگاه اخلاق‌گرای بانوی فیلسوف به پدیده‌ها

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا ـ «الکساندر مک‌کال اسمیت»، نویسنده تحسین‌شده بریتانیایی، متولد ۲۴ آگوست ۱۹۴۸ م در زیمباوه است. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان برای ادامه تحصیل به اسکاتلند رفت تا اینکه استاد علمِ حقوق پزشکی در دانشگاه ادینبروی اسکاتلند شد. همچنین چندین سال در دانشکده حقوق دانشگاه بوتسوانا تدریس می‌کرد.

در ۲۰۰۵ م، برای اینکه به‌طور تمام‌وقت بر کار نویسندگی‌اش متمرکز شود، خود را از سِمت استادی علم حقوق پزشکی در دانشگاه ادینبرو بازنشسته کرد. بااین‌وجود، از وی به‌عنوان استاد مهمان در دانشگاه‌های مختلف جهان بهره‌مند هستند.

کتاب‌های او شامل حوزه‌های تخصصی متعددی است که از آن جمله می‌توان به شماری از رُمان‌ها و کتاب‌های مُصور محبوب حوزۀ کودکان و نوجوانان، مجموعه داستان‌های کوتاه و... اشاره کرد. چند سری کتاب منتشر کرده که محبوب‌ترین و پرآوازه‌ترینشان دو مجموعه با درون‌مایه‌هایی کارآگاهی-معمایی است که مک‌کال اسمیت با آن‌ها به شهرت جهانی رسیده است. یکی مجموعۀ دفتر کارآگاهی شمارۀ یک بانوان (که از ۱۹۹۸ م تاکنون حدود بیست کتاب از آن منتشر شده و ترجمۀ اولین جلد آن را نشر هرمس در ۱۳۸۸ منتشر کرده است) و دیگری مجموعهٔ «ایزابِل دَلهاوزی» (که از ۲۰۰۴ تاکنون دوازده کتاب از آن منتشر شده و کتابِ حاضر اولین جلد آن است). این تک‌نگاری شامل پیشگفتاری موجز و وزین از مترجم و بیست‌وهفت فصل است.

«محفل فلسفی یکشنبه‌ها» رُمانی جذاب است از الکساندر مک‌کال اسمیت، با مایه‌های کارآگاهی-معمایی با درون‌مایه‌ای قوی از فلسفۀ اخلاق. داستان در شهر ادینبروی اسکاتلند می‌گذرد و «شخصیت اصلی داستان، زنی فیلسوف به نام ایزابِل دَلهاوزی (Isabel Dalhousie) ویراستار یک مجله اخلاقیات کاربردی است و به‌نوعی یک خانم مارپِلِ جوانِ مدرنِ مرفّهِ روشن‌فکرِ علاقه‌مند به هنر و ادبیات». دانش‌آموخته رشتهٔ فلسفه از دانشگاه کیمبریج که تازه چهل‌سالگی را رد کرده است. او خدمتکاری دارد به نام «گریس» که زنی وفادار، سنّت‌گرا، معتقد به ارزش‌های ادینبرویی. به‌علاوه «کت» برادرزاده ایزابل، دختری مهربان است که در جریان روابط عاطفی‌اش با اُفت‌وخیزهایی روبه‌روست و با سرمایه‌ای که از پدرش گرفته، اغذیه‌فروشی‌ای راه‌اندازی کرده است.

نام کتاب برگرفته از دورهمی‌هایی است که ایزابل برای به بحث و گفت‌وگو گذاشتن موضوعات اخلاقی چون «ریاکاری و...» ترتیب می‌دهد. محفل فلسفی یکشنبه‌هایی که درواقع اصلاً فعال نیست! در جریان داستان، تفکرات و ذهنیت پیچیده ایزابل در ارتباط با جامعه و نزدیکانش با دغدغه‌های اخلاقی‌اش همراه می‌شود. او وارد مسائلی می‌شود که به‌طور شخصی به خود او مرتبط نیستند، ولی در چالش‌های به‌وجودآمده همانند یک کارآگاه به جست‌وجوگری و حل مسائل می‌پردازد.

ایزابل در مواجهه با مسائل و تک‌تک افراد دور یا نزدیک رویکردی اخلاق‌گرایانه دارد، از آن جمله‌اند: آدابِ استفاده از تلفن را به‌جاآوردن، اخلاقیاتِ زیست‌محیطی و ... از نظر او آداب‌دانی اصل و اساس جامعهٔ مدنی است. در تمام داستان ارجاع‌های فراوانی به تاریخ، اسطوره، فلسفه، هنر، موسیقی، روان‌شناسی، سیاست، اقتصاد و... دارد و همین‌طور خواننده را با تاریخ و فرهنگ و هنر کشور اسکاتلند و به‌ویژه شهر ادینبرو آشنا می‌کند. با روان‌کاویِ عمیقِ شخصیت‌ها خواننده را به درون یکایک آن‌ها می‌کشاند. وقایع روایت‌شده در داستان به‌مثابۀ صحنهٔ نمایشی می‌ماند که گویی تمام سایه‌های وجودی انسان‌های گوناگون را در عالم واقع به تماشا نشسته‌اید و همزادپنداری می‌کنید.

روایت کوتاهی از داستان به‌انضمام بخشِ آغازین کتاب چنین است: «روزهای آخر بهار بود که به اجرایی از ارکستر سمفونیِ رِیکیاویک که قبلاً چیزی درباره‌اش نشنیده بود ـو اگر آن بلیت اضافی نبود که به اصرارِ یکی از همسایه‌ها نصیبش شود، اصلاً به آن کنسرت نمی‌رفت. آخرین بخش برنامه تمام شده بود که ایزابل می‌خواست سالن آشِرهال را ترک کند که در پاگَرد پله‌ها دوستش، جنیفر را دید. در حال صحبت‌کردن با او بود که ناگهان «مردِ جوان را دید که از لبهٔ بالکنِ بالایی، از قسمت لُژ، به پایین پرتاب شد... . عجیب آنکه اولین چیزی که به ذهن ایزابل آمد شعر «اودِن» بود دربارهٔ سقوط «ایکاروس» اودِن گفته این قبیل اتفاق‌ها در برابر جماعتی می‌افتد که در پس‌زمینه پیِ کارهای روزمره‌شانند. سر بالا نمی‌کنند تا پسری را ببینند که دارد از آسمان سقوط می‌کند. ایزابل با خودش گفت: با یک دوست حرف می‌زدم. با یک دوست حرف می‌زدم و اون پسر از آسمون پایین افتاد».

«محفل فلسفی یکشنبه‌ها»، نوشته الکساندر مک‌کال اسمیت، ترجمه پژمان طهرانیان در ۳۲۱ صفحه و به قیمت ۴۴ هزارتومان در نشر هرمس منتشر شده است.

* آیلین لازار

انتهای پیام/۴۱۰۴/پ