آن دم که عبدالعظیم (ع) «مسافر ری» شد/ اثری که با مشارکت بهترین‌های سینما و تلویزیون ساخته شد +فیلم

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، اکثر آثار شاخص سینمایی و تلویزیونی، لحظاتی دارند که مخاطب‌شان را در حال تماشا میخکوب می‌کنند. صحنه‌هایی که نه فقط چند ساعت پس از اتمام فیلم که تا سال‌ها بعد در گوشه ذهن تماشاگران آن اثر قلاب می‌شود و ناخودآگاه بارها و بارها آن صحنه را مرور می‌کند. حال این صحنه می‌تواند سکانسی باشد که قهرمان داستان مهم‌ترین کارِ خود در فیلم را انجام می‌دهد و مخاطبش را به اوج می‌برد، یا سکانسی که یکی از شخصیت‌های فرعی و مکمل قصه آن را خلق می‌کند و باعث مانایی‌اش می‌شود.

در چند دهه گذشته، فیلم‌ها و سریال‌های فراوانی در کشور ما به نمایش درآمده که بسیاری از آنها، در دسته آثار شاخص قرار می‌گیرند. فیلم‌هایی که با دیدن‌شان ذوق‌زده شدیم، اشک ریختیم، خندیدیم و ساعاتی را با آنها زندگی کردیم. در اکثر فیلم‌های مهم تاریخ سینمای ایران، سکانس‌های ماندگاری وجود دارد، سکانس‌هایی که حتی از خود فیلم هم فراتر رفتند و بدمان نمی‌آید حتی با وجود چند بار دیدن‌شان، برای یک بار دیگر هم همه کارها را کنار بگذاریم و به تماشای این صحنه بنشینیم. چند هفته‌ای است که با هم مروری داریم بر سکانس‌های ماندگار تاریخ سینمای ایران، سکانس‌هایی که دیدن‌شان ما را یاد روزهای خوب سینما می‌اندازد.

شناسنامه فیلم

مسافر ری
کارگردان: داوود میرباقری
تهیه‌کننده: منوچهر محمدی
سال ساخت: ۱۳۷۹
بازیگران: داریوش ارجمند، جمشید هاشم‌پور، محمدرضا شریفی‌نیا، ویشکا آسایش، پروانه معصومی، حسن پورشیرازی، مرحوم رضا ژیان.
مهم‌ترین جوایز: نامزدی در دو بخش چهره‌پردازی و طراحی صحنه و لباس نوزدهمین جشنواره فیلم فجر و دریافت سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی توسط عبدالله اسکندری.

فروش گیشه: ۷ میلیون تومان

شرح سکانس

«عراق هیچوقت به علی و اولادش وفا نکرد، حتی خاکش هم امانت‌دار خوبی نبود...» عبدالعظیم (داریوش ارجمند) با این جملات گفت‌وگو با همسرش فاطمه (پروانه معصومی) را آغاز می‌کند، گفت‌وگویی که در آن خبر از عزیمت به ری در ایران می‌دهد، فاطمه از همسرش می‌خواهد که مقصد این سفر را به طبرستان که از امنیت بیشتری برخوردار است تغییر دهد، اما عبدالعظیم با اعلام این موضوع که نبض ایران در ری می‌زند و کسی در ری فریاد بزند، صدایش به همه جای ایران می‌رسد، تأکید می‌کند که باید به ری برود.

فاطمه اصرار دارد که در این سفر با عبدالعظیم همراه باشد، اما همسرش به این بهانه که می‌خواهد از مسیرهای صعب‌العبور و بی‌راهه‌ها برود، با این پیشنهاد مخالفت می‌کند. فاطمه گریه‌کنان از اتفاقاتی که در طول زندگی برایش رخ داده می‌گوید از روزهایی که به‌سختی در کنار عبدالعظیم حسنی به شب رسانده است. «ما کِی از ته دل خندیدیم بی‌انصاف. از شبی که عروس خانه‌ات شدم تا امشب که جده نوه‌ات کمال‌الدین‌ام، یک روز عمرم بی‌دلواپسی غروب نشد، یک شب هم بی حول و هراس به سحر نرسید.» و در مقابل، عبدالعظیم برای آرام کردن او از تقدیرش می‌گوید، تقدیری که او را مجبور به قدم گذاشتن در این مسیر می‌کند، مسیری که نامش را در تاریخ اسلام، جاودانه و ماندگار کرد. «تقدیر اولاد علی با هجرت و غربت و تنهایی نوشته شده، چه کنم با تقدیر بجنگم؟ فاطمه، دشمن اشک‌هایت را نبیند؟»

چرا این سکانس مهم است؟

فیلم سینمایی «مسافر ری» (که بعدها از دل آن سریالی ۵ قسمتی هم منتشر شد) سکانس‌های ماندگار فراوانی دارد، هم سکانس‌های جنگی و ملتهب هم صحنه‌های هیجانی و احساسی. سکانس آخرین گفت‌وگوی عبدالعظیم و همسرش فاطمه، یکی از احساسی‌ترین صحنه‌های این فیلم است. جایی که عبدالعظیم حسنی بعد از جشن متولد شدن نوه‌اش، با اهل و عیال خداحافظی می‌کند و در مسیری بی‌بازگشت قدم می‌گذارد. اینجا دقیقاً نقطه عطف اول فیلم است، جایی که قهرمان داستان، لباس «مسافر ری» را به تن می‌کند و سرنوشتش را رقم می‌زند. دقیقاً پس از این صحنه سکانسی است که نیروهای نظامی خلیفه عباسی، به خانه عبدالعظیم هجوم می‌آورند و با تهدید خانواده و نوه تازه متولدشده عبدالعظیم، فاطمه را مجبور به اعتراف می‌کنند و او نام «ری» را چندین بار فریاد می‌زند، فریادی که در نه فقط در ذهن مامور خلیفه (حسن پورشیرازی) که در گوشه ذهن همه مخاطبان فیلم، نقش می‌بندد.

این سکانس، و همینطور صحنه‌های پیش و پس از آن، اگرچه در قیاس با بسیاری از لحظات اکشن فیلم، هیجانی نیست اما دیالوگ‌های جذابی دارد، دیالوگ‌هایی که هم به‌خوبی حس و حال عاشقانه عبدالعظیم حسنی و همسرش را به تصویر می‌کشد و هم با کلماتی موجز و کوتاه، دلایل رفتن به این سفر، الزام رفتن به ری و چگونگی انجام آن را توضیح می‌دهد. با کمی دقت در مدل این گفت‌وگوی و صحبت‌هایی که بین شخصیت‌ها رد و بدل می‌شود، به خوبی می‌توان ردپای داوود میرباقری را در این اثر دید، ردی که پیش و پس از آن در آثاری همچون «امام علی»، «مختارنامه» و... دیده و شنیده‌ایم.

جایگاه فیلم در سینمای ایران

فیلم سینمایی «مسافر ری» سومین و آخرین فیلم سینمایی کارنامه هنری «داوود میرباقری» است. کارگردانی که دو فیلم قبلی‌اش یعنی «آدم برفی» و «ساحره» حال و هوایی کاملا متفاوت با این اثر داشت و پس از ساخت «مسافر ری» تمرکزش را روی ساخت سریال‌های تلویزیونی با مضمون تاریخی گذاشت و توانست سریال‌هایی مثل «معصومیت از دست رفته» و «مختارنامه» را روانه آنتن کند. جدیدترین سریال او هم «سلمان فارسی» است که این روزها در حال تولید آن است.

نخستین اکران فیلم «مسافر ری» به نوزدهمین جشنواره فیلم فجر در ۱۳۷۹ برمی‌گردد، جایی که این فیلم با آثاری همچون «باران» از مجید مجیدی، «سگ‌کشی» ساخته بهرام بیضایی، «زیر نور ماه» از رضا میرکریمی، «سام و نرگس» از ایرج قادری و «مریم مقدس» به کارگردانی شهریار بحرانی به رقابت پرداخت و فقط در دو بخش جشنواره نامزد دریافت سیمرغ شد. پس از جشنواره این اثر بیش از یک سال در ترافیک اکران ماند و اواسط ۱۳۸۱ به اکران درآمد و تا اوایل ۸۲ روی پرده سینماها بود.

این فیلم را در این مدت بیش از ۲۰ هزار نفر در سینماها تماشا کردند، درحالی که در این دو سال قیمت بلیت این فیلم در سینماهای مختلف، بین ۳ تا ۴ هزار تومان متغیر بود. پس از این اکران که در مقابل دیگر فیلم تاریخی – مذهبی آن سال (مریم مقدس) می‌توان گفت که تاحدودی ناموفق بود، مدیران سیما امتیاز پخش این فیلم را خریدند و سریالی ۵ قسمتی از این فیلم سینمایی ۲ ساعته پخش کردند، سریالی که تاثیر بسزایی در بیشتر دیده شدن این اثر داشت.

بیشتر بخوانید:

جنون آنی قاتل در «شبی که ماه کامل شد»
التهاب و استرس در سکانس تاریخی «درباره الی»
علی در «بچه‌های آسمان»، قهرمانی که دوست داشت سوم شود
تصویر واقعی جنگ در «تنگه ابوقریب»
«آژانس شیشه‌ای»؛ دوئل نفس‌گیر و جذاب حاج کاظم و سلحشور

بازیگران حرفه‌ای و کار درست

«مسافر ری» از آن دست آثار ماندگار تاریخ سینمای ماست که بازیگران مطرح فراوانی در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند. تا جایی که بسیاری از شخصیت‌های فرعی این قصه را نیز بازیگرانی به تصویر کشیده‌اند که تا پیش از این در فیلم‌ها و سریال‌های مختلف نقش اصلی بودند. با این وجود اما بازیگران شخصیت‌های اصلی این کار، بسیار درخشان بازی کرده‌اند، بازیگرانی همچون داریوش ارجمند، جمشید هاشم‌پور، رضا ژیان، محمدرضا شریفی‌نیا و ویشکا آسایش.

بدون شک داریوش ارجمند را می‌توان یکی از سه بازیگر موفق و پرکار دهه هفتاد سینما و تلویزیون ایران دانست، کسی که در این دهه با ایفای نقش‌های متفاوت، نام خود را سر زبان‌ها انداخت و به نوعی بهترین دوران بازیگری‌اش را پشت سر گذاشت. «آدم برفی»، «اعتراض» و «سگ‌کشی» سه فیلم اجتماعی مهمی بودند که ارجمند یکی از بازیگران اصلی آنها بود و «امام علی» و «مسافر ری» هم آثار تاریخی بودند که در آنها خوش درخشید.

و نهایتاً در آخرین سال این دهه، در نوزدهمین دوره جشنواره فجر ارجمند که با «سگ‌کشی» و «مسافر ری» در جشنواره حضور داشت، توانست سیمرغ بلورین را از آن خود کند. این دومین سیمرغ ارجمند پس از «ناخدا خورشید» بود. اگرچه تا پیش از این دو بار دیگر هم نامزد دریافت این جایزه شده بود که هر دو بار ناموفق بود و پس از این سیمرغ نیز، دیگر حتی نامزد این جایزه هم نشد.

عوامل فنی خوب

فیلم «مسافر ری» در پشت دوربین هم گروه فنی فوق‌العاده‌ای دارد، گروهی که در حد و اندازه بازیگران مقابل دوربین این اثر بزرگ و شناخته شده بود و نتیجه کارشان در کنار بازی خوب هنرپیشگان این فیلم، باعث ماندگار شدن آن شد. عبدالله اسکندری (طراح گریم)، فرهاد فخرالدینی (آهنگساز)، عزیز ساعتی (مدیر فیلمبرداری)، امیرحسین اثباتی و محسن شاه‌ابراهیمی (طراح صحنه و لباس) و ناصر طهماسب (مدیر دوبلاژ) هنرمندان به‌نامی بودند که در کنار گروه کارگردانی این اثر یعنی داوود میرباقری، فرید سجادی حسینی (دستیار اول و برنامه‌ریز) و جواد افشار (دستیار کارگردان) «مسافر ری» را به سرانجام رساندند.

یکی از نکات قابل توجه این فیلم در بخش دوبله آن بود، با وجود اینکه اکثر سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی به طور کامل توسط گویندگان حرفه‌ای دوبله می‌شد، در این فیلم اکثر بازیگران اصلی، خود به جای شخصیتی که به تصویر می‌کشیدند صحبت کردند و برای نقش آنها دوبلوری وجود نداشت.

در ادامه سکانس آخرین گفت‌وگوی عبدالعظیم حسنی و همسرش در فیلم «مسافر ری» را ببینید.

انتهای پیام/۴۱۷۳/پ