توسعه روابط با همسایگان، عزت و قدرت ایران را در مذاکرات وین اثبات می‌کند

گروه جهان خبرگزاری آنا، در تابستان ۱۳۹۴ ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (روسیه، چین، آمریکا، انگلیس و فرانسه) به علاوه آلمان موسوم به ۱+۵ به توافقی در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای ایران رسیدند که به برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام معروف شد که بر اساس آن ایران ملزم شد فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را زیر نظر ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب مشخص‌شده در برجام انجام دهد و در مقابل، تمامی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و نیز ایالات‌متحده علیه تهران لغو شوند. روند اجرای برجام تا روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۷ تقریباً در جریان بود اما ترامپ در فرمانی در بهار ۲۰۱۸ به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و ایران را تحت شدیدترین فشارهای اقتصادی و تحریم‌های اولیه و ثانویه قرار داد. ایران پس از یک سال صبر و پایبندی به مفاد برجام در واکنش به خروج غیرقانونی آمریکا از توافق هسته‌ای نهایتاً در سال ۲۰۱۹ شروع به کاهش تعهدات برجامی خود کرد.

این روند تا روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی ایالات‌متحده در سال ۲۰۲۱ ادامه داشت. بایدن در زمان کمپین انتخاباتی از بازگرداندن کشورش به برجام سخن می‌گفت و پس از به دست گرفتن قدرت در کاخ سفید برای شروع مذاکرات برجام اعلام آمادگی کرد. درنهایت ایران و سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه معروف به تروئیکای اروپایی مذاکراتی را برای احیای برجام از اوایل سال ۱۴۰۰ آغاز کردند که به مذاکرات وین معروف شد. آمریکا در این مذاکرات حضور غیرمستقیم داشت. این مذاکرات پس از ۶ دور به دلیل زیاده‌خواهی‌های ایالات‌متحده برای گنجاندن شروط غیرهسته‌ای در برجام، خودداری از لغو همه تحریم‌ها، مخالفت با درخواست ایران برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها و کارشکنی در روند گفت‌وگوها با اعمال تحریم‌های جدید علیه افراد و نهادهای ایرانی به بن‌بست رسید. پایان دور ششم مذاکرات مصادف شد با پایان دولت حسن روحانی و روی کار آمدن دولت سید ابراهیم رئیسی. دولت جدید وارث مذاکراتی تقریباً به بن‌بست رسیده در خصوص احیای توافقی بود که پیش از آن، ناکام مانده بود.

اهمیت ویژه به نتیجه رساندن این مذاکرات و حساسیت افکار عمومی در داخل و خارج کشور موجب شد با رامین مهمان‌پرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه (۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳) در این زمینه به گفت‌وگو بنشینیم تا این دیپلمات ارشد و باتجربه دیدگاه‌های خود در خصوص احتمالات پیش رو در زمینه ادامه مذاکرات در دولت سیزدهم را در اختیار مخاطبین قرار دهد. متن کامل این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

آنا: با روی کار آمدن دولت جدید در ایران به نظر می‌رسد که مهم‌ترین موضوع سیاست خارجه‌ای که افکار عمومی در داخل و خارج کشور انتظار رسیدگی به آن را دارند مشخص کردن پرونده مذاکرات وین یا به زبان ساده توافق با قدرت‌های غربی برای لغو تحریم‌ها علیه تهران است. شما به‌عنوان یک دیپلمات باتجربه چه پیش‌بینی در این زمینه دارید؟

مهمان‌پرست: به عقیده من دولت سید ابراهیم رئیسی در بحث سیاست خارجه دو موضوع اصلی را در پیش رو دارد. مسئله اول به احیای برجام برمی‌گردد یعنی اینکه دستگاه دیپلماسی کشور تمام اقداماتی که در چارچوب اصولی توسط مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران برای لغو تحریم‌ها تعیین‌شده را انجام دهد.

جایگاه ویژه روابط دوجانبه در سیاست خارجه دولت جدید ایران

روال عادی این است که بعد از مشخص شدن ترکیب تیم جدید مذاکره‌کننده با طرف‌های غربی بر سر تاریخ شروع دور هفتم مذاکرات توافق شود. در خصوص رویکرد دولت جدید در این خصوص هم که چارچوب‌ کار یا سیاست کلی تهران مشخص است. حال اگر طرف مقابل، شامل آمریکا و اروپایی‌ها به تعهدات خودشان ذیل همان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ عمل کنند و بحث‌های جدید و حاشیه‌ای خارج از برجام مطرح نکنند روند مذاکرات روبه‌جلو خواهد بود. درواقع مهم این است که طرف مقابل شروطی را که ربطی به بحث‌های برجام و فعالیت‌های هسته‌ای ندارند را کنار بگذارند. اگر غربی‌ها، به‌ویژه آمریکا، واقعاً درصدد بازگشت به برجام باشند، آن‌ وقت در آن چارچوب فکر می‌کنم می‌شود سریع‌تر به نتیجه رسید.

مبحث مهم دومی که دستگاه دیپلماسی کشور پیش رو دارد، بحث توسعه روابط دوجانبه با سایر کشورها به‌ویژه همسایگان است. اهمیت این امر برای دولت جدید را می‌توان از همان روز مراسم تحلیف ریاست محترم جمهوری در مجلس و مهمانان خارجی که در مراسم شرکت کرده بودن متوجه شد. دیدارهایی که در حاشیه مراسم تحلیف و بعدازآن برگزار شد نشان داد که سیاست خارجه در دولت جدید تا چه حد بر تعامل دوجانبه با دیگر ملل به‌ویژه کشورهای همسایه متمرکز خواهد بود.

مبحث مهم سیاست خارجه کشور تعامل دوجانبه با دیگر کشورها بویژه همسایگان است که می‌تواند به‌خوبی ما را در غلبه بر مشکلات حمایت کند

آنا: مبحث دومی که به آن اشاره کردید یعنی همان تعامل دوجانبه با کشورهای دیگر تا چه حد می‌تواند برای تسهیل روند احیای برجام و به نتیجه رساندن مذاکرات وین تأثیر داشته باشد؟

مهمان‌پرست: درواقع رویکرد ایران در توسعه روابط دوجانبه با سایر کشورها به‌ویژه همسایگان می‌تواند موضع کشور در رابطه با بحث مذاکرات وین را هم تقویت کند، به این معنی که هر چه کشور ما بتواند روابط مستحکم و بادوامی با دیگر کشورها داشته باشد به طرف‌های غربی اثبات می‌کند که کشوری منزوی نیست و توانسته بر اساس احترام متقابل به گسترش روابط با دیگر ملل بپردازد. درنتیجه همچون گذشته از موضع عزت و قدرت برای احقاق حقوق خود در روند مذاکرات وین حاضر خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

وال‌استریت ژورنال: در صورت لغو تحریم‌ها ایران خود را متعهد به ادامه مذاکرات وین می‌داند

جن ساکی بعد از مراسم تحلیف: منتظریم ببینیم از امروز به بعد چه اتفاقی می‌افتد

آنا: سید ابراهیم رئیسی به‌وضوح اظهار کرده است که در راستای لغو تحریم‌ها قدم برخواهد داشت، به عقیده شما تمرکز بر لغو تحریم‌ها تا کجا باید ادامه داشته باشد؟

مهمان‌پرست: مسلماً اگر ایران بتواند زمینه لغو تحریم‌ها با در نظر گرفتن منافع ملی را فراهم کند راه برای تحول بهتر در مسائل اقتصادی‌مان هموارتر خواهد شد اما به‌هرحال کشور ما خطوط قرمزی در این زمینه ترسیم کرده است و اگر غربی‌ها بخواهند زیاده‌روی کنند و شروط غیرمنطقی و خارج از مسائل هسته‌ای برای لغو تحریم‌ها علیه ایران ارائه دهند و به‌نوعی به دنبال وقت‌کشی باشند طبیعتاً تهران علاقه‌ای به طولانی شدن مذاکرات بی‌نتیجه نخواهد داشت. مسلم است که ایران تن به شروط جدید و بحث‌های خارج از فعالیت هسته‌ای نخواهد داد.

آنا: در صورت عدم موفقیت مذاکرات چه رویکردی می‌تواند سازوکار مناسبی برای کشور در غلبه بر مشکلات موجود اقتصادی باشد؟

مهمان‌پرست: همان‌گونه که قبلاً گفتم مبحث دوم سیاست خارجه کشور تعامل دوجانبه با دیگر کشورهاست که می‌تواند به‌خوبی ما را در غلبه بر مشکلات حمایت کند. تقویت توان اقتصادی، افزایش تولید، هموار کردن مسیر صادرات از طریق روابط دوجانبه و استفاده از مزیت کشورمان در رابطه با همسایگانمان یک ‌روال منطقی و علمی برای رسیدن به موفقیت است. طبیعی است که همه کشورهایی که بتوانند منافع ملی ما را در حد ظرفیت خودشان تأمین کنند با آغوش باز جمهوری اسلامی روبه‌رو خواهند شد.

اهمیت استراتژی اقتصادی در دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم

لازم است تأکید کنم که رویکرد مناسب سیاست خارجی کشور برای مردم امیدواری ایجاد می‌کند به این صورت که مردم مطمئن خواهند شد که دولتشان به دنبال فراهم کردن زمینه‌های یک اقتصاد پویا، ایجاد اشتغال و درآمدزایی به‌ویژه در بخش خصوصی است.

اگر غربی‌ها بخواهند زیاده‌روی کنند و شروط غیرمنطقی و خارج از مسائل هسته‌ای برای لغو تحریم‌ها علیه ایران ارائه دهند و به‌نوعی به دنبال وقت‌کشی باشند طبیعتاً تهران علاقه‌ای به طولانی شدن مذاکرات بی‌نتیجه نخواهد داشت

آنا: بار دیگر به دلیل حساس بودن موضوع توضیح بیشتری در خصوص روند شروع دور هفتم مذاکرات وین از شما می‌خواهم. منظورم این است که آیا مثل روش دولت قبلی این دولت هم در ابتدا پشت میز مذاکره می‌نشیند و سپس به دنبال راه برای لغو تحریم‌ها می‌گردد یا اینکه ابتدا درخواست لغو تحریم‌های آمریکا را مطرح می‌کند و در صورت لغو تحریم‌ها پشت میز مذاکره می‌نشیند؟ به نظر شما کدام گزینه محتمل‌تر خواهد بود؟

مهمان‌پرست: تیم جدید مذاکره‌کننده ایران با موضعی که در دولت آقای رئیسی در چارچوب سیاست کلی نظام اتخاذ خواهد شد، برای رسیدن به یک توافق با طرف غربی اعلام آمادگی خواهد کرد. البته رئیس‌جمهور جدید از قبل حسن نیت خودش را نشان داده و تأکید کرده است که با رعایت خطوط قرمز کشور به دنبال توافق و رفع تحریم‌هاست. به هر صورت چارچوب مذاکرات مشخص است. قرار نیست اتفاق جدیدی بیفتد و شرط جدیدی وارد مذاکره شود. طرف مقابل باید تحریم‌ها را لغو کند، ما هم محدودیت‌هایی را که بر اساس برجام پذیرفته‌ایم به اجرا درخواهیم آورد.

بیشتر بخوانید:

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا: توپ در زمین ایران است

پمپئو: ایران در حال سود بردن از ضعف آمریکاست/ ادامه مذاکرات وین دیوانگی است

تنها تفاوت در جزئیات اجرایی کردن توافق است که در روند مذاکرات مشخص خواهد شد و فضای کلی را ترسیم خواهد کرد. اینکه طرف آمریکایی بخواهد مثلاً زمان‌بندی‌های موردنظر ایران (بین سه تا ۶ ماه) برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها را قبول نکند،‌ همه تحریم‌ها را لغو نکند یا بخواهد مسائل جدیدی را وارد توافق هسته‌ای کند، پذیرفتنی نیست و نشان‌دهنده این است که طرف آمریکایی نمی‌خواهد در قالب برجام به یک نتیجه برسد.

درهرصورت باید دور جدید مذاکرات با ترکیب تیم جدید مذاکره‌کننده ایرانی آغاز شود تا آن موقع بتوان قضاوت کرد که آیا طرف آمریکایی به دنبال انجام تعهداتش هست یا نه؟ و آیا تروئیکای اروپایی می‌خواهد این توافق به یک نتیجه مطلوب برسد یا اینکه فقط به دنبال بازی‌های سیاسی و مطرح کردن بحث‌های دیگری هستند که خارج از چارچوب برجام است؟ این‌گونه اقدامات طبیعتاً با استقبال طرف ایرانی روبه‌رو نخواهند شد.

انتهای پیام/۴۱۵۵/پ