آشنایی با انواع حبس و مجازات زندان

به گزارش خبرنگار حقوقی گروه جامعه خبرگزاری آنا، یکی از مجازات‌هایی که برای خاطی‌های قانون در نظر گرفته می‌شود مجازات حبس است. به عبارت دیگر، برخی مواقع مجرمین بنابر تشخیص دادگاه علاوه بر پرداخت جرایم نقدی و مجازات‌هایی از این قبیل محکوم به تحمل حبس می‌شوند که براساس شرایط مجرم نوع مکانی که قرار است دوره حبس در آن سپری شود و شرایط نگهداری آن متفاوت است.

بر اساس ماده ۵ آئین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۸۴، زندان به دو نوع زندان بسته و مراکز حرفه آموزی و اشتغال تقسیم می‌شوند. البته مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال شامل دو بخش موسسه‌های حرفه‌آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) است.

زندان بسته، زندانی است محصور که با برج‌های دیده‌بانی در پوشش داخلی و خارجی دارای حفاظت کامل باشد. بر اساس آئین‌نامه، در این نوع زندان، محکومان شب‌ها در خوابگاه‌های اختصاصی یا گروهی نگهداری و روزها از برنامه‌های آموزشی و فنی و حرفه‌ای و تفریحی استفاده می‌کنند و در کارگاه‌های داخل زندان به کار گرفته می‌شوند.

به طور کلی زندان بسته برای زندانیان جرایم عمدی با حبس‌های بیش از ۲ سال است که کمتر از یک دهم دوران محکومیت خود را سپری کرده‌اند. افراد شرور و خطرناک هم که حضور آنها در برنامه‌های گروهی مضر بوده یا ایجاد شرایط مساعد برای آنها، مناسب نیست، در زندان بسته نگهداری می‌شوند. زندان نیمه باز و باز هم شرایط مشخصی را دارند که برای کسانی است یا مرتکب جرایم غیرعمدی هستند یا مرتکب جرایم عمدی شده و مدتی از محکومیت خود را گذرانده‌اند.

علاوه بر اینکه زندان‌ها انواع مختلفی دارند، زندانی‌ها هم بسته به شرایط دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند. بر این اساس آئین‌نامه نحوه تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان مصوب ۹/۹/۱۳۸۵ رئیس قوه قضائیه در اجرای ماده ۹ قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان‌ها به سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۶/۱۱/۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی و به منظور اجرای هر چه بهتر روشهای درمانی، اصلاحی و تربیتی و نیل به اهداف عالیه سازمانی، حفظ حقوق و کرامت زندانیان و افزایش درجه امنیت زندان‌ها آئین‌نامه نحوه تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان در سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور که در این آئین‌نامه به اختصار سازمان نامیده می‌شود به شرح مواد آتی تصویب می‌شود: ماده ۱ـ تفکیک و طبقه‌بندی عبارت است از جداسازی زندانیان از یکدیگر در زندان، بازداشتگاه و یا مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی کشور از حیث جنس، سن، نوع جرم، وضعیت قضائی (متهم و محکوم) و وضعیت سلامتی.

تبصره ۱ـ چنانچه مراجع قضائی حسب مورد تصمیم خاصی در خصوص نگهداری زندانی اتخاذ کنند، شورای طبقه‌بندی موظف به رعایت آن است.

تبصره ۲ـ زندانیان اتباع خارجه جدای از سایر زندانیان نگهداری می‌شوند.

ماده ۲ـ طبقه‌بندی در مراکز مذکور توسط شورای طبقه‌بندی زندان و با حضور پزشک مسئول بهداشت و درمان و با رعایت آئین‌نامه اجرایی سازمان و مفاد این آئین‌نامه انجام می‌گیرد.

ماده ۳ـ زندانی‌هایی که مخل نظم و انضباط عمومی بوده و یا موجب آزار و اذیت دیگر زندانیان می‌شوند، برابر تصمیم شورای انضباطی زندان حداکثر ۶ ماه در محل جداگانه نگهداری می‌شوند. زندانیان مذکور شب‌ها در اتاق‌های تک‌نفره در فضای حداقل ۱۰ متر مربع با نور کافی و سرویس بهداشتی مناسب نگهداری می‌شوند این‌دسته از زندانیان همزمان با تحمل حبس، تحت پوشش طرح‌های اصلاحی نظیر روان‌درمانی قرار می‌گیرند. ترخیص از این محل‌ها قبل از موعد مقرر با نظر روانشناس یا پزشک مسؤول و تصویب شورای انضباطی امکان‌پذیر خواهد بود.

ماده ۴ـ در نگهداری زندانیان زن علاوه بر رعایت سایر موارد طبقهبندی رعایت نکات ذیل نیز الزامی است. الف ـ مادران زندانی حق دارند فرزند شیرخوار خود را تا سن ۲ سالگی در زندان و یا بازداشتگاهها نگهداری کنند. افزایش مدت مذکور تا سقف ۶ سال با نظر شورای طبقه‌بندی امکان‌پذیر است. ب ـ مددکاران اجتماعی مکلفند، با رعایت بند الف ترتیب سپردن اطفال را به خانواده و در صورت عدم پذیرش خانواده به بهزیستی، یا مؤسسه خیریه نگهداری اطفال فراهم سازند. ج ـ مسئولین زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها مکلف به تهیه وسایل بهداشتی برای زندانیان زن و تغذیه مناسب برای مادران زندانی و اطفال همراه در زندان هستند. د ـ زنان باردار و اطفال شیرخوار با مادرانشان تحت رژیم خاص غذایی قرار گرفته و در قسمت جداگانه از زندان یا بازداشتگاه نگهداری می‌شوند.

ماده ۵ ـ در طبقه‌بندی از حیث سن، زندانیان در گروه‌های سنی زیر از یکدیگر تفکیک می‌شوند: الف ـ گروه سنی اطفال و نوجوانان، شامل زندانیان زیر ۱۸ سال بوده که باید در کانون‌های اصلاح و تبدیل نگهداری شوند و چنانچه در استانی کانون اصلاح و تربیت وجود نداشته باشد در محل جداگانه‌ای خارج از محیط زندان نگهداری خواهند شد.

تبصره ۱ـ طبقه‌بندی در کانون اصلاح و تربیت بر اساس آئین‌نامه اجرایی کانون‌های اصلاح و تربیت است.

تبصره ۲ـ معرفی اطفال و نوجوانان زیر ۱۸ سال به زندان ممنوع بوده و چنانچه به دستور مراجع قضائی اطفال و نوجوانان زیر ۱۸ سال به زندان اعزام شوند رؤسای زندان‌ها مکلف هستند بلافاصله آنان را به کانون اصلاح و تربیت اعزام کنند. ب ـ گروه سنی جوانان شامل، زندانیان ۱۸ تا ۳۰ سال بوده که باید جدا از سایر زندانیان نگهداری شوند. ج ـ گروه سنی بزرگسالان شامل زندانیان ۳۰ سال به بالا. د ـ گروه زندانیان سالمند و زندانیانی که، با لحاظ وضعیت جسمانی و عواطف آنان نیازمند نگهداری با شرایط و امکانات خاص هستند.

ماده ۶ ـ در نقاطی که بازداشتگاه مستقل ایجاد شده باشد، متهمین با رعایت طبقه‌بندی زندان‌ها در بازداشتگاه نگهداری می‌شوند، در غیر این صورت محل نگهداری متهمین در خارج از زندان جدای از محکومین بوده که در این شرایط نیز جداسازی متهمین جوان زیر ۱۸ سال از بزرگسالان الزامی است.

ماده ۷ـ طبقه‌بندی زندانیان بر اساس نوع جرم در زندان‌های با ظرفیت بالای هفتصد نفر زندانی به شرح زیر بوده و زندانیان باید در گروه خاص خود نگهداری شوند: الف ـ جرایم باندی و سازمان‌یافته، قتل عمدی، سرقت مسلحانه، آدم‌ربایی، تجاوز به عنف، اسیدپاشی، اشرار و سارقین سابقه‌دار. ب ـ جرایم مالی مانند کلاهبرداری، رشاء و ارتشا، اختلاس، جعل و استفاده از سند مجعول، خیانت در امانت، اخلال در نظام اقتصادی، قاچاق کالا و ارز، سرقت فاقد سابقه، ضرب و جرح عمدی، زنا و لواط، جرایم بر ضدعفت و اخلاق و نظم عمومی، جرایم غیرعمدی، جرایم بر ضدحقوق و تکالیف خانوادگی، صدور چک بی‌محل و محکومین مالی موضوع ماده (۲) قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی. ج ـ جرایم ویژه با حساسیت عمومی نظیر جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور. د ـ جرایم مربوط به مواد مخدر. تبصره ـ شورای طبقه‌بندی می‌تواند بر حسب تحصیلات، ویژگی‌های اخلاقی و خصوصیات رفتاری و چگونگی شخصیت زندانیان، آنان را در هریک از طبقات جدای از طبقه خاص خود قرار دهد.

ماده ۸ ـ در زندان‌های با ظرفیت اسمی زیر سیصد نفر و سیصد تا هفتصد نفر زندانی، طبقه‌بندی از حیث نوع جرم به روش زیر انجام می‌گیرد: الف) در زندان‌های با ظرفیت اسمی زیر ۳۰۰ نفر زندانی، زندانیان با جرایم قتل عمدی، سرقت مسلحانه، سرقت عادی، آدم‌ربایی، تجاوز به عنف، اسیدپاشی، جرایم باندی و سازمان‌یافته، ضرب و جرح عمدی، زنا و لواط و جرایم بر ضدعفت و اخلاق و نظم عمومی جدای از سایر زندانیان نگهداری می‌شوند. ب) در زندان‌های با ظرفیت اسمی ۳۰۰ تا ۷۰۰ نفر زندانی، زندانیان مشمول بند الف این ماده و همچنین زندانیان مشمول گروه‌های ب و ج از ماده ۸ به صورت مجزا و جدا از سایر زندانیان نگهداری می‌شوند.

تبصره ۱ـ ظرفیت اسمی زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها بر اساس استانداردهای ابلاغی از سوی سازمان تعیین خواهدشد.

تبصره ۲ـ رعایت سایر موارد طبقه‌بندی در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های موضوع این ماده الزامی است.

تبصره ۳ـ چنانچه در زندان‌ها یا بازداشتگاه‌های با ظرفیت اسمی تا هفتصد نفر به واسطه دارا بودن فضای فیزیکی مناسب امکان اجرای طبقه‌بندی کامل به شرح مذکور در ماده ۷ وجود داشته باشد، زندان مکلف به اجرای کامل آن است.

ماده ۹ـ چنانچه فردی مرتکب چند جرم شده باشد، بر حسب شدیدترین جرم ارتکابی طبقه‌بندی صورت می‌گیرد.

ماده ۱۰ـ زندانیان روحانی و نظامی در بندهای جداگانه نگهداری می‌شوند.

ماده ۱۱ـ معتادین در اردوگاه‌های حرفه‌آموزی و کاردرمانی نگهداری می‌شوند.

ماده ۱۲ـ زندانیان شاغل در زندان‌ها در بخش جداگانه‌ای موسوم به «سالن کارگری» نگهداری می‌شوند.

ماده ۱۳ـ طبقه‌بندی از حیث نگهداری زندانیان بیمار به شرح زیر است: الف) افراد مبتلا به بیماری‌های واگیردار و بیماران صعب‌العلاج و لاعلاج تا زمان برخورداری از عفو و یا تخفیف مجازات و همچنین بیماران روانی و مددجویانی که از خدمات مشاوره‌ای بهره‌مند می‌شوند و نیز معلولین و نابینایان حسب مورد مطابق دستورالعمل سازمان و با لحاظ سیاست‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در محل‌های جداگانه نگهداری می‌شوند. ب) کسانی که مورد عمل جراحی قرار گرفته‌اند دوره نقاهت خود را در محلی جدا از سایر زندانیان سپری خواهند کرد.

تبصره ـ مرکز درمانی زندان به تناسب نوع بیماری و وضعیت جسمانی زندانیان مذکور در این ماده به آنان توجه خاص معطوف داشته و شرایط مناسب و غذای رژیمی در نظر خواهدگرفت.

ماده ۱۴ـ در استان‌هایی که زندان‌ها و مراکز وابسته امکانات و سازوکارهای لازم برای اجرای تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان را به صورت جداگانه نداشته باشند و فاصله زندان‌ها به هم نزدیک بوده و حداکثر تا ۱۰۰ کیلومتر از یکدیگر فاصله داشته باشند، می‌توانند تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان محکوم را به نحوی انجام دهند که بخشی از زندانیان در یک زندان و بخشی دیگر در زندان‌های دیگر نگهداری شوند.

ماده ۱۵ـ سازمان مکلف است در ساخت زندان‌ها، بازداشتگاه‌ها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی موضوع تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان را بر اساس این آئین‌نامه مدنظر قراردهد. ماده ۱۶ـ کمیته نظارت مرکب از نماینده رییس قوه قضائیه، معاون قضائی و اجرای احکام سازمان، معاون سلامت و اصلاح و تربیت، مدیرکل دفتر ارزیابی، بازرسی و پاسخگویی به شکایات و رییس حفاظت اطلاعات تشکیل می‌شود تا ضمن نظارت بر حسن‌اجرای این آئین‌نامه چنانچه امکان اجرای برخی از الزامات آن در بعضی از زندان‌ها یا بازداشتگاه‌ها فراهم نباشد با لحاظ جمیع جوانب و مصالح سازمانی، نسبت به تعیین طبقه‌بندی در محل‌های مزبور به صورت موردی و برای مدت خاص و بر اساس شرایط موجود اقدام شود.

ماده ۱۷ـ این آئین‌نامه مشتمل بر ۱۷ ماده و ۹ تبصره در تاریخ ۹/۹/۱۳۸۵ به تصویب رسید و از تاریخ مزبور لازم‌الاجرا است.

انتهای پیام/۴۱۵۸/