پس از صد سال تجارت، قواعد آن را رعایت کنیم/ نباید از پیوستن به WTO بترسیم

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، کشورهایی که تا کنون به عضویت سازمان تجارت جهانی درنیامده‌اند، کم‌تر از ده کشور هستند و ایران اگرچه از نظر اقتصادی بسیار بزرگ‌تر از باقی کشورها است اما به دلیل مخالفت‌ها نتوانسته تا کنون به عضویت این گروه در بیاید.

ایران مدارک و آمادگی‌های لازم را برای پیوستن به این سازمان را آماده کرده است. عضو شدن اعضای جدید منوط به تایید اتفاق آراء است و دلیل نپیوستن ایران به این سازمان هم مخالفت کشورهایی مانند آمریکا بوده است. البته تمام مشکل ایران برای پیوستن به WTO تنها به مخالفت کشورهای خارجی وابسته نخواهد بود. برخی از کارشناسان معتقدند اقتصاد ایران هنوز به مرحله‌ای نرسیده که بتوانند در معرض حضور بازار آزاد جهانی قرار بگیرد. مساله دیگر اینکه آیا به محض پیوستن ایران به این سازمان، درهای بازار ما به روی این کشورها باز خواهد شد؟

خبرنگار گروه اقتصادی آنا درباره شرایط پیوستن به سازمان تجارت جهانی گفت‌وگوی تفصیلی با علی‌اصغر زرگر، کارشناس اقتصاد سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی داشته که در ادامه می‌خوانید.

شرایط پیوستن به سازمان تجارت جهانی چیست؟

همه اعضا در نتیجه مذاکرات و با پذیرفتن تعهدات و دریافت حقوقی به سازمان می‌پیوندند. هر کشور برای عضویت در سازمان باید چهار مرحله را بگذراند و به محض آنکه کشوری درخواست عضویت کند درواقع به عنوان عضو ناظر خواهد بود. در مرحله نخست دولتی که برای عضویت درخواست می‌کند باید گزارش مفصلی درمورد سیاست‌های تجاری و اقتصادی خود که می‌تواند روی موافقت‌نامه‌های سازمان تاثیرگذار باشد، ارائه دهد.

در مرحله دوم زمانی مسائل اقتصادی و تجاری آن کشور مورد بحث قرار می‌گیرد که کشور درخواست‌کننده مذاکرات دو‌جانبه‌ای را هم با هر یک از اعضای سازمان در مورد علایق تجاری آنها انجام دهد. این مذاکرات در مورد نرخ تعرفه‌ها و دسترسی به بازارهای خاص کشور درخواست‌کننده و سیاست‌های خرید کالا و خدمات است و درصورت توافق باید بدون تبعیض در مورد همه کشورهای عضو اعمال شود. در واقع توافقات در زمینه‌های خاص تجاری با هر کدام از کشورها باید بر اساس اصل «دولت کاملة الوداد» به همه کشورهای عضو تسری یابد.

مرحله یا شرط سوم این است که در زمان نهایی شدن بحث‌های اصولی در مورد رژیم تجاری کشور همزمان با نهایی کردن توافقات دوجانبه با سایر کشورها، یک پروتکل عضویت و لیست برنامه زمان‌بندی شامل تعهدات کشور درخواست کننده تهیه شود.

نهایتا در مرحله چهارم نیز بسته نهایی عضویت شامل گزارش، پروتکل و لیست تعهدات به شورای عمومی سازمان جهت رای‌گیری ارایه می‌شود و اعضا رای خود را برای عضویت خواهند داد. در صورت پذیرش عضو، این پذیرش باید به تصویب مجلس آن کشور هم برسد.

آیا ایران آمادگی پیوستن به سازمان تجارت جهانی را دارد؟

با توجه به اشتیاقی که وجود دارد، طبیعتا تجارت متعادلی برقرار می‌شود. در مواردی برتری با صنایع ما و در دیگر موارد این برتری با طرف مقابل است. البته به این صورت نیست که به محض عضویت در WTO درهای تجارت ما به روی دنیا باز شود و صنایع ما در این رقابت از بین بروند. اما صنایع وابسته در معرض خطر قرار خواهند داشت. به طور مثال صنعت خودرو برای تامین قطعات و ماشین‌آلات به کشورهای وابسته است و طبیعی است که چنین صنعتی در رقابت با شرکت‌های چندملیتی شکننده باشد.

از یک سو ضوابط اولیه سازمان و از سوی دیگر قوانین مورد توافق در قراردادها، باید اجرا شود. پیوستن به سازمان یک مرحله و موافقت‌نامه‌های چندجانبه که در خود سازمان نسبت به مسائل مختلف اقتصادی گرفته می‌شود، مرحله‌ای دیگر است. در مورد آمادگی ایران هم باید بگویم که مطالعاتی در بخش‌های مربوط به وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام شده است.

این آمادگی‌ها در مورد بخش خودروسازی ایران هم انجام شده است؟

اینکه صنعت خودروسازی در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی چه تاثیرهایی خواهد پذیرفت، بررسی شده است. چرا که صنعت خودروسازی خواه ناخواه تحت تاثیر همین قوانین است. در این صورت دولت دیگر نمی‌تواند یارانه بپردازد. از سوی دیگر خودروسازان باید با توجه به مقررات سازمان تجارت جهانی و توافقات چندجانبه‌ای که انجام می‌شود، پایبند باشند چراکه در شرایط رقابتی قرار خواهند گرفت.

صنعت خودروسازی را به عنوان پتانسیلی برای پیوستن به WTO در‌نظر می‌گیرید یا به عنوان مانع؟

هیچ کدام از بخش‌های اقتصادی ایران نمی‌توانند مانعی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی باشند. برای مثال می‌توانیم نفت یا تسلیحات نظامی را درنظر بگیریم که بخش زیادی از تجارت جهانی را در بر می‌گیرند. اینها زیر نظر تجارت جهانی نیستند و شما در جایی نمی‌بینید که قراردادی نفتی یا قرارادادی برای فروش اسلحه در این سازمان بسته شود. قیمت تسلیحات پشت درهای بسته و با توجه به مسائل امنیتی و سیاسی تعیین می‌شود و نفت هم با توجه به تقاضای بین‌المللی قیمت‌گذاری می‌شود. بنابراین بخش‌های بینابینی یا صنایع مورد نظر شما بر اساس توافقات چندجانبه درون سازمان تصمیم‌گیری می‌شود. البته اگر این تصمیم‌گیری انجام شد باید ضوابط آن رعایت شوند. در غیر این ‌صورت به عنوان نقض توافق درنظر گرفته می‌شود و دادگاهی هم برای رسیدگی به این تخلفات وجود دارد که این مسائل را بررسی می‌کند. در اروپا هم گاهی مواقع میان کشورها و البته بیش‌تر در مسائل کشاورزی موارد این‌چنینی پیش می‌آید.

در مورد بخش‌هایی از صنایع ما که به صورت یارانه‌ای اداره می‌شوند و قابل رقابت با صنایع بین‌المللی هم نیستند، باید این مسائل با آمادگی انجام شود که شامل مسائل فنی تجارت و صنعت می‌شود.

مزایا و زیانهای پیوستن صنایع ما به سازمان تجارت جهانی چیست؟

به عنوان مثال در صنعت خودرو، ایران دارای یک برند بومی یا خودکفا نیست.

هر آنچه که در صنعت خودروسازی کشور تولید می‌شود بر اساس تکنولوژی‌هایی است که توسط فرانسوی‌ها وارد شده است. از سوی دیگر بازار خودروهای وارداتی ما زیر سلطه چینی‌ها و کره ای‌ها است. به گفته کارشناسان خودرو، ما فعلا یک کشور مونتاژکار هستیم. پس اگر ما عضوی از WTO شویم، با برندهای کنونی از همین کشورها مواجه خواهیم شد و فقط شرایط قرارداد کمی تغییر خواهد کرد.

با این تفاسیر به نظر می‌رسد ما در این اتفاق ضرر چندانی نخواهیم کرد و احتمال دارد از این طریق همین کشورهایی که فقط محصولات خود را به بازار ما می‌فرستند، سرمایه‌گذاری‌های مشترک انجام و قراردادهای بهتری را نیز پیشنهاد کنند. همانطور که شاهد بوده‌ایم کشورهایی مانند اندونزی و مالزی از این فرصت‌ها استفاده کرده و برندهای بومی خود را در صنایع مختلفی مانند خودرو و موبایل به وجود آورده‌اند.

آیا صنایع خرد در این ادغام با تجارت جهانی در معرض خطر قرار نمی‌گیرند؟

الزاما همه ابعاد بازار در معرض فروش کالاهای خارجی قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال می‌توان در جایی که به خودکفایی رسیده‌ایم، قرارداد واردات منعقد نکنیم و در جایی دیگر که نیاز به گسترش تجربه و بازار داریم این قرارداد‌ها بسته شوند. حتی کشور آمریکا موتور موشک‌های خود را از روسیه وارد می‌کند چرا که می‌داند تکنولوژی آن بهتر است. در داخل سازمان مقرراتی وجود دارد که می‌تواند قراردادهای چندجانبه را تعریف کرد و در ضمن مثلا واردات این کالا و صادرات کالای دیگری را هم در نظر گرفت.

در این شرایط می‌توان قراردادهای واردات کالایی با کشوری بسته شود و طی همان قرارداد صادرات کالایی دیگر انجام شود. به عبارتی می‌توان یک سلسله از قراردادها را تحت قوانین این سازمان انجام داد. برای هر بخش توافقاتی هم انجام داد و برای بخش‌های دیگر این توافق صورت نگیرد.

البته باید اضافه کرد برای ورود همه بخش‌های صنعت و بستن قرارداد با کشورهای دیگر عضو سازمان تجارت جهانی بهتر است بررسی کامل انجام شود تا از صنایع نوپا و شکننده خود صیانت کرده باشیم و خدایی ناکرده صنایع نوپای خود را در معرض شکست قرار ندهیم.

از چه منظر پیوستن به سازمان تجارت جهانی به نفع ما است؟

ما از سال شروع به کار این سازمان یعنی سال 1995 میلادی به دنبال عضویت در سازمان تجارت جهانی بوده‌ایم. به دنبال پیوستن به سازمان تجارت جهانی اقتصاد ما برای قراردادهای دوجانبه یا چندجانبه آماده می‌شود. سال‌هاست که در اقتصاد بین‌الملل ایفای نقش داریم یا به عبارتی از زمان قاجارها وارد این بازی شده‌ایم. به نظر می‌رسد این ادغام انجام خواهد شد. حتی تحریم‌ها هم نتوانست اقتصاد ایران را ایزوله کند. حال که در این بازی وارد شده‌ایم، بهتر است قاعده بازی را رعایت کنیم. یعنی پس از یکصد سال تجارت، قواعد را مورد توجه قرار دهیم. چه بهتر که ما هم این شجاعت را به خرج دهیم و به سازمانی که سالهاست خواستار ورود آن هستیم، بپیوندیم و از ظرفیت‌های صنایع خودمان استفاده کنیم.

گفت‌وگو از مسلم تقوی