ورود محققان به توسعه فضای سبز «خشکی‌زی» و «شوری‌زی»/ مرکز تحقیقات محیط‌های خشک چه مأموریت‌هایی دارد؟

گروه استان‌های خبرگزاری آنا، دانشگاه آزاد اسلامی در دهه ۸۰ بعد از حدود دو دهه فعالیت به این نتیجه رسید که اگر امور تحقیقاتی را به فعالیت‌های علمی خود اضافه نکند به برخی موفقیت‌ها نمی‌رسد و رسالت دانشگاه تحقق نمی‌یابد؛ بنابراین سال ۸۵ مجوز نخستین مرکز تحقیقاتی در زمینه آب به یکی از واحدهای دانشگاهی داده شد.

اکنون در مجموع بیش از ۲۰۰ مرکز تحقیقاتی در دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کنند. ۱۶۴ مرکز تحقیقاتی از این مراکز در زمینه‌های تحقیقاتی غیرپزشکی از جمله فنی، مهندسی، کشاورزی و ... و ۳۹ مرکز تحقیقاتی در زمینه پزشکی فعال هستند.

خبرنگار خبرگزاری آنا به همین مناسبت و برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌ها، دستاوردها و برنامه‌های مرکز تحقیقات محیط‌های خشک دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد با عباسعلی قزل‌سوفلو رئیس این مرکز تحقیقات گفتگو کرده است که در ادامه می‌آید.

آنا: مرکز تحقیقاتی محیط‌های خشک چرا  و چگونه در دانشگاه آزاد اسلامی مشهد راه‌اندازی شد؟

قزل‌سوفلو: راه‌اندازی پژوهشکده محیط‌های خشک به سال ۱۳۹۳ و براساس پیشنهاد این‌جانب به هیئت‌رئیسه وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد مبنی بر تشکیل پژوهشکده راهبردی با هدف توسعه دانش و فناوری در مناطق خشک و نیمه‌خشک و با رخداد خشکسالی‌های متولی که بخش بزرگی از ایران، به‌ویژه شرق کشور (محل تشکیل و فعالیت پژوهشکده) برمی‌گردد، ایده تشکیل این مرکز پژوهشی از بررسی مراکز پیشرفته تحقیقاتی در حوزه مدیریت آب، مراکز مقابله با بیابان‌زایی و مراکز تخقیقاتی در بخش‌های منابع طبیعی و کشاورزی حاصل شد.

پس از تصویب پیشنهاد در واحد دانشگاهی مشهد و هیئت امنای وقت، مستندات راه‌اندازی پژوهشکده به معاونت تحقیقات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال و با پیگیری‌های فراوان و مستمر، بالاخره اردیبهشت ۱۳۹۴ با تصویب در شورای گسترش، مجوز راه‌اندازی و فعالیت رسمی پژوهشکده در سه گروه پژوهشی، اکولوژی گیاهان زراعی، مدیریت علوم‌دامی و مدیریت منابع آب صادر شد.

آنا: چه مأموریت یا مأموریت‌هایی برای این مرکز تعریف شده و آیا اکنون در انجام مأموریت‌ها فعال است.؟

قزل‌سوفلو: مأموریت‌های پژوهشکده در چند حوزه متفاوت تعریف شده است، این مأموریت‌‌ها شامل انجام پژوهش‌های اصیل و کاربردی درون و برون‌دانشگاهی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و طرح‌های اقتصادی دانش پایه بود.

در بخش نخست، قریب به ۲۰ طرح برون‌دانشگاهی انعقاد قرارداد شد و فعالیت‌های ارزنده و راهبردی در این مورد صورت پذیرفت. بعضی از اقدامات و طرح‌ها ازجمله توسعه فضای سبز کم‌آب‌طلب و شوری‌زی و مقابله با بیابانزایی و مدیریت منابع آب، دارای دستاوردهای عظیم ملی بودند.

پژوهشکده محیط‌های خشک حدود ۵۰ کارگاه آموزشی در سطوح مختلف علمی و کاربردی برگزار و در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان تفاهم‌نامه‌های مهمی با نهادهای اقتصادی خصوصی و شبه‌دولتی و دولتی منعقد کرد؛ اما به‌واسطه اشکالات ساختاری موجود و  حمایت‌نکردن مدیران وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد دستاورد چندانی حاصل نشد.

آنا: تاکنون چه فعالیت‌هایی در این مرکز تحقیقاتی صورت گرفته و دستاورد یا دستاوردهای ایجاد این مرکز از ابتدا تاکنون چه بوده است.؟

قزل‌سوفلو: فعالیت‌های مرکز تحقیقات محیط‌های خشک ناظر بر ساختارسازی و کسب هویت در نظام پژوهشی کشور و انجام خدمات پژوهش کاربردی در قالب قراردادهای برون‌دانشگاهی با دستگاه‌های اجرایی و مؤسسات خصوصی بوده است.

در کنار این امر مهم، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، عقد تفاهم‌نامه‌های همکاری اقتصاد دانش‌بنیان با برخی نهادها و سازمان‌ها و تنظیم پیشنهادنامه یا پروپوزال تحقیقاتی بوده است.

ورود به مسائل مهم و تعیین‌کننده از جمله هجوم ریزگردها، مدیریت هم‌بست آب، توسعه فضای سبز خشکی‌زی و شوری‌زی را نیز می‌توان از دیگر دستاوردهای این پژوهشکده عنوان کرد، کسب مرکز تحقیقاتی استانی برتر در جشنواره پژوهش و فناوری استان خراسان‌رضوی در سال ۹۶ درحالی که حدود دو سال از آغاز فعالیت مرکز گذشته بود، نمونه‌هایی از دستاوردهای قابل اعتنای مرکز تحقیقاتی محیط‌های خشک است.

آنا: تعامل نهادها و مراکز مربوط به این مرکز با شما چگونه بوده و آیا قرارداد و تفاهم‌نامه‌ای در زمینه‌های همکاری صورت گرفته است؟

قزل‌سوفلو: جواب این پرسش در سوالات قبل بیان شد، اصولا استقبال خوبی از همکاری با پژوهشکده در بیرون دانشگاه انجام شد، هرچند تعامل بخش‌های درون‌دانشگاه، چه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد و چه در ستاد مرکزی با حرکت رو به جلو پژوهشکده قابل نقد است.

آنا: جایگاه پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی استادان و اعضای هیئت علمی در این مرکز چگونه است؟

قزل‌سوفلو: فضایی کاملاً پویا در همکاری اعضای هیئت علمی با مقوله تحقیق و همکاری با مراکز تحقیقاتی وجود ندارد، این امر به اشکالات ساختاری مراکز آموزش عالی در کشور و به‌ویژه دانشگاه آزاد اسلامی برمی‌گردد، شاید در مقام بیان از مقوله پژوهش و فناوری حمایت شود؛ اما باید پذیرفت که پژوهش امری جنبی و کالای لوکس و کم‌خریدار در کشور و میان دانشگاهیان است.

مرکز تحقیقات محیط‌های خشک تمام تلاش خود را برای جذب حداکثری همکاران هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، حتی از دانشگاه‌های دیگر نیز به کار برده است؛ اما توفیق صد‌درصدی حاصل نشده و با ظرفیت‌های عظیم موجود و رسیدن به سطح مطلوب فاصله زیادی داریم.

آنا: فعالیت مرکز را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد تا دچار لغو مجوز نشود.؟

قزل‌سوفلو: با توجه به حرکت بسیار قوی پژوهشکده در سال‌های نخست راه‌اندازی آن، عقد قراردادهای درخور و فعالیت‌های گسترده بر اثر تغییرات مدیریتی و حمایت نکردن از محققان و توقف فعالیت‌های پژوهشکده به‌بهانه حسابرسی، عملاً مرکز تحقیقاتی غیر فعال شد؛ اما با تغییر مدیریت مجدد دانشگاه و حمایت‌های وی، فعالیت پژوهشکده به‌شکل جدی از سرگرفته شده و با تمدید مجوز و تخصیص فضا و امکانات، مهم‌تر از همه حمایت‌های فراوانی که ازسوی رئیس فعلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد و معاونان وی انجام شده است، امید آن می‌رود تا این نهاد درون‌دانشگاهی به جایگاه واقعی خود در ارائه خدمات علمی و پژوهشی به کشور به‌ویژه مناطق خشک و نیمه خشک برسد.

آنا: آیا در دوران کرونا مرکز تحقیقات شما موفق به تولید محصول در مبارزه با این ویروس شده است؟

قزل‌سوفلو: در جلسات ستاد مرکزی و به‌ویژه پژوهشگاه مرکزی، بنده همواره خواستار راه‌اندازی دفتر پژوهشکده در تهران و در پژوهشگاه مرکزی هستم؛ چراکه اعتقاد دارم به‌علت تمرکز موجود، طرح‌های مهم در مرکز دنبال می‌شود، بدون شک پژوهشکده محیط‌های خشک با ظرفیت‌های عظیمی که دارد، می‌تواند در مدیریت کرونا و اقداماتی مانند: تاب‌آوری و مدیریت ریسک و  بحران بلایا، امنیت غذایی، مطالعات کیفی و انتقال آلودگی از طریق شبکه‌های توزیع آب، مطالعات کیفی و آلودگی خاک، مدیریت تولیدات دامی و انتقال آلودگی از طریق فراورده‌های تولیدی دامی، مدیریت تولید غذای سالم و ارگانیک و موارد دیگر مؤثر باشد.

ملاحظه می‌شود که تمام این عنوان‌ها می‌تواند درباره دوره انتشار ویروس کووید- ۱۹ و بیماری‌های پیچیده و ناشناخته در آینده که سلامت، کسب و کار و معیشت جوامع را متأثر کند، مورد تحقیق و بررسی و ارائه راه حل قرار گیرد. در این‌مورد اقدامی از سوی پژوهشکده صورت نگرفته و اعلام نیازی هم از سوی نهادها و مسئولان نیز انجام نگرفته است.

آنا: و سخن پایانی...

قزل‌سوفلو: در پایان از رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به‌ویژه رئیس پژوهشگاه مرکزی دانشگاه استدعا دارم به مراکز تحقیقاتی ذیل دانشگاه توجه بیشتری مبذول کنند.

انتهای پیام/4117/4062/