ایران تأثیر منفی بحران‌های منطقه‌ای بر منافع کشور را کاهش دهد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از اصفهان، سیدعلیرضا ابطحی در نشست هم‌اندیشی اساتید با موضوع ریشه‌های تاریخی اختلافات در قره‌باغ و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، راه‌حل این موضوع برای جمهوری اسلامی ایران را این‌گونه بیان کرد: ایران باید سعی کند تأثیر منطقه‌ای و بین‌المللی خود را بالا ببرد تا بتواند تأثیر منفی بحران‌های منطقه‌ای بر منافع کشور را کاهش دهد.

وی افزود: بنابراین باید از طریق بانک توسعه اسلامی، گروه شانگهای، سازمان‌های بین‌المللی و لابی‌سازی‌ها، وضعیت سیاست خارجه خود را ثبات ببخشیم. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی با وجود اینکه تلاش کرد با حفظ بی‌طرفی و یا پیش‌گرفتن سیاست منطقی و متعادل با دوطرف قضیه در ارتباط باشد، نتوانست در این میانجی‌گری موفق عمل کند و نقش مؤثری داشته باشد.

عضو هیئت علمی رشته تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد اظهار کرد: باید از میانجی‌گری بدون مبنا خودداری شود و در این مناقشه سیاست‌های کلی که توسط مقام معظم رهبری تبیین شده است، توسط دولت دنبال شود.

ابطحی ادامه داد: ابتدا ریشه‌های تاریخی و قومی منطقه‌ای این مناقشه را بررسی خواهیم کرد و سپس ملاحظات کلی و مؤثر بر قضایا نکات و راه‌حل‌ها را بررسی می‌کنیم.

این مورخ اضافه کرد: شروع این مناقشه مربوط به زمان قرارداد ترکمانچای در سال 1243 هجری و جداشدن قفقاز (که شامل جمهوری‌های کنونی ارمنستان و آذربایجان است) از خاک ایران و واگذاری آن به روسیه تزاری بود.

عضو هیئت علمی رشته تاریخ در توضیح وضعیت جغرافیایی منطقه عنوان کرد: نام قره‌باغ از دو کلمه ترکی قره و باغ به معنی باغ سیاه یا باغ بزرگ به‌وجود آمده است. در دوره صفویه قره‌باغ به مرکزیت گنجه جزء ایران بود. این منطقه سرزمینی کوهستانی، واقع در شمال غربی ایران است که از شرق به کرانه‌های غربی دریای خزر، از غرب به کرانه‌های شرقی دریای سیاه، از جنوب با ایران از طریق رود ارس و ترکیه همسایه است و از شمال به دشت‌های جنوب روسیه محدود می‌شود.

وی توضیح داد: منطقه قفقاز مساحتی حدود 4 هزار و 300 کیلومتر مربع است و قومیت‌های مختلفی شامل ارامنه و آذری‌ها در آن زندگی می‌کنند و جمعیت آن با اسکان روزافزون ارامنه متغیر بوده است.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد تأکید کرد: اکنون با توجه به سبقه تاریخی هم ارامنه با اشاره به تاریخ دوره اشکانی و ساسانی این منطقه را جزء ارمنستان می‌دانند و هم آذری‌ها این بخش را جزء سرزمین توران بزرگ و متعلق به آذری زبانان می‌دانند و هر گروه سعی می‌کنند با اسناد تاریخی ادعای خود را ثابت کنند.

ابطحی یادآور شد: در جنگ جهانی اول انقلاب مشروطه در دولت عثمانی توسط ترکان جوان اتفاق افتاد که سیاست پان‌ترکیسم را دنبال می‌کردند و برای گسترش خاک خود و در نزاع بین روس و عثمانی دست به کشتار گسترده ارامنه زدند و با مهاجرت اجباری، ترکان را در این منطقه ساکن کردند. ارامنه از این جریان به‌عنوان نسل‌کشی ارامنه در سال 1315 یاد می‌کنند و به‌دلیل این موضوع از ترک‌ها کینه به دل گرفته‌اند.

این محقق تاریخ‌پژوه درباره سیاست سایر کشورها در منطقه خاطرنشان کرد: روس‌ها سیاست روسی‌کردن بافت و زبان و جمعیت منطقه قره‌باغ را تا پایان دوران سلطه تزارها در پیش گرفته بودند. با حاکمیت استالین در روسیه، جمهوری‌هایی مانند نخجوان مستقل اعلام شدند؛ اما زیر سیطره ارمنستان بودند. در طول سال‌های پایانی حکومت گورباچف با انجام اصلاحات سیاسی و اقتصادی دولت شوروی، آزادی‌هایی به این جمهوری‌ها اعطا شد.

آذری‌ها و ارامنه با فروپاشی شوروی به مشکلات قبلی دامن زدند

وی اظهار کرد: انگلیس نیز در جنگ جهانی اول در این منطقه سیاست استقرار نیروهای انگلیسی و تسلط بر باکو و استقرار حاکمیت خود بر منطقه قره‌باغ را دنبال می‌کرد و اقدامات بی‌سروصدایی در منطقه انجام داد که نمی‌توان تأثیر آن در شرایط فعلی را نادیده گرفت. با فروپاشی شوروی، هم آذری‌ها و هم ارامنه به مشکلات قبلی دامن زدند و شروع به تکاپو برای تسلط بر اراضی یکدیگر کردند.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد بیان کرد: با استقرار دولت ارمنستان و آذربایجان و اعلام استقلال آنها، این دو دولت در طول سال‌های 1992 تا 1994 به جنگ‌های خونینی دست زدند و دولت ارمنستان بخش‌هایی از خاک آذربایجان را به‌صورت عینی به خاک خود الحاق کرد و با تشکیل حکومت خودمختار قره‌باغ از این حکومت حمایت کرد.

ابطحی افزود: در حالی که آذربایجان با این موضوع مقابله کرد و از همان زمان به‌طور آشکار مورد حمایت دولت ترکیه قرار گرفت. در جریان این جنگ‌ها خسارات سنگینی به طرفین وارد شد و تلفات حدود 500 تا 600 نفر و آوارگی تعداد زیادی از آذری‌ها اتفاق افتاد.

این محقق علم تاریخ در توصیف تلاش‌ها برای خاتمه درگیری‌ها ادامه داد: در سال 1993 با شکایت دولت آذربایجان از ارمنستان به سازمان‌های بین‌المللی قطعنامه‌های متعدد 822 و 853 و 874 و 884 به تصویب شورای امنیت رسید و بر لزوم اتمام اشغال آذربایجان توسط ارمنستان تأکید شد؛ اما باز هم تعرض‌های پراکنده به خاک دو کشور با وجود قطعنامه‌ها و با حمایت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وجود داشت.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد عنوان کرد: در جریان این حملات پراکنده، ترکیه و رژیم اشغالگر قدس که منافع‌شان در ناامن‌کردن این منطقه ژئوپلیتیک است با فروش مقدار زیادی اسلحه، آذربایجان را مسلح کردند و در موقعیتی قرار دادند که آغازگر جنگ جدیدی باشد که 44 روز طول کشید.

وی اضافه کرد: با این حمایت‌ها، در جنگ اخیر آذربایجان از نظر فنی و توانایی نظامی، دست بالا بود و با ایجاد یک منطقه امن هوایی با همکاری آواکس ترکیه و راه‌اندازی سامانه اخلالگر جنگ الکترونیک کورال و استفاده از رادارها و پهپادهای انتحاری هارپ توانست بخش‌های زیادی از پدافند زمینی ارمنستان را از بین ببرد و واکنش دولت ارمنستان را خنثی کند.

اختصاص راه جدیدی برای نخجوان با هدف کاهش سهم ایران در تأمین گاز منطقه

ابطحی در توضیح آتش‌بس اخیر ادامه داد: در درگیری‌های اخیر سه مرحله آنش‌بس اعلام شد که آخرین آن 23 آبان 99 بود و طرفین توافقاتی کردند که رئوس آن به برخی مسائل بین دو طرف از جمله حفظ آتش‌بس در کنار حضور نیروهای ترکیه و اختصاص راه جدیدی برای دولت خودمختار نخجوان که جایگزین ایران برای عبور گاز است، با هدف دورنگه‌داشتن ایران از سهم واقعی‌اش در تأمین گاز منطقه بازمی‌گردد.

عضو هیئت علمی رشته تاریخ ریشه‌های تاریخی مسئله قره‌باغ را شامل جداشدن از خاک ایران و قرارگرفتن در خاک ناهمگون روسیه تزاری، مسائل دوره جنگ جهانی در سال 1915 به بعد و نسل‌کشی ارامنه و ایجاد نفرت در دل ارامنه از آذری‌ها ناشی از کشتار جمعی و مهاجرت اجباری، مسئله روسی‌کردن منطقه و سعی در اسکان و وادارکردن ملیت‌های مختلف به استقرار در این منطقه و اعطای خودمختاری توسط دولت گورباچف به این جمهوری‌ها دانست.

استاد تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد با توجه به این تاریخچه عنوان کرد: آنچه در این بحث باید مورد ملاحظه قرار گیرد، فضای ذهنی دو طرف است. نخست اینکه طرف ارمنی بر اصل موسوم به حق سرنوشت از سوی افراد تأکید دارد و چون اکثریت افراد منطقه ارامنه هستند، این تصمیم معنایی جز الحاق قره‌باغ به ارمنستان ندارد.

وی اضافه کرد: دوم اینکه فضای آرمانی گذشته‌گرایی که در ذهن ارامنه و آذری‌ها وجود دارد و تصور ایجاد مجدد سرزمین توران بزرگ توسط آذری‌ها یا ارمنستان بزرگ توسط ارامنه مانند ایجاد یک پادشاهی بزرگ برای اعراب و بازگشت به دوره خلافت بنی‌عباس قابل درک است.

ابطحی خاطرنشان کرد: سوم درک نفرت ارامنه از ترک‌ها به‌دلیل نسل‌کشی و مهاجرت اجباری که رخ داده است و درک احساس آنان به آذری‌هاست. چهارم اینکه چنانچه هریک از این ملت‌ها نتوانند به آینده روشن و امید برسند و مسیر مشخص و عینی برای دستیابی به آرزوهای‌شان محقق نشود، دچار احساس سرخوردگی و یأس می‌شوند و سرکوب‌شدن این ملت‌ها می‌تواند با توجه به تعصبات قومی توسط قدرت‌های فرامنطقه‌ای مورد تأکید باشد.

وی در جمع‌بندی بحث خود به ملاحظات جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان همسایه جنوبی این دو کشور اشاره کرد و یادآور شد: از آنجا که مردم و دولت ایران با این دو کشور همبستگی و سابقه روابط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی طولانی دارند و نیز به‌عنوان همسایه جنوبی حفظ آرامش این منطقه برای ما بسیار مهم است، باید بر آن حساسیت داشته باشیم.

این محقق علم تاریخ تأکید کرد: این موضوع وقتی حساس‌تر می‌شود که روسیه و دولت پوتین ابایی ندارد که از دخالت سایر کشورها و ایران در منطقه جلوگیری کند. از طرفی ترکیه و اسرائیل سعی در حضور و تقویت نیروهای تکفیری در منطقه دارند. اسرائیل با توجه سابقه حضور نیروهایش در سوریه و لبنان و منطقه جولان و مقابله با ایران در سرزمین‌های اشغالی با حضور در منطقه قره‌باغ و حمایت از تکفیری‌ها سعی در مقابله‌به‌مثل با ایران دارد که این نوعی تلاش برای محاصره ایران از شمال و جنوب محسوب می‌شود.

خطوط کلی سیاست ایران در قبال موضوع توسط رهبری تعیین شده است

عضو هیئت علمی واحد نجف‌آباد گفت: با توجه به چندلایه‌بودن مسائل این منطقه خطوط کلی سیاست ایران در قبال موضوع توسط مقام معظم رهبری تعیین شده است. ما نمی‌توانیم سوابق طولانی روابط فرهنگی اجتماعی و سیاسی‌مان با مردم این منطقه را نادیده بگیریم و نمی‌توانیم از حسایت این موضوع و در خطر قرارگرفتن منافع ملی ایران با توجه به همسایگی دو کشور غفلت کنیم.

معاون دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد هم ابطحی را مورخ و پژوهشگر تاریخ و نویسنده کتاب‌های «رود زاینده»، «اصفهان از نگاه اصفهان» و «نفت و بختیاری‌ها» و مقالات متعدد در زمینه دانش تاریخ معرفی کرد.

حجت‌الاسلام مجید میرزایی توضیح داد: هدف از برگزاری این جلسه روشن‌شدن جنبه‌های تاریخی مناقشه ارمنستان و آذربایجان و بررسی تبعات احتمالی ناامنی‌ها در مرزهای شمالی ایران در منطقه ارس و قره‌باغ و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران است.

به گزارش آنا، نشست هم‌اندیشی اساتید با موضوع ریشه‌های تاریخی اختلافات در قره‌باغ و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به‌صورت مجازی برگزار شد. سیدعلیرضا ابطحی عضو هیئت علمی رشته تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد سخنران این جلسه بود. این نشست به دعوت و میزبانی دفتر  نهاد و دفتر هم‌اندیشی اساتید دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد  برگزار شد.

انتهای پیام/4103/4062/