مدیر موفق از نگاه قرآن و حدیث/ 14
وظیفه دولت‌ها در قبال بازار و بازاریان/ آیات و روایات درباره «سوق المسلمین» چه می‌گویند؟
بازار یکی از مهم‌ترین ارکان هر جامعه‌ای است که قرآن و احادیث اهل بیت هم توصیه‌های فراوانی درباره «سوق المسلمین» دارند.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا - مرتضی باقری زاده؛ یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین مکان‌ها در هر جامعه‌ای و در هر کشوری، بازار است. فضایی که اگر به درستی مدیریت بشود، قطعا اثر بسیار خوبی بر جامعه خواهد داشت و اگر مدیریت حاکم بر بازار و نوع برخورد مسئولین کشور با آن، به درستی انجام نگیرد، بر روی زندگی مردم اثر نامطلوبی را خواهد گذاشت.
برای فهم بهتر شناخت بازار و ویژگی‌های آن و وظایف دولت‌ها در قبال بازار و بازاریان، قرآن و سیره اهل بیت بسیار کمک کننده خواهد بود.
شاید مهم‌ترین فعالیت در بازار، مبحث داد و ستد است. قرآن کریم نیز بر روی این نکته، دقت نظر ویژه‌ای دارد.
خداوند در سوره اسرا، آیه 35 می‌فرماید: وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا. به این معنا که، و چون با پيمانه داد وستد كنيد، پيمانه را تمام دهيد و با ترازوى درست وزن كنيد، كه اين بهتر و سرانجامش نيكوتر است.
تفسیر نور نیز به زیبایی این مسئله را توضیح می‌دهد: مسائل داد وستد و رعايت حقوق مردم در معاملات، چنان مهم است كه قرآن بارها روى آن تأكيد كرده و بزرگترين آيه قرآن، مربوط به آن و سوره‌اى به نام «مطففّين» (كم‌فروشان) نام نهاده شده است. اوّلين دعوت بعضى پيامبران، همچون حضرت شعيب نيز ترك كم‌فروشى بوده است.
بزرگ‌ترین آیه قرآن نیز، پیرامون مسائل تجاری می‌باشد.
- بزرگترين آيه قرآن، اين آيه است كه درباره مسائل حقوقى ونحوه تنظيم اسناد تجارى مى‌باشد. بقره/282: تفسیر نور.
وظیفه دولت‌ها در قبال بازار و بازاریان
برای بهتر مدیریت شدن بازار، قطعا باید دولت نیز وارد شود و وظیفه خود را به درستی انجام دهد.
1-نظارت:
یکی از وظایف دولت‌ها برای سامان دادن به وضعیت بازار، نظارت مستقیم خود دولت و یا نمایندگانی از طرف دولت است.
در زمان حکومت امیرالمومنین علیه السلام، ایشان صبح‌ها سوار بر مرکب رسول خدا می‌شدند و از دارالاماره به سمت بازار کوفه می‌رفتند و در حالی که تازیانه‌ای نیز بر گردنشان آویخته بود، شخصا به بازار سرکشی می‌کردند.
مسئولین کشور ما نیز باید به این نکته مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند و خودشان دائم به بازار سرکشی کنند؛ نه این که بگویند ما اطلاعی از قیمت‌ها نداریم و یا خرید خانه ما را همسرمان انجام می‌دهد.
2- دعوت به خدا و ظلم نکردن:
یکی دیگر از وظایف دولت‌ها، نصیحت کردن بازاریان برای رعایت کردن مسائل حلال و حرام و رعایت حال مردم است. نکته‌ای که قرآن کریم نیز بر آن تاکید دارد.
- بازار مسلمانان، بايد از تقلّب و كم‌فروشى دور باشد و فروشنده آن بايد امين، دقيق، درستكار و با حساب و كتاب باشد. اسرا/35: تفسیر نور.
- ترازو و وسايل سنجش و محاسبات تجارى، بايد سالم و دقيق باشد. اسرا/35: تفسیر نور.
روش برخورد امام علی علیه السلام با بازاریان نیز می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
روزی حضرت علی علیه السلام در حالی که به بازار خرما فروشان رسیدند و فرمودند: همان‌گونه که خرماهای خوب را در معرض دید می‌گذارید خرماهای بد را نیز در معرض دید بگذارید.
در زمان‌های دیگر، هنگامی‌که حضرت به بازار می‌رسیدند، می‌فرمودند: ای تاجران تقوای خداوند عز و جل پیشه کنید. طلب خیر را بر هر چیز مقدم دارید و با سهل گرفتن در معامله به اموالتان برکت بخشید و با بردباری خود را زینت دهید. از سوگند دوری نمایید و از دروغ فاصله بگیرید و تن به ظلم ندهید و در معامله با مظلومین با عدل و انصاف برخورد کنید و به ربا نزدیک نشوید و اندازه و میزان را رعایت نمایید و کالاهای مردم را حقیر نشمارید و در زمین فساد نکنید.
البته که ایشان فرمایشاتشان همسو و هم‌گام قرآن است.
در تفسیر نور این گونه آمده است:
- دقّت در ترازو، وزن و محاسبات، عامل خير وبركت است و كم‌فروشى، خير و بركت را مى‌برد. اسرا/35: تفسیر نور.
و این مطلب را در فرمایشات پیامبر اسلام صل الله علیه و آله نیز می‌توان یافت.
- واردکننده جنس به بازار اسلامی‌مانند مجاهد در راه خدا و محتکر در بازار اسلامی‌همانند ملحد و کافر نسبت به کتاب خدا است.
3- دقت در کار ناظران بازار:
یکی دیگر از وظایف دولت‌ها این است که، در کار کسانی که از طرف دولت مسئول نظارت بر بازار هستند، دقت و نظارت ویژه ای داشته باشند.
در زمان امیرالمومنین علیه السلام، یکی از ناظران ایشان به نام علی بن هرمه، از بازاریان رشوه گرفت.
حضرت نامه‌ای به قاضی آن شهر فرستاد و فرمود: وقتی نامه‌ام به تو رسید ابن هرمه را از بازار برکنار کن و به مردم اعلام کن و او را زندانی کن و حکم من را به کارگزارانت اعلام کن و چون روز جمعه فرا رسید، او را از زندان بیرون بیاور و سی و پنج ضربه شلاقش بزن و در بازارها بگردانش. سپس او را با خواری و زشتی به زندان بازگردان و پاهایش را ببند و در وقت نماز باز کن. بین او و کسی که برایش خوراک، نوشیدنی، پوشاک یا زیراندازی بیاورد حائل مشو؛ و دستور بده زندانیان در شب به حیاط زندان در آیند تا تفرج کنند، جز ابن هرمه را، مگر آنکه بترسی که بمیرد، که در این صورت با زندانیان به حیاط بیاورش. چون در او توان دیدی، پس از سی‌روز سی و پنج ضربه شلاق دیگر، غیر از سی و پنج ضربة اول بر او بزن.
این نوع برخورد نشان دهنده اهمیت کار ناظران بر بازار است. این‌ها حق رشوه گرفتن ندارند که اگر بگیرند، قطعا باید با آنها برخورد قاطعی بشود.
البته این رشوه گرفتن نه تنها در بازار، بلکه در فعالیت‌های دیگری که منتسب به دولت اسلامی‌هستند، بسیار ناپسند است. چه شهرداری‌ها، چه ادارات دولتی، چه نیروی انتظامی، چه قضات و... .
معنویت و عاقبت به خیری در بازار
یکی دیگر از کارکردهای مهم در بازار، بحث معنویت در آن است، موضوعی که در تفکر اسلامی جایگاه بسیار بالایی دارد. یکی از مهم‌ترین نکات در بحث معنویت در بازار، رابطه بازار و موضوع نماز و مسجد است.
خداوند نیز به این نکته مهم تاکید می‌کند.
- مردانى كه هيچ تجارت و معامله‌اى، آنان را از ياد خدا و برپاداشتن نماز و پرداخت زكات، به خود مشغول نمى‌سازد، آنها از روزى كه در آن، دلها و چشم‌ها دگرگون مى‌شود، بيمناكند. نور/37.
-بازار اسلامى، هنگام نماز باید تعطیل شود. نور/37: تفسیر نور.
نکته بسیار مهمی که در بازارهای برخی کشورهای اسلامی رعایت می‌شود؛ اما متاسفانه در کشور ما، اهمیتی به آن داده نمی‌شود. البته که این قضیه احتیاج به تفکر و مشورت گرفتن از خود بازاریان و علما دارد؛ اما با نشستن و دست روی دست گذاشتن، قطعا هیچ اتفاقی نمی‌افتد.
در حديث مى‌خوانيم: مراد از كسانى كه در اين آيه از آنها ياد شده است، تجارى هستند كه با شنيدن صداى اذان، تجارت را رها مى‌كنند و به سوى نماز مى‌روند.
در زمان اهل بیت نیز بازارها غالباً در کنار مسجد بنا می‌شدند. به عنوان نمونه، مساجد جامع بصره، کوفه و سامرا در کنار بازار قرار داشتند.
امام علی(ع) فرمودند: ای بازرگانان، اول قوانین شرعی تجارت را بیاموزید آنگاه به بازرگانی بپردازید.
تفسیر نور اشاره می‌کند که كسب صحيح، موجب خوش عاقبتى است. اسرا/35: تفسیر نور.
-دقّت در ترازو، وزن و محاسبات، عامل خير وبركت است و كم‌فروشى، خير و بركت را مى‌برد. اسرا/35: تفسیر نور.
نتيجه دادوستد درست و رعايت حقوق مردم، به خود انسان باز مى‌گردد، چون ايجاد اعتماد مى‌كند، ولى كم‌فروشى و نادرست بودن ميزان و حساب، جامعه را به فساد مالى و سلب اعتماد مى‌كشاند. پس پايان و پيامد خوب، در گرو درستكارى است. اسرا/35: تفسیر نور.
انتهای پیام/4139/
انتهای پیام/
دایرة المعارف دانشبنیانها ۱۱۲؛
