لزوم استفاده از ظرفیت اتحادیه‌های انجمن‌های علمی برای پیشرفت کشور/ گستره انجمن علمی ملی است نه دانشگاهی

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تولید علم یکی از مسائل مهم و راهبردی برای کشور محسوب می‌شود که عصاره آن می‌تواند از دلِ دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بیرون بیاید؛ انجمن‌های علمی دانشجویی از جمله تشکل‌هایی هستند که می‌توانند به طور جدی به موضوع تولید علم وارد شوند و فعالیت آن‌ها کمتر رسانه‌ای می‌شود.
اهمیت دادن به نقش دانشجویان در توسعه علم و فناوری کشور و توجه کافی نکردن نهادهای متولی در پرداخت سطحی به ترویج و توسعه علم در جایگاه حقیقی آن، خبرگزاری آنا را بر آن داشت تا در راستای سیاست ذاتی خود در سلسله گفتگوهایی پای صحبت رؤسای دانشگاه‌ها، اساتید، نخبگان و دانشجویان عضو انجمن‌های علمی بنشیند و با ارائه راهکارهایی به مسائل و چالش‌های این انجمن‌ها بپردازد.
در این گفتگو میزبان کیمیا اکرامیان، دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دبیر انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و دبیر دبیران انجمن‌های علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران هستیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.

بیشتر بخوانید:

بی‌مهری وزارت آموزش‌وپرورش نسبت به دانشگاه فرهنگیان/ رواج مدرک‌گرايی موجب غفلت دانشجویان از تولید علم می‌شود

چرا تولید علم توسط دانشجویان در دوران کارشناسی کم است؟

آنا: تولید علم از طریق دانشجویان چگونه محقق می‌شود؟

اکرامیان: وظیفه اصلی دانشگاه تولید علم است، اما اینکه هر دانشجو و هر دانشگاهی چطور می‌تواند به تولید علم کمک کند، باید بررسی شود. متأسفانه دانش‌آموزان وقتی وارد دانشگاه می‌شوند به علت تنوعی که در چارت درسی رشته تحصیلی آن‌ها وجود دارد و سردرگمی‌هایی که در آغاز دوره تحصیل خود دارند، معمولاً تحقیق و تولید علم در دوره کارشناسی را از دست می‌دهند و این مسئله ضرر بزرگی است. چرا که دوران دانشجویی در کارشناسی ارشد و دکتری، دوره کارهای پایه‌ای و انتخاب تخصص نیست، بلکه دوره کار کردن بر روی تخصص است.

اگر دانشجوی کارشناسی آمادگی ذهنی بیش از پیش در خصوص واحدهای درسی‌ و کاری که باید در دانشگاه انجام دهد، داشته باشد هیچ‌وقت دوره لیسانس را از دست نمی‌دهد. چرا که پژوهش در دوره کارشناسی یکی از ارکان مهم تولید علم است. اگر دانشجو بداند که در دوره لیسانس باید یک تخصص برای خود انتخاب کند و در کنار اینکه درس‌های دیگر را می‌خواند بر یک حوزه خاص تمرکز کند، در دوره ارشد و دکتری می‌تواند بسیار به تولید علم کمک کند و این مسئله در مورد دانشجویان علوم انسانی بیشتر صادق است.

لزوم استفاده از ظرفیت اتحادیه‌های انجمن‌های علمی برای پیشرفت علمی کشور

آنا: نقش انجمن‌های علمی دانشجویی در پیشرفت علمی کشور چقدر است؟

اکرامیان: نقش انجمن‌ها در پیشرفت علمی کشور به فعالیت انجمن علمی و آن توقعی که انجمن از خود دارد وابسته است. انجمن‌های علمی طبق آیین‌نامه‌‌های خود ظرفیت‌، امکانات و ابزارهایی دارند که اگر از آن‌ها به‌خوبی استفاده شود، می‌توانند در جهت پیشرفت علم در کشور مؤثر باشند. البته اگر بخواهند خودشان را در سطح دانشکده و دانشگاه بدانند، نمی‌توانند تأثیرگذار باشند بلکه باید فعالیت کاری آنان با نگاه کلان باشد.

یکی از ابزارهایی که انجمن‌های علمی به‌صورت عمومی در اختیار دارند، اتحادیه‌های انجمن‌های علمی دانشجویی کشور است که به خاطر آیین‌نامه‌ خود می‌توانند فعالیت‌های گسترده‌تری نسبت به انجمن‌های علمی دانشگاه‌ها و دانشکده‌‌ها انجام دهند. اتحادیه‌ها از طریق رساندن دغدغه‌های انجمن‌های علمی به وزارت علوم و مقامات بالاتر می‌توانند در راه پیشرفت علمی کشوری مؤثر باشند.

در جشنواره‌هایی مانند جشنواره حرکت که سالانه برای ارزیابی برنامه‌های انجمن‌های علمی برگزار می‌شود، فعالیت‌ اتحادیه‌های دانشجویی برای پیشرفت علمی محسوس است و انجمن‌های علمی باید از ظرفیت بالای اتحادیه‌ها استفاده کنند؛ البته در این زمینه مشکلاتی نیز وجود دارد که یکی از آن‌ها مشکل جمع شدن شورای مرکزی اتحادیه‌ها در یک دانشگاه برای بحث و تبادل نظر درباره برگزاری برنامه‌های مختلف است. چرا که اعضای شورای مرکزی از اقصی نقاط کشور انتخاب می‌شوند و بُعد مسافت و زمان برای دانشجویان مشکل‌ است.

یکی از مسائلی که درباره پیشرفت علم از طریق انجمن‌های علمی دانشجویی وجود دارد، این است که برخی انجمن‌ها متأسفانه برنامه‌های خود را در سطح دانشگاه دانشکده برگزار می‌کنند. در حالی که برای هر انجمن علمی این امکان وجود دارد که به‌صورت مستقل و جدا از اتحادیه، برنامه‌هایی در سطح کشوری برگزار کند.

آنا: چالش‌های انجمن‌های علمی چیست؟

اکرامیان: یکی از چالش‌های انجمن‌های علمی که واقعاً وجود دارد و در سطح دانشگاه‌های بزرگ مانند تهران، بهشتی و علامه کمتر است، سخت‌گیری مسئولان در دادن مجوز به برنامه‌های انجمن علمی است. دانشجویان همیشه درگیر انواع بروکراسی‌ها و سختگیری‌ها در برگزاری برنامه‌های مختلف هستند. البته ما در دانشگاه تهران با چنین مشکلی مواجه نیستیم اما این مسئله‌ای است که همیشه از همکارانم در انجمن‌های علمی مختلف در دانشگاه‌های دیگر می‌شنوم و می‌دانم که مشکل اساسی آن‌هاست.

برخی مسئولان برای برنامه‌های انجمن علمی به سختی مجوز می‌دهند

برخی دانشگاه‌ها در دعوت کردن از مهمانان و اساتید محدودیت خاصی قائل می‌شوند و مجوز نمی‌دهند. برای گرفتن مجوز یک برنامه علمی، نیاز به اینهمه کاغذبازی‌ و رفت‌وآمد به معاونت‌های مختلف نیست و از طریق یک اتوماسیون ساده می‌توان به دبیر انجمن علمی کمک کرد.

انجمن علمی باید هزینه برگزاری برنامه را از جیب خود پرداخت کند تا بعداً معاونت فرهنگی پول  بدهد!

مسئله بعدی که برای انجمن‌های علمی وجود دارد، کمبود بودجه است. در سال‌های قبل قانون انجمن‌ها به این صورت بود که اعضای انجمن به تعداد نفراتی که در هر انجمن وجود داشت، هر هفته 10 هزار تومان تنخواه در اختیار آن انجمن قرار می‌گرفت. یعنی یک انجمن علمی استاندارد با 7 نفر عضو، هفته‌ای 70 هزار تومان تنخواه داشت و می‌توانست این را به‌صورت نقدی از معاونت دریافت و برای برنامه‌های مختلف هزینه کند.

اما در سال‌های اخیر این بودجه به‌صورت نامحسوس درآمده است. در واقع اعضای انجمن باید هزینه اولیه را از جیب خودشان پرداخت کنند، هزینه برنامه‌هایی را که قبلاً برگزار کرده‌اند، بدهند و بعد فاکتور آن را برای معاونت فرهنگی ببرند و با فاصله زمانی بسیاری پول خود را دریافت کنند. مسئله کمبود بودجه یکی از دلایلی است که دانشجویان معمولاً مایل نیستند در انجمن علمی عضو شوند و یکی از سؤال‌هایشان همیشه از ما این است که موضوع مالی انجمن‌ها به چه صورت است.

وظایف دبیر انجمن علمی و استاد مشاور به‌صورت یکپارچه در دانشگاه‌ها اجرا نمی‌شود

یکی دیگر از چالش‌های انجمن‌های علمی این است که وظایف دبیر انجمن علمی و استاد مشاور که در قانون آمده است، به‌صورت یکپارچه اجرا نمی‌شود. مثلاً در برخی دانشگاه‌های دولتی، دبیری انجمن علمی یک کار دانشجویی به حساب می‌آید و دبیر انجمن، حقوق ماهیانه دریافت می‌کند اما در دانشگاه‌های دیگر چنین چیزی وجود ندارد.

قانون استاد مشاوری همیشه شامل دادن مشاوره صرف نیست و در بعضی از دانشگاه‌ها استادان مشاورِ انجمن‌های علمی، می‌توانند از طریق گرنت علمی خود به انجمن علمی کمک مالی کنند که این موضوع در برخی از دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد و برخی دیگر اتفاق نمی‌افتد و یکی از چالش‌های انجمن‌های علمی است. چرا که برای دعوت از مهمان، تبلیغات بیشتر، پذیرایی بهتر، فیلمبرداری از همایش‌های علمی و... اگر بودجه باشد اتفاقات خوبی در انجمن علمی رقم می‌خورد و اگر نباشد، کیفیت برنامه‌های انجمن پایین می‌آید.

راهکارهای تقویت انجمن علمی چیست؟

آنا: چه راهکاری برای تقویت انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها وجود دارد؟

اکرامیان: از راه‌های تقویت انجمن‌های علمی می‌توان به کم شدن بروکراسی اداری و حمایت بیشتر مالی توسط مسئولان دانشگاهی اشاره کرد. اگر انجمن علمی حمایت شود، کیفیت نشریات، تعداد برنامه‌های علمی و تمایل اعضای انجمن علمی برای شرکت در انتخابات دوره بعدی انجمن‌ بیشتر می‌شود.

انجمن علمی می‌تواند به چاپ مقالات علمی-پژوهشی دانشجویان در مجلات کمک کند

آنا: برای اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی فارغ از برگزار کردن کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی به تولید علم و حل مسائل کشور از طریق علم روی بیاورند، چه کاری باید انجام دهند؟

اکرامیان: انجمن‌های علمی برای حل مسائل کشور از طریق علم باید از اتحادیه‌ها کمک بگیرند. اعضای انجمن‌های علمی فعال سعی کنند اتحادیه‌های خود را تشکیل دهند، چراکه اتحادیه‌ها می‌توانند رابط انجمن‌های علمی با وزارت علوم باشند و به حل مسائل کشور کمک کنند. هر زمانی که قرار است برنامه‌ای در سطح ملی و کشوری برگزار شود، این مسئله مطرح است که دبیر انجمن باید چه کار کند؟ اتحادیه انجمن علمی می‌تواند این کار را به‌صورت مستقیم و با حذف واسطه‌های دانشگاهی برای ما انجام دهد.

انجمن‌های علمی باید سطح علمی خود را بالا ببرند و در واقع وظایف خود را بیشتر و قوی‌تر انجام دهند. یکی از مسائلی که می‌تواند در ترقی علم از طریق انجمن علمی مؤثر باشد گرفتن امتیاز مجله‌های علمی-پژوهشی است. دانشجویان از این طریق می‌توانند برای خود درآمدزایی داشته باشند و از دانشجویان کشور حمایت کنند؛ چاپ مقاله‌های علمی-پژوهشی یک دانشجو مانع بزرگی بر سر راه دفاع از رساله و مصاحبه دکتری آن‌هاست و این در حالی است که انجمن علمی با حل این مسئله می‌تواند به دانشجو و انجمن علمی کمک کند.

حل مسائل از طریق علم بیشتر به دانشجویان علوم مهندسی، علوم پزشکی و علوم پایه مربوط می‌شود اما دانشجویان و انجمن‌های علوم انسانی نیز از طریق فرهنگ‌سازی می‌توانند به تولید علم کمک کنند. این فرهنگ‌سازی باید از طریق تبدیل متون و اندیشه‌های گذشتگان به علم روز شکل بگیرد. مثلاً دانشجوی ادبیات می‌تواند کاری کند که کتب اشعار حافظ به‌صورت کاربردی خوانده و شرح‌های خوبی برای آن نوشته شود.

همچنین دانشجوی تاریخ سعی می‌کند که کتاب تاریخ را به شیوه‌ای دربیاورد که قابل فهم‌تر باشد. این کار به معنای تبدیل علوم انسانی به نتیجه‌ای کارآمد است که تنها منحصر به دانشگاه نباشد و می‌تواند سطح فرهنگ را در یک جامعه ارتقا دهد. سطح فرهنگ مستقیماً بر روی افراد جامعه تأثیرگذار است و اینگونه علوم انسانی می‌تواند  به تولید علم کمک کند.

آنا: نحوه آشنایی و علاقه شما به حضور و فعالیت در انجمن‌ علمی چگونه آغاز شد؟

اکرامیان: انجمن علمی رشته ادبیات دانشگاه تهران قوی است و دوره‌های قبل از ما فعالیت‌های خوب و برنامه‌های پرباری در این انجمن انجام داده‌اند و دانشجویان حمایت بسیاری از انجمن می‌کنند.

طبق آیین‌نامه وزارت علوم در ترم دوم تحصیل می‌توانستیم در انتخابات انجمن علمی ثبت‌نام کنیم. وقتی ثبت‌نام در انتخابات آغاز شد، دانشجویان ترم‌های بالاتر، ما را به شرکت در انتخابات تشویق کردند. من از طریق یکی از هم‌دوره‌ای‌های خودم تشویق به شرکت در انتخابات انجمن علمی شدم و دوستم معتقد بود که من روحیه کار گروهی دارم و می‌توانم عضو مؤثری در انجمن‌های علمی باشم.

در حال حاضر خیلی خوشحال هستم که پیشنهاد او را قبول کردم. در آن سال اول که در انتخابات شرکت کردم به‌عنوان عضو علی‌البدل وارد انجمن علمی ادبیات فارسی شدم. اما در دو دوره بعدی دبیر شدم و 4 سال است که عضو انجمن علمی هستم.

اقدامات انجمن علمی ادبیات فارسی دانشگاه تهران

آنا: درباره انجمن‌ علمی ادبیات فارسی دانشگاه تهران توضیح دهید.

اکرامیان: انجمن علمی ادبیات فارسی دانشگاه تهران در سال 74 تأسیس و گام بزرگی برای ارتقای سطح علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی برداشته شد. در اینجا می‌خواهم از دبیران قبلی انجمن اعم از سیاوش گودرزی، رضا زنگنه، علیرضا فتاح، سپیده برنجی، میرسالار رضوی و زهرا الماسی تشکر کنم که در سال‌های گذشته توانستند انجمن علمی را به جایی برسانند که ما الآن از مؤسسات خارج از دانشگاه پیشنهاد همکاری داریم.

یکی از دغدغه‌های اصلی انجمن علمی رشته زبان و ادبیات فارسی، پوشش دادن خلل‌هایی است که در چارت درسی رشته خودمان وجود دارد و این خلل‌ها واقعاً به دانشجوی ادبیات ضربه می‌زند. در سال‌های اخیر سعی کردیم با برگزاری کارگاه، سخنرانی، کلاس، حلقه‌های مطالعاتی رایگان، برنامه‌هایی در قالب بازدید از مکان‌های مختلف‌ علمی، انتشار نشریه و آرشیو کردن همه این مطالب و در اختیار قرار دادن به‌صورت رایگان، قدمی در این راه برداشته باشیم.

یکی دیگر از فعالیت‌های عمده انجمن علمی ادبیات، برگزار کردن کارگاه‌هایی با هزینه‌های بسیار پایین در قالب همکاری با مؤسسات خارج از دانشگاه است. در واقع هزینه‌ دوره‌های مختلف را برای دانشجوی دانشگاه تهران از طریق همکاری با آن مؤسسات بسیار پایین می‌آوریم تا آن دانشجو بتواند با فراغ بال و هزینه کمتر در آن کارگاه شرکت کند و مدرک معتبر بگیرد.

انجمن علمی ادبیات فارسی دانشگاه تهران، حضور فعالی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی دارد. افتخار داشتیم که با اساتید بزرگی از سرتاسر کشور همکاری کنیم و آن‌ها هم واقعاً علاقه‌مند بودند که در کارهای انجمن به ما کمک کنند و در اجرای برنامه‌های مختلف در خدمت‌ آنان باشیم.

سعی کرده‌ایم که همیشه از ظرفیت دانشجویان دوره ارشد و دکتری که در زمینه خاصی مطالعه تخصصی داشتند استفاده کنیم. صرفاً به اساتید متکی نبودیم و از ظرفیت‌ دانشجویان نیز بهره بردیم. تقریباً همه حلقه‌های آموزشی انجمن علمی در قالب همکاری با دانشجویان ارشد و دکتری تشکیل شده و سعی کرده‌ایم این دوره‌ها ادامه‌دار باشند و قطع نشوند. حتی بسیاری از اوقات افرادی از بیرون دانشگاه به برنامه‌های انجمن علمی می‌آیند و مخاطب‌ انجمن صرفاً محدود به دانشجویان نیست.

انتهای پیام/4118/