قائدی در گفتگو با آنا:
کیفیت زندگی شهری شاخص اصلی توسعه پایدار است/ اهمیت بنیادی مسکن در ترقی انسان‌ها
رئیس دبیرخانه علمی استان فارس با اشاره به مقوله مسکن و چالش‌های آن از توسعه پایدار و برنامه علمی مسکن، آینده و محیط شهری می‌گوید.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، محدثه حسینی؛ طرح «پایش آزاد» یا همان «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی»، هدفش تبدیل چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی است که استاد و دانشجو بتوانند بر اساس آن موضوع پایان‌نامه و یا رساله تعریف کنند.
بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر استان در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند. در نظام پایش دانشجویان علاوه بر موردمطالعه قراردادن موضوعات مورد علاقه خود، در رفع مسائل کشور نیز سهیم می‌شوند؛ در این شرایط است که دانشجو مفید واقع‌شدن پژوهش و مطالعه خود را احساس می‌کند.
بیشتر بخوانید:
صفر تا صد طرح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی
طرح پایش دارای ۴۰ برنامه علمی است که «برنامه علمی مسکن، آینده و محیط شهری» یکی از برنامه‌های مهم آن است. این برنامه علمی بر عهده دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس است که در ادامه مشروح گفتگو خبرنگار آنا با محمدرضا قائدی رئیس دبیرخانه علمی استان فارس آمده است.
آنا:ضرورت توجه به حوزه مسکن، آینده و محیط شهری چیست؟
قائدی: در حال حاضر نیمی از جهان با رشد بی‌سابقه شهرنشینی مواجه است، از همین رو پایداری جهانی به طور روزافزونی، به مسئله‌ای شهری وابسته شده است. در سده‌ی گذشته پایدارى بسیارى از شهرها بر اثر صنعتى شدن، رشد سریع جمعیت و افزایش آلاینده‌‌ها كاهش یافته است.
همچنین بسیارى از شهرهاى امروزى به علت «عدم ظرفیت‌سازى مناسب در ساختار و عملكرد خود براى فائق آمدن بر این شرایط» و «سازگار نشدن با شرایط فعلی» تغییر جهانى انجام نداده‌اند، از همین رو پایدارى و سلامتى آن‌ها كاهش یافته و «کیفیت زندگی» ساكنان خود را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
بدین‌منظور با رشد سریع جمعیت جهان و تمركز آن در شهرها، مفهوم توسعه‌پایدار شهری به عنوان مؤلفه‌ی اساسی تأثیرگذار بر چشم‌انداز بلندمدت جوامع انسانی مطرح شد.
با توجه به اینکه محیط مسکونی با كیفیت بالا، احساس رفاه و رضایتمندی را به واسطه ویژگی‌هایی كه ممكن است فیزیكی، اجتماعی و یا سمبلیک باشد، به جمعیت آن منتقل می‌كند، بدون تردید مسکن اهمیت بنیادی در ترقی انسان‌ها دارد.
سازمان ملل، در بیانیه جهانی حقوق بشر عنوان می‌کند كه هر كسی برای دستیابی به یك سطح استاندارد مناسب زندگی برای سلامتی و بهزیستی خود و خانواده‌اش حقی دارد. این سطح استاندارد مناسب برای زندگی از نظر سازمان ملل شامل غذا، لباس، مسكن و مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اجتماعی لازم است.
همچنین، در اصل 31 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر دسترسی به مسكن مناسب برای هر ایرانی صحه گذاشته شده است. از طرفی، تأمین مسکن (سرپناه) یکی از مهم‌ترین نیازهای اولیه بشر بوده و از میان نیازهای اساسی هر فرد ایرانی (خوراک، پوشاک و مسکن)، تأمین مسکن، مشكل‌ترین آن‌ها است.
با توجه به افزایش سریع جمعیت در کشورهای درحال توسعه، به‌ویژه در نقاط شهری این کشورها که ناشی از علل مختلفی است، تأمین مسکن بهعنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای شهروندان، مورد توجه ویژه سیاستمداران و متولیان امور شهری قرار گرفته است و با عنایت به اینکه بسیاری از دولت‌ها تهیة سرپناه مناسب برای مردم را بهعنوان وظیفه‌ای برای خود پذیرفته‌اند، برای انجام این مهم نیز غالباً تمهیداتی اندیشیده‌اند.
به‌طور کلی مفهوم مسكن علاوه بر مكان فیزیكی، همه‌ی محیط مسكونی را در بر می‌گیرد كه شامل تمامی خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای به‌زیستن خانواده و طرح‌های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است. بنابراین، منظور از توسعه پایدار تنها حفاظت از محیط زیست نیست بلکه مفهومی جدید از توسعه اقتصادی و اجتماعی است، توسعه‌ای که عدالت و امکانات زندگی را برای تمامی مردم جهان مد نظر قرار می‌دهد. بدین منوال توسعه‌ی شهری پایدار اهمیت بسزایی را در دل مفهوم توسعه‌ی پایدار دارد.
مفهوم مسكن علاوه بر مكان فیزیكی، همه‌ی محیط مسكونی را در بر می‌گیرد كه شامل تمامی خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای به‌زیستن خانواده و طرح‌های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است.
در ایران از دهه 40، تأمین مسکن به‌ویژه برای اقشار ضعیف و کم‌درآمد شهری، و همچنین در جهت توسعه و پایداری محیط های شهری به عنوان کانون های اصلی جمعیتی کشور بهعنوان یک چالش در برنامه‌ریزی شهری مطرح شد، لذا لزوم توجه به مسکن و برنامه‌ریزی آن در راستای توسعه پایدار شهری در چارچوب برنامه‌ریزی‌های ملی، منطقه‌ای و شهری، در نظر گرفته شد. وجود حدود 5/3 میلیون خانوار فاقد مسکن ملکی که از این تعداد 50 درصد متعلق به چهار دهک اول درآمدی بودند بر این امر صحه می‌گذاشت.
از سوی دیگر بهبود صورت گرفته در شاخص‌های کمی و کیفی مسکن، بیشتر شامل دهک‌های با درآمد بالا بود. به عنوان نمونه، به رغم بهبود در شاخص‌هایی چون تراکم خانوار در واحد مسکونی، سهم مسکن بادوام و نسبت هزینه مسکن به کل هزینه خانوار، این بهبودها در دهک‌های پایین جامعه مشاهده نمی‌شد.
امروزه در جامعه ایران با مسائل عدیده‌ای در خصوص برنامه‌ریزی و توسعه پایدار شهری، افزایش کیفیت زندگی شهروندان، برنامه‌ریزی و کیفیت مسکن و محیط در شهرها و نواحی پیراشهری مواجه هستیم. مسکن در ایران به صورت پیش بینی ناپذیری پس از بروز، بحران های را تولید می کند که اکثر این بحران ها به صورت کاملاً پنهانی در وجوه مختلف اقتصاد و اجتماع جامعه تأثیرگذاری منفی دارد.
هم اکنون در مقوله معماری و شهرسازی در موضوع مسکن، صرفاً درگیر حل بحران‌هایی هستیم که اکثراً هم به جای حل مسائل؛ مسائل را هضم می‌کنیم. از همین رو باید بخشی از پژوهش‌ها به حل این موضوع پرداخته شود.
آنا: در آینده با چه مسائلی در حوزه مسکن (برنامه ریزی، تأمین کمی و کیفی) در ایران مواجه خواهیم بود؟
قائدی:همچنان‌كه بسیارى از شهرهاى امروزى به خاطر اینكه ظرفیت سازى مناسبى در ساختار و عملكرد خود براى فائق آمدن بر این شرایط پیش بینى نشده و سازگار شدن با شرایط در حال تغییر جهانى انجام نداده‌اند، پایدارى و سلامتى آن‌ها كاهش یافته و «کیفیت زندگی» ساكنان خود را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بدین‌منظور با رشد سریع جمعیت جهان و تمركز آن در شهرها، مفهوم توسعه‌پایدار محیط شهری و آینده زندگی شهروندان به عنوان مؤلفه‌ی اساسی تأثیرگذار بر چشم‌انداز بلندمدت جوامع انسانی مطرح شود.
با استقرار دبیرخانه علمی استان به ریاست اینجانب و تعیین علی شمس الدینی بهعنوان مجری برنامه علمی مسکن، آینده و محیط شهری، تیمی متبحر از اعضای هیئت‌علمی واحد شیراز و دیگر اساتید استان در رشته‌های مختلف مرتبط، تشکیل و فاز مطالعاتی برنامه با جمع‌آوری و مطالعه اسناد بالادستی مهم کشوری آغاز شد.
آنا: مهم‌ترین این اسناد چه هستند؟
قائدی: می‌توان به سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری، سند چشم‌انداز 20 ساله جمهورى اسلامى ایران، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامعه توسعه آمایش و پیشرفت کشور ابلاغی مجمع تشخیص مصلحت نظام و برنامه علمی توسعه راهبردی ساختاری شهرها ابلاغی وزارت کشور، مسکن و شهرسازی، اشاره کرد.
همچنین طرح ملی جامع مسکن (1405- 1396)، سند راهبردی- اجرایی، مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح مسکن اقشار کم درآمد، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح توسعه شهری ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح توسعه روستایی ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح برنامه ریزی کالبدی کشور، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح ملی آمایش سرزمین، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح جامع ناحیه ای، وزارت مسکن و شهرسازی، طرح توسعه منطقه ای، وزارت مسکن و شهرسازی و اسناد مرتبط با مسکن مهرو مسکن اجتماعی ابلاغی از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی را نیز شامل می‌شود.
آنا: ضمن معرفی برنامه علمی مسکن، آینده و محیط شهری، بفرمائید تا کنون چه کارهایی در این حوزه صورت گرفته است؟
قائدی: دبیرخانه پایش دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس با هماهنگی منسجم با دبیرخانه پایش آزاد سازمان مرکزی از مهر 1398 تاکنون به طور پیگیر برنامه علمی با عنوان مسکن، آینده و محیط شهری با مجری علی شمس الدینی مد نظر قرار داده است. که بتواند با هماهنگی و همفکری نهادهای اجرایی ، دولتی و صنعتی در کشور گامی هر چند کوچک بتواند در راستای حل معضلات شهری و به ویژه معضل مسکن شهروندان بردارد.
بدین ترتیب در چند جلسه داوری و با همفکری کمیته‌های منسجم علمی و شورای راهبردی و همچنین در تعامل با اعضای داوران سازمان مرکزی ضمن تصویب عنوان برنامه در کارگروه پایش کشور طی دو جلسه در کمیته ارزیابی و نظارت دبیرخانه مرکزی ارزیابی، بررسی و پس از اعمال اصلاحات مورد نظر شد چالش های 8 گانه مورد تایید نهایی قرار گرفت.
چالش‌های برنامه علمی مسکن، آینده و محیط شهری
چالش اول: ضعف ساختاری - کارکردی در برنامه‌ریزی شهری و مسکن
چالش دوم: ضعف در تولید و عرضه مسکن شهری
چالش سوم: فقر و کمبود مسکن کم درآمدها
چالش چهارم: فقدان تولید و عرضه مسکن مطلوب و سازگار با محیط شهری
چالش پنجم: معضلات توسعه پایدار در محیط های شهری
چالش ششم: تاب آوری، مقاوم سازی و پایدارسازی مسکن و محیط های شهری
چالش هفتم: مسائل اقتصاد خرد و کلان مسکن و محیط‌های شهری
چالش هشتم: مسائل فرهنگی و اجتماعی مسکن و محیط‌های شهری
انتهای پیام/4084/
انتهای پیام/
