آنا گزارش می‌دهد؛
صفر تا صد طرح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی
طرح «پایش آزاد» مخفف «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی» است که هدف آن تبدیل چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی است که استاد و دانشجو بتوانند بر اساس آن موضوع پایان‌نامه و یا رساله تعریف کنند.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، محدثه حسینی؛ دانشگاه‌ها در فرآیند حل مشکلات و مسائل کشور می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند؛ درحالی‌که در حل این مسائل و مشکلات نقش دانشگاه مورد توجه قرار نگرفته است و علی‌رغم توانمندی بالای آن‌ها در تولید علم و فناوری، تنها بخش کوچکی از این توانمندی در راستای حل مسائل کشور به کار گرفته می‌شود.
همین امر لزوم ایجاد تغییر و تحول در هماهنگی و همسویی با نیازها، مسائل و تحولات جامعه دران بیش‌ازپیش را گوش زد می‌کند.
امروزه دانشگاه نمی‌تواند در فضای معلق و مجرد آموزشی و پژوهشی حرکت کند؛ بلکه باید در یک فضای واقعی با نگاه به مسائل و مشکلات کشور، مأموریت‌ها و راهبردهای آموزش، پژوهشی و تولید و انتشار علم خود را باز مفهوم‌پردازی کند.
در این رابطه، یکی از راهبردهای دانشگاه آزاد اسلامی به‌منظور کنشگری فعالانه‌تر در مواجهه با مسائل ملی پیچیده، توسعه رویکرد حل مسئله تبدیل این دانشگاه به یک سازمان حل مسئله و پاسخگو به نیازهای واقعی جامعه است.
در این رویکرد، به دلیل پیوند میان انجام پژوهش و حل مسئله، توجه به‌نظام پژوهش‌های دانشگاهی، به‌ویژه پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی (پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود.
این امر وجود یک برنامه جامع و منسجم برای راهبری و هدایت ظرفیت‌های پژوهشی این دانشگاه به سمت حل مسائل و رفع نیازهای جامعه را ضروری می‌سازد. در این راستا، برنامه پایش آزاد، با هدف رفع نواقص مربوط به پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی تدوین و اجرایی شده است.
در این برنامه به بازمهندسی ساختارها و کارکردهای نظام پژوهش تحصیلات تکمیلی دانشگاه، سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی هدفمند آن، شناسایی استعدادهای حل مسئله در دانشگاه و توانمندسازی آن‌ها نسبت به شکست، تبدیل مسائل ملی کشور به مسائل دانشگاهی و قرار دادن آن‌ها به‌عنوان موضوعات پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری اقدام می‌شود.
طرح «پایش آزاد» مخفف «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی» است که هدف آن تبدیل چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی است که استاد و دانشجو بتوانند بر اساس آن موضوع پایان‌نامه و یا رساله تعریف کنند.
بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر واحد استانی در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند. در نظام پایش دانشجویان در کنار اینکه بر اساس علاقه خود موضوعی را موردمطالعه قرار دهند، در رفع مسائل کشور نیز سهیم می‌شوند، در این شرایط است که دانشجو احساس مفید واقع‌شدن پژوهش و مطالعه خود را دارد.
این می‌تواند مبنایی باشد تا در مقطع دکتری موضوع رساله خود را با دقت بیشتری انتخاب کند و پژوهشی اثرگذار انجام دهد.
همچنین نظام پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجرا است که موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائز اهمیت نیست. دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند.
به گفته دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در فرآیند اجرای این برنامه، دانشگاه به محیطی برای شکل دادن تعاملات اجتماعی ذینفعان مؤثر در حل مسئله، اجتماعات حل مسئله، جستجو و پرورش استعداد مؤثر بر حل مسائل و ایجاد فرصت برای ورود یا تزریق این استعدادها به بدنه حل مسئله کشور تبدیل خواهد شد که در آن، استعدادهای بالقوه حل مسائل اساسی کشور از رشته‌های مختلف و مرتبط با هر مسئله، اهالی صنعت، بازرگانان و سیاست‌گذاران و فعالان اجتماعی و سایر ذینفعان و ذی‌ربطان مرتبط با آن مسئله حضور به هم رسانده و با طراحی‌های نوآورانه پیرامون مسئله موردنظر، به تعامل و گفتگو و برقراری ارتباط و تولید ایده‌ها می‌پردازند.
در واقع، برنامه پایش، با در نظر گرفتن فقدان یک برنامه و منظومه پژوهشی یکپارچه و منسجم در دانشگاه، قصد هدفمند کردن پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه برای حل مسئله و چالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های مختلف شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با استفاده از موجودیت دانشگاه و پتانسیل اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی را دارد.
با اجرای برنامه پایش، این امیدواری وجود دارد که با مدیریت مأموریت‌گرای تولید علم و هدفمند کردن پژوهش، تحولی در کارآمدی نظام علمی و اداره کشور پدید آورد.
بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر واحد استانی در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند. نظام پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجراست که موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائز اهمیت نیست.
دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند.
«محمد علی‌اکبری»، رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی بر این باور است که برای فرهنگ‌سازی ترویج نوشتن مقاله مسئله‌محور و شناخت نیازهای کشور و صنعت، نقش رسانه‌ها غیرقابل انکار است.
رسانه‌ها باید طوری عمل کنند که دانشجویان و اساتید بیش از پیش به این سمت حرکت کنند و نگاهشان بر مسائل مهم معطوف شود. در اغلب دانشگاه‌های برتر جهان نیز اینگونه است، یعنی دانشجو یک پايان‌نامه یا رساله را تنها با هدف دفاع از آن فارغ از اینکه مسئله‌ای را حل کند نمی‌نویسد؛ بلکه به دنبال موضوعی می‌رود تا بتواند مرزهای دانش را جابه‌جا کند و صنعت و جامعه را متحول کند.
وی در همین خصوص می‌افزاید که این کار را در دانشگاه آزاد اسلامی با طرح پایش آزاد (پژوهش‌های اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای) آغاز کرده‌ایم. فرهنگ‌سازی این موضوع نیاز به زمان دارد و یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد.
اما ریل‌گذاری در این راستا انجام شده است و ما در این مسیر در حال حرکت هستیم. در طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی این امکان را به سهولت برای دانشجویان فراهم کرده است که در صنعت و همه حوزه‌های پژوهشی وارد شود و نقشی موثر ایفا کند.
به طور مثال اگر دانشجویی علاقه‌مند به انجام تحقیق و پژوهش در موضوع اعتیاد است به راحتی می‌تواند با مراکز مرتبط ارتباط برقرار کند و جامعه آماری معتادان و موضوعات پیرامونی آن را مورد مطالعه قرار دهد.
فرآیند تدوین نظام موضوعات در نظام پایش آزاد:
شیوه‌نامه نگارش نظام موضوعات و جدول نمونه
نظام موضوعات: مجموعه‌ای جامع، منسجم و هماهنگ از زمینه‌های پژوهشی است که بر اساس یک الگوی نظام‌مند از چالش‌های مربوط به یک برنامه علمی، در جهت تعریف مسئله‌های دانشگاهی در قالب پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد، رساله‌های دکتری و طرح‌های پژوهشی مربوط به آن برنامه علمی، استخراج‌شده است.
راهنمای واژگان کلیدی درخت دانش
چالش؛ چالش، بیان کلی مسئله، ضعف‌ها، ضرورت‌ها، محدودیت‌ها و همچنین معرفی موانعی است که در سر راه رسیدن به آرمان‌ها و اهداف غایی و کلان برنامه وجود دارد و برنامه علمی تلاش دارد که در جهت رفع چالش‌ها، گام بردارد (اصولاً چالش‌ها ازنظر معنایی دارای بار منفی بوده و حیطه عمل، دامنه و محدوده مشکلات در آن باید مشخص گردد و می‌تواند در مقیاس ملی باشد. ضروری است جهت کلی چالش منطبق با عنوان برنامه علمی مصوب باشد).
مثال:
1-ناکارآمدی نظام بانکداری کشور
2-توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های گردشگری
3-آسیب‌های حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی
هدف غایی؛ هدف غایی، هدفی است کلیدی، آرمانی و نهایی که در راستای برطرف نمودن موضوع چالش، تعریف می‌شود. برای دستیابی به آن باید موانع قابل پیش‌بینی در چالش برطرف و به چشم‌انداز مطلوب نزدیک شد. یک چالش می‌تواند بیشتر از یک هدف غایی داشته باشد (در طراحی برنامه علمی و نظام موضوعات به‌منظور ایجاد انسجام درخت دانش ترجیحاً چالش در قالب یک هدف غایی ترسیم‌شده است). با دستیابی به اهداف غایی، به‌طور بالقوه رفع چالش امکان‌پذیر خواهد بود.
مثال:
1-ارتقای مدیریت بانکداری کشور
2-ارتقای و توسعه زیرساخت‌های گردشگری
3-پیشگیری و کاهش آسیب‌های حاشیه‌نشینی...
هدف عینی؛ هدف عینی هدفی است واقع‌بینان و قابل‌دستیابی که در راستای تحقق هدف غایی تعریف می‌شود. برنامه علمی می‌کوشد به آن‌ها دست یابد. اهداف عینی، با نگاهی به چالش و ماهیت هدف غایی تدوین می‌شود. این اهداف عینی باید با یکدیگر سازگار باشند. اهداف عینی برای رسیدن به هدف غایی ضروری بوده و این اهداف جهت‌گیری اصلی را تعیین می‌کنند و اولویت‌ها را در نگاه حل مسئله نشان می‌دهند، بنابراین جهت محقق شدن اهداف عینی، راهبردهای مختلف در برنامه علمی تعریف می‌شود.
مثال:
1-بهبود شبکه‌های بانکی دولتی
2-ارتقای سامانه‌های مجازی گردشگری
3-ارتقای جایگاه خدمات گردشگری خارجی
راهبرد؛ راه بردد یا استراتژی، راه رسیدن، دستیابی و تحقق اهداف عینی است. به‌عبارت‌دیگر راهبرد، ترسیم نقشه راه و فرایندی است که روند انجام پژوهش را به‌صورت عملیاتی در قالب مجموعه‌ای از برنامه‌های علمی، تعریف نموده و زمینه حصول به اهداف را ممکن می‌سازد. از سوی دیگر مجموعه راهبردها به‌عنوان خطوط راهنما باید به‌گونه‌ای طراحی شوند تا به‌طور همسو، در ذیل یک هدف عینی، راه‌های متخلف رسیدن به اهداف عینی را نشان دهند.
در تدوین راهبردها و اهداف عینی باید میزان انطباق با اسناد بالادستی و سیاست‌های کلان نظام مدنظر قرار گیرد و به موارد زیر توجه ویژه مبذول گردد.
1- عوامل فن‌آوری، توسعه تکنولوژی اطلاعات و نوآوری
2- عوامل اجتماعی و فرهنگی و گسترش سیستم‌های یادگیری و مشارکت همگانی
3- عوامل قانونی، الزامات حقوقی و استانداردها و مقررات در حوزه مربوط به برنامه علمی
4- عوامل و مزیت‌های رقابتی، سنجش پذیر بودن برنامه و توجه به ظرفیت‌های پیشنهاد اجرای آن
5- مؤلفه‌های اقتصادی شامل تأثیر اقتصاد بر عملکرد و شرایط اقتصادی کشور
6- ظرفیت و محیط داخلی، عوامل جهانی و بین‌المللی و مطالعات تطبیقی و انتقال تجربیات
7- عوامل مدیریتی و ساختاری و تحقق‌پذیری متناسب با توان منابع انسانی و واقع‌گرا بودن برنامه
8- هماهنگی با سایر برنامه‌های علمی و چالش‌ها، در صورت نیاز تقدم و تأخر آن‌ها رعایت شود.
منظومه پژوهشی؛ منظومه پژوهشی، به مجموعه‌ای از برنامه‌های پژوهشی در نظام موضوعات یک برنامه علمی اطلاق می‌شود. در ابتدای عنوان منظومه، عبارت «مجموعه برنامه‌های پژوهشی...» بیان می‌شود و در ادامه عبارتی که در راستای دستیابی به هدف عینی که همان راهبرد است، ذکر می‌شود.
منظر پژوهشی: به‌منظور جهت‌دهی پژوهش‌ها در قالب راهبردهای تعریف‌شده، رشته-های علمی تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی، به‌عنوان منظر تعریف می‌شود. منظر باید قابلیت پوشش و تحقق راهبردهای تعریف‌شده را در برنامه علمی دارا باشد. هر منظر می‌تواند دارای چندین برنامه پژوهشی و هر برنامه پژوهشی می‌تواند دارای اهداف پژوهشی متفاوتی باشد.
برنامه پژوهشی: مجموعه اقداماتی در یک دوره معین برای دستیابی به هدف‌ها که در قالب مجموعه‌ای از روش‌ها، شیوه عمل و یا الگوهای علمی تدوین می‌گردد و شامل طراحی، اجرا، ارزیابی و کنترل و بازخورد است.
بنابراین، برای طراحی برنامه‌ها باید به موضوعاتی از قبیل شناسایی تحلیل وضعیت موجود، ارزیابی فرصت‌ها، موقعیت‌ها، شاخص‌ها، موانع و محدودیت‌های محیطی، الگوها و راهکارهای علمی در قالب زمینه‌های پژوهشی پرداخته شود و در صورت نیاز تقدم و تأخر ارائه برنامه و به تبعه آن در زمینه‌ها نیز رعایت شود.
برنامه می‌تواند به‌صورت مستقل برای هر منظر علمی و یا به‌صورت برنامه‌های تلفیقی برای چند منظر علمی طراحی ارائه شود. ضروری است زمینه‌های پژوهشی هر برنامه پژوهشی متناسب با هر رشته علمی جهت‌دهی و تخصصی دیده شود.
همچنین به برنامه‌های عملیاتی که اولویت بیشتری برای اجرایی شدن دارند و مبتنی بر اولویت دستگاه‌های اجرایی و نیاز کشور است توجه بیشتری شود.
هدف برنامه پژوهشی: منظور از هدف در هر برنامه، انتظارات مطلوبی است که همراه با آسیب‌شناسی و ارزیابی موضوعات منجر به ارتقای وضعیت موجود به وضعیت مطلوب گردد. لذا در تدوین برنامه و به‌تبع آن هدف، شاخص‌های عملکردی کلیدی باید مشخص شود. این مهم با تعریف زمینه‌های پژوهشی و خروجی مورد انتظار محقق می‌شود.
زمینه پژوهشی: به عناوین موضوعاتی در نظام موضوعات یک برنامه علمی گفته می‌شود که در ذیل آن بتوان حداقل 10 و حداکثر 15 عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رساله دکتری یا طرح پژوهشی تعریف کرد.
شایان‌ذکر است برای درج رشته و گرایش، روبروی هر زمینه پژوهشی با توجه به فایل اکسل رشته گرایش، گرایش‌های مرتبط در داخل پرانتز درج می‌شود. نکته بسیار مهم در تدوین زمینه‌های پژوهشی، اجتناب از کلی‌گویی است.
باید زمینه پژوهشی در ارتباط مستقیم با برنامه و هدف پژوهشی تعریف‌شده ذیل هر راهبرد، به‌صورت جهت‌دار و کاملاً مرتبط تعریف شود.
نکات قابل‌توجه در نگارش نظام موضوعات
عنوان چالش باید دارای بار منفی باشد. از بکار بردن کلمه عدم در عنوان چالش خودداری شود. هر هدف غایی حداقل 2 هدف عینی باید داشته باشد. هر هدف عینی حداقل 2 راهبرد دارد. در هر هدف عینی و منظومه‌های آن، منظرها همه‌جانبه در هر سه حوزه؛ علوم انسانی، فنی مهندسی و علوم پایه ارائه شود.
هر راهبرد می‌تواند بیش از یک منظومه داشته باشد. عنوان منظر باید منطبق بر عنوان رشته‌های تحصیلی سازمان سنجش باشد. منظرها باید تفکیک‌شده باشند. هر منظر می‌تواند بیش از یک برنامه و هر برنامه بیش از یک هدف داشته باشد. از عنوان‌های تکراری در هدف و برنامه و ... خودداری شود. عنوان هدف و برنامه باید یک جمله کامل باشد که در قالب عنوان هدف و یا برنامه تعریف‌شده باشد.
هر منظر در هر هدف باید حداقل 3 زمینه پژوهشی ارائه کند. از بکار بردن کلماتی نظیر مطالعه، تحلیل، مقایسه، تدوین، ارائه، بررسی، تبیین، پژوهش، چالش، راهکار، پیشنهاد و غیره که عنوان زمینه پژوهشی را به‌عنوان پایان‌نامه تبدیل می‌کند، خودداری شود.
از هر زمینه پژوهشی حداقل 10 عنوان پایان‌نامه و بیشینه 15 عنوان پایان‌نامه/رساله باید استخراج شود. از بکار بردن کلمه چالش درزمینهٔ پژوهشی خودداری شود. اگر عنوانی قابلیت مطرح‌شدن به‌صورت یک چالش جدید را دارد، در قالب چالش بیان شود.
از به کار بردن کلمه راهکار نیز در عنوان زمینه پژوهشی خودداری شود. از معادل فارسی برخی کلمات متداول مانند آنومالی (ناهنجاری)، مکانیسم (سازوکار)، سیکل (چرخه) و ... استفاده شود. در صورت لزوم معادل انگلیسی به‌صورت footnote ارائه شود.
تفکیک دقیق زمینه‌های پژوهشی با توجه به منظر (رشته گرایش) در فایل رشته گرایش مصوب در نظام موضوعات برنامه‌های علمی ضروری است (باید گرایش متناظر با منظر برای زمینه‌های پژوهشی اعلام شو و طبق الگوی پیوست درج شود).
نمونه:
چالش اول: ....
هدف غایی: ...
اهداف عینی:
1- عنوان هدف عینی 1
1-1: عنوان راهبرد 1 برای هدف عینی 1
1-2: عنوان راهبرد 2 برای هدف عینی 1
2- عنوان هدف عینی 2
2-1: عنوان راهبرد 1 برای هدف عینی 2
2-2: عنوان راهبرد 2 برای هدف عینی 2
انتهای پیام/4084/پ
انتهای پیام/
