گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از ضعف‌های انتقال و توسعه فناوری در ایران

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری آنا به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین این مرکز با بیان اینکه «وجود درکی ناقص و سطحی از مسئله فناوری موجب شده که ماهیت انتقال فناوری در ایران صرفا سخت‌افزاری باشد»، افزود: انتقال فناوری زمانی با موفقیت و به طور کامل انجام می‌شود که لایه های پنهان و بخش ضمنی آن که در مغز افراد نهفته است نیز منتقل شود. به بیان دیگر انتقال دانش ضمنی، از طریق یادگیری حین کار امکان‌پذیر است که آن هم مستلزم همکاری، ارتباط و تعامل مستقیم و روابط طولانی افراد است. به علاوه، انتقال دانش ضمنی یک فرآیند مستمر، تدریجی و زمانبر بوده و یکباره با برگزاری یک دوره آموزشی تحقق نمی‌یابد.

در این گزارش ادامه داده می‌شود: لذا ضعف چارچوب نهادی پشتیبان توسعه فناوری در کشور ما آثار نامطلوبی ایجاد کرده است که مهمترین آنها جدایی چرخه تولید علم و محصول یا عدم تبدیل یافته‌های علمی به محصولات تجاری است. در کنار آن، عوامل دیگری نیز وجود دارند که مانع از رشد بنگاه‌ها و گسترش مقیاس آنها می‌شوند و به تضعیف بنیان‌های صنعتی – فناورانه کشور می‌انجامند، نظیر:

- وضعیت نامناسب تأمین حقوق مالکیت

- فقدان سیستم‌های حمایت و کنترل مناسب در زمینه تولیدات صنعتی

- گسترش بخش خدمات

- اقتصاد تک‌محصولی و وابسته به صدور نفت

- رشد سریع جمعیت کشور

- گسترش شهرنشینی

- کاهش نسبی تشکیل سرمایه

- سلطه غیرمتعارف غیرمولدها بر مولدها

این گزارش در ادامه می‌افزاید: با توجه به اینکه بیش از 90 درصد از بنگاه‌های اقتصادی در ایران بنگاه‌های خرد با کمتر از 10 نفر کار کن و از بین آنها نیز بخش زیادی تک‌نفره هستند، تقسیم کار عقلایی و تخصصی شدن امور اساسا در کشور موضوعیت ندارد. در حالی که فقط زمانی که برای نیروی کار، محور کار مولد تعریف شود ظرفیت‌های سازمانی خلق می‌شوند و انتقال و جذب دانش ضمنی افزایش می‌یابد و ویژگی مشترک دانش ضمنی و ظرفیت‌های سازمانی این است که انباشت آنها تدریجی بوده و وارد کردنی نیستند. بنابراین، برای تحقق توسعه، باید به تدریجی و انباشتی‌بودن ظرفیت‌های سازمانی توجه شود و تمهیدات نهادی لازم راجع به انتقال فناوری فراهم شود. اصلاحات نهادی، مقدم بر انتقال فناوری است؛ در غیر اینصورت، انتقال فناوری به صورت کامل انجام نمی‌شود. به عبارت دیگر، فقط با به کارگیری یک سیاست خاص برای انتقال فناوری، کارآمد بودن آن تضمین نمی‌شود. آنچه اهمیت دارد این است که دانش ضمنی در عمل چقدر منتقل می‌شود که این امر نیز به نوبه خود بستگی به ساختار نهادی حاکم بر جامعه دارد. به این ترتیب، راه‌حل مشکل توسعه فناوری در ایران این است که مسئله انتقال فناوری به عنوان یک مسئله پیچیده و درهم تنیده با ساختار نهادی مورد توجه قرار گیرد.

در پایان این گزارش راهکارهایی برای رفع موانع نهادی توسعه ظرفیت‌های سازمانی بنگاه‌ها در ایران پیشنهاد شده‌اند.