بَحرانی؛ عالم فرهیخته‌ای از بحرین

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

هاشم بن سلیمان بَحرانی مفسر، محدث و مؤلف شیعی اواخر قرن یازدهم هجری قمری است.

وی در  تَوبَلی، از توابع بحرین متولد شد. برخی او را از نسل امام موسی کاظم(ع) دانسته‌اند. 

در منابع درباره دوران تحصیل و استادان او اطلاعات چندانی نیامده است. گویا بیشتر دوران تحصیلات خود را در زادگاهش گذراند. پس به مشهد و نجف سفر کرد و از عبدالعظیم بن عباس استرابادی و شیخ فخرالدین طُرَیحی رمّاحی اجازه گرفت.

بحرانی در بحرین از موقعیت ممتازی برخوردار بود و علاوه بر اینکه مقام مرجعیت داشت، در گردآوری کتب حدیث پیشینیان و تتبع در این علم بی‌نظیر بود. او منصب قضا و امورحسبیّه را برعهده داشت و در امر به معروف و نهی از منکر، حتی با حکام و سلاطین وقت، بسیار جدی بود.

حر عاملی، محمود بن عبدالسلام مَعنی بحرانی، علی بن عبدالله بن راشد مَقابی بحرانی، سلیمان بن عبدالله ستراوی ماحوزی، هیکل بن عبدعلی اسدی جزایری، محمد عطار بغدادی و شیخ حسن بحرانی از شاگردان و راویان وی بوده‌اند.

به علت کثرت تألیفات و اطلاعات گسترده در زمینه‌های گوناگون علوم دینی به «سید هاشم علامه»‌معروف شد. بیشتر آثار او درباره امامت و دیگر عقاید دینی از نظرگاه شیعه، تألیف شده است. گفتنی اینکه تفسیر معروف او، البرهان فی تفسیر القرآن بر همین اساس نوشته شده است.

با وجود کثرت تألیفات و مقام مرجعیت بحرانی، هیچ رساله فتوایی از وی بر جای نمانده است و به همین علت برخی در مقام فقهی او تردید کرده‌اند، ولی برخی نیز بر آن‌اند که وی به سبب تقوایی که داشته از نوشتن رساله فتوایی خودداری کرده و به‌جای آن به گزارشی از مصادر فتوا در کتاب‌های خود پرداخته است.

علمای امامیه از جمله شیخ حرّ عاملی (متوفی 1114ق)، او را بسیار ستوده‌اند. بحرانی را به سبب معلومات بسیارش در علوم دینی و تتبع در علم حدیث، هم‌پایه علامه مجلسی خوانده‌اند.

در تاریخ فوت بحرانی اختلاف است اما در برخی منابع سال‌های 1107 و 1109ق را برای وفات وی ذکر کرده‌اند. پیکر او در توبلی، در گورستان مشهور «ماتینی» مدفون است.

برخی آثار چاپ شده او بدین قرار است:

1. البرهان فی تفسیر القرآن، درباره مسائل امامت و سایر عقاید دینی از دیدگاه شیعه که آن را به نام شاه سلیمان صفوی نوشت؛

2. حلیة‌الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار؛

3. معالم الزلفی فی معارف النشأة الاولی و الاخری؛

4. غایة‌المرام و حجة‌الخصام فی تعیین الامام من طریق الخاص و العام، شامل احادیث فرقین در فضایل امیر‌المؤمنین و ائمه اطهار(ع)؛

5. مدینة المعاجز، در معجزات ائمه اثنی عشر(ع)؛

انتهای پیام/4104