در برنامه گیومه مطرح شد؛
بعضی‌ها از راه نرسیده، تهیه‌کننده تئاتر می‌شوند/ به جای ویلاسازی در شمال، سرمایه‌ام را به تئاتر می‌آورم
امیرحسین شفیعی، تهیه‌کننده و کارگردان تئاتر از مشکلات حوزه نمایش می‌گوید.
به گزارش خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، در کشور ما تهیه کنندگی تئاتر مفهوم تقریبا نوظهور و جدید محسوب می‌شود که اندکی بیش از یک دهه عمر دارد. اتفاقی که در تئاتر افتاد، این بود که بسیاری به عنوان تجربی تهیه کننده شدند.
نمایش ها در مقطع زمانی طولانی، با حمایت دولت روی صحنه می رفت. ما در تهران یا شهرهای دیگر سالن های خصوصی نداشتیم. تعدادی سالن در اختیار دولت یا وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی بود. قراردادهای حمایتی با گروه ها می بستند و هزینه را پرداخت می کردند و گروه نمایش خود را روی صحنه می برد.
دقیقا از زمانی که بحث خصوصی‌سازی در تئاتر به وجود آمد و حمایت‌های مالی به صورت دائمی که دولت انجام می‌داد، از تولید تئاتر برداشته شد، اگر نمایشی می خواست روی صحنه برود، نیاز به این بود که پولی وجود داشته باشد که بشود کارهای ابتدایی را انجام داد. تعدادی سرمایه گذار وارد تئاتر شدند. در سال های بعد پای کسانی دیگر را در تئاتر باز کرد که سبقه تهیه کنندگی نداشتند.
علی جعفری در برنامه زنده گیومه رادیو نمایش با امیر حسین شفیعی، تهیه‌کننده و کارگردان تئاتر در خصوص مسایل مربوط به تهیه‌کنندگی تئاتر گفتگو کرده است که در ادامه آن را از نظر می‌گذرانید.
جعفری: آیا تهیه‌کنندگی تئاتر جزو مشاغل پرخطر محسوب می‌شود؟
شفیعی: از لحاظ اقتصادی در وضعیت کنونی جامعه ما، تهیه کنندگی تئاتر خیلی پرخطر است. مخصوصاً که هیچ تعریف خاصی وجود ندارد. ضوابط و قوانین مشخصی وضع نشده است. البته عموما ًدر کشور ما مسائل و پدیده‌ها به وجود می‌آیند و بعد برایش تصمیم‌گیری می‌کنند. همانطور که تئاتر خصوصی در سال‌های پیش ایجاد شد و بعد تصمیم گرفتند که چطور آن را ضابطه‌مند و قانون‌مند کنند. سال‌هاست که عنوان تهیه‌کنندگی در پوستر نمایش‌ها درج می‌شود بدون اینکه بدانیم تهیه‌کننده کیست و چه وظایفی دارد و اصلاً چه کسی می تواند تهیه‌کننده باشد.
امروز هر فردی بیرون یا درون جامعه تئاتر به عنوان تهیه کننده حضور دارد و هیچ ضابطه‌ای وجود ندارد.متأسفانه با تمام سختگیری‌هایی که شورای ارزشیابی و نظارت بر تئاتر در خصوص محتوا و فرم اجرا و آثار انجام می‌دهد، اما می‌بینیم که در حوزه تهیه‌کنندگی هر کسی می‌تواند اسمش به عنوان تهیه‌کننده درج شود. واقعاً خیلی از مسایل و مشکلات را هم به وجود آورده است. یعنی بسیاری از افرادی که ورود می کنند، تخصص کافی را ندارند و اینکه وضعیت خوبی برای گروه تئاتری به وجود نخواهد آورد.
جعفری: امروزه افراد به دو دسته در تئاتر و بخش خصوصی تفکیک می شوند. اول کسانی که از مجموعه تئاتر وارد حوزه تئاتر با تجربیات خود شدند. دوم کسانی هستند که بدون داشتن کمترین سابقه وارد شدند و تهیه‌کننده شدند. شاید این بحث از اختلاط دو مفهوم به وجود آمده است. ما در سینما، سرمایه گذار و تهیه کننده داریم. شاید هم یکی باشد به لحاظ حقیقی و حقوقی اما وقتی بحث به تئاتر کشیده می شود، منظور ما یک نفر هست. یعنی کسی که سرمایه گذاری می‌کند. به صورت نقد یا اعتباری وارد تئاتر می کند که نمایش روی صحنه برود. بحث سرمایهگذاری، صرفا اقتصادی است اما وقتی در مورد تهیه‌کنندگی صحبت می‌کنیم، تهیه کننده سینما تخصص فنی در حوزه سینما دارد. آیا به دلیل این نیست که ما در تئاتر هنوز این مسئله را داریم چون تهیه کننده، سرمایه‌گذار است؟
شفیعی: اصلاً ما نمی‌دانیم که از عنوان تهیه کننده در تئاتر، چه مفهومی برداشت می‌شود. کاملاً درست می‌گویید. امروز، آفت‌ها و اتفاقاتی دارد به وجود می آید که خیلی خطرناک است. تصور کنید که دوستی پیدا می شود به عنوان مثال مبلغ 50 میلیون کمک می کند و نامش به عنوان تهیه کننده می‌آید. او با گروه قراردادی می بندد که بر مبنای آن باید 70 میلیون تومان به او برگردانید. یعنی گروه باید به کسی که 50 تومان داده، 70 میلیون برگرداند؟
جعفری: یعنی از سرمایه گذاری هم تبعیت نمی‌کند؟
شفیعی: نه، اصلاً چیزی فراتر است. اسم این نمی‌تواند تهیه‌کنندگی باشد. به نظر من یک فعال اقتصادی است. از این دست اتفاقات، بسیار وجود دارد. البته نکته ای را هم بگویم. چرا این وضعیت در تهیه کنندگی به وجود می آید؟ یکی از دلایلش این است که ضوابط و قانونی وجود ندارد و هر کسی می تواند ورود کند.متأسفانه بیش از دو سال است که من و پنج نفر از دوستانم پیگیر آیین نامه و اساسنامه تشکیل کانون تهیه کنندگان خانه تئاتر هستیم و این آیین نامه نوشته شده و دو سال رویش کار کردند. با کانون کارگردانان و فعالان حوزه تهیه کنندگی در سینما مشورت کردیم و حتی با هیئت مدیره صحبت کردیم اما کماکان این آیین نامه سرگردان است و تصمیمی برایش گرفته نشده است. ما اعتراض داریم به عنوان بخشی که می خواهد به تولید تئاتر کمک کند و اعتقاد داریم که باید قانون مند و نظام مند شود و هر کسی با هر ایده‌ای نباید درحوزه تئاتر ورود پیدا کند. بخش سرمایهگذاری باید از تهیه کنندگی جدا شود.
جعفری: شرط کارگردانی عضویت در انجمن کارگردانی خانه تئاتر و شرط بازیگر شدن هم عضویت در انجمن بازیگران نیست. پس شرط تهیه کنندگی هم در صورتی که کانون مرتبط راه بیفتد، عضویت در آن کانون نیست. نکته بعدی اینکه کسانی می توانند عضو کانون و انجمن شوند که سابقه داشته باشند. چون سینما صنف است اما تئاتر صنف نیست. کانون تهیه کنندگان اگر راه بیفتد، یکی از شرایط عضویت این است که سه تا پنج اثر را تهیه کنندگی کرده باشد. خب اگر این کار را کرده باشد، تهیه کننده است دیگر!
شفیعی: این بخش را گذاشته‌ایم که ابتدا سه اثر را در تئاتر سرمایه گذاری کنند و سپس وارد تهیه کنندگی شود.
جعفری: یکی از مباحث این است. چند نمایش را تهیه کنندگی کرده ای؟
شفیعی: حدود 15 اثر.
جعفری: تهیه کننده در سینما وقتی 10 فیلم تهیه کرده باشد، کل جامعه سینمای ما، او را به عنوان تهیه کننده قبول دارد. شما 15 نمایش را تهیه کرده اید. بنابراین یک تهیه کننده حرفه‌ای در تئاتر محسوب می‌شوید. وقتی خود شما که با این همه تجربه و تعداد نمایش، می گویید کسی که می خواهد وارد این کانون شود، سه نمایش سرمایه گذاری کرده باشد، پس شما دوستان که تلاش می کنید این اتفاق خوب بیفتد، فکرتان این است که سرمایه گذار و تهیه کننده یک نفر است. مثلا خود من، علی جعفری، فرض کنید، بیایم و سه نمایش هر کدام، 70-60 میلیون پول بگذارم. آیا حائز شرایط این هستم که بیایم و عضو کانون شوم؟
شفیعی: سرمایه گذاری یک بخش است و تهیه کنندگی بخش دیگر. اما اگر قرار است که کسی وارد حوزه تهیه کنندگی شود، بهتر است ابتدا در نقش مدیر تولید، مجری طرح یا سرمایه گذار فعالیت کند، برادری خود را به جامعه تئاتر ثابت کند و بعد وارد تهیه کنندگی شود. این که خیلی بدتر است که هر کسی از راه نرسیده، تهیه کننده تئاتر شود. هویتی وجود ندارد. تعدادی از کجا و با چه سرمایه‌ای آمده اند؟ عمدتاً اینها فقط اسم هستند.
جعفری: آیا با چه سرمایه ای آمده اند به ما مربوط می شود؟
شفیعی: شاید به ما مربوط نشود. اما از کجا معلوم، سرمایه گزافی را چطور وارد تئاتر می کنند؟
جعفری: اصلا ربطی ندارد. هیچ کسی نه تنها در ایران بلکه در هر جای دنیا، می تواند بگوید سرمایه‌ات از کجا آمده است؟ این وظیفه محاکم قضایی است آن هم در صورتی که مساله ای داشته باشد. پول دارم و دلم می خواهد که به جای اینکه بروم در شمال، ویلاسازی کنم، می آیم و در تئاتر سرمایه گذاری می کنم. به خودم مربوط است و اصلا می خواهم آتش بزنم به پولم.
شفیعی: حوزه تئاتر از لحاظ اقتصادی سودده نیست. من به عنوان تئاتری نظرم را می‌گویم. ما در تئاتر مثل حوزه سینما با کار صرف اقتصادی روبرو نیستیم. کار تئاتر قرار است که تولید اندیشه کند. اگر قرار باشد فردا 10 نفر با میلیاردها سرمایه وارد تئاتر شوند و تئاتر را به سمت فضای تجاری سوق دهند، که البته من مخالفش نیستم، اما این نگرانی وجود دارد که این بی قانونی فرصت هایی را برای کسانی ایجاد کند که نسل خانواده تئاتر برایش مهم نیست. مقوله تئاتر اهمیتی ندارد. باید محافظت شود.
جعفری: وقتی که متولی اصلی ماجرا یعنی اداره کل هنرهای نمایشی، نمی خواهد یا نمی‌تواند حمایت مالی انجام دهد، چه باید کرد؟ یا تولید تئاتر متوقف شود یا سرمایه از بیرون وارد تئاتر شود. باید حفاظت و صیانت شود. اما کسی که پول دارد و وارد تئاتر می‌شود را مگر می توان گفت که تو حق نداری وارد شوی؟ یا بگوییم که این پول را از کجا آورده ای؟ این جمله که پول خودم است و دوست دارم در تئاتر هزینه کند و جمله معروف سرمایه گذاران است.
شفیعی: اگر ما قانون مند شویم، حداقل می توانیم از فضای تئاتر صیانت کنیم.
جعفری: این قانون را که باید بگذارد؟
شفیعی: ما تعدادی جوان، این دغدغه‌ها را در قالب آیین نامه نوشتیم و چندین بار هم بازنویسی کردیم و حتی حاضریم این را در اختیار رسانه ها قرار بدهیم. اعتقاد داریم قانون‌مند بودن، بهتر از بی قانونی است. الان هیچ قانونی وجود ندارد. یک اثر هنری تولید می شود که روز دوم و سوم بلیت هایش فروش نمی رود، از کار بیرون می رود و خداحافظی می کند. طرف تهیه کننده است اما یک قرارداد با عواملش نمی نویسند. من از طرف خانواده تئاتر می‌گویم، حضور تهیه کننده یعنی امنیت نسبی برای عوامل و کارگردان اما وقتی امنیت نمی آرود و هزار چالش به وجود می آورد و گروه را تنها می گذارد، چه تهیه کنندگی است؟ من به عنوان تهیه کننده به سراغ کارگردانی بروم که بگویم نیاز جامعه این است و این متن و نمایش را کار کنید. الان کجا این اتفاق می افتد؟
جعفری: آیا با اداره کل هنرهای نمایشی، مذاکره کردید؟
تعامل ما بیشتر با خانه تئاتر بوده است. اما صحبت این بوده که بعد از تشکیل کانون، تفاهمنامه ای را انجام دهیم که حداقل اگر تهیه کننده ای بخواهد فعالیت کند، با تایید و نظر این کانون بتواند ورود پیدا کند. ما پرونده های مالی بسیاری را مرور کردیم. دعواهایی که کارگردانان و بازیگران با تهیه کنندگان دارند. الان هم کارگردان ها فکر می کنند که تهیه کننده هم مثل بازیگر می ماند که اگر نباشد، تئاتر شکل نمی گیرد. واقعا اینطور نیست. بعضی از مجری طرح‌های ما حسابدار مجموعه هستند. تخصصی ندارند. وقتی گروه نمایشی تکیه کند بر توانایی هنری خودش، قطعا می‌تواند خیلی کارها را بدون تهیه‌کننده پیش ببرد. کاری که دو یا سه نفر بازیگر دارد چه تهیه‌کننده ای احتیاج دارد. وقتی که کمک هزینه هنرهای نمایشی را دریافت می کند.
مسئله اینجاست که چه کاری نیاز به تهیه کننده دارد و چه کاری ندارد. گروه های نمایشی ما نباید ظرفیت واقعی خود را فراموش کنند. وقتی بحث تهیه کنندگی وارد تئاتر شود که ظرفیت های گروه را از دست دادیم. گروه های نمایشی از هم پاشیدند. به جای اینکه بر توانایی‌های بازیگران و عوامل تکیه کنیم، عوامل حرفه‌ای را به سینما آوردیم و استفاده کردیم. فراموش نکنیم که ما گروهی داشتیم که در کنار هم دکور می‌ساخت، تبلیغات می کرد و این همبستگی از بین رفت، این وضعیت هم پیش آمد.
گفتنی است، برنامه زنده گیومه به تهیه‌کنندگی حسین معصومی و گویندگی مهدی طهماسبی و کارشناسی علی جعفری، از شنبه تا چهارشنبه ساعت 9 صبح تا 10:30 از موج 5/107 قابل دریافت است.
انتهای پیام/
