مروری بر زندگی سیاسی امام رضا (ع) +معرفی کتاب الحیاة السیاسیة للامام الرضا

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، امام رضا (ع)، هشتمین امام ما شیعیان در زندگی سیاسی و اجتماعی خود همواره از اصولی پیروی می‌کردند که کتابی با نام اَلْحَیاةُ السّیاسیّة لِلْاِمامِ الرّضا علیه‌السلام  به زندگی سیاسی آن حضرت پرداخته است و از این رو امروز خبرگزاری آنا قصد دارد تا به این موضوع بپردازد.

مختصری از زندگی امام رضا (ع) با تکیه بر اتفاقات سیاسی

پیشوای هفتم از سال ۱۸۳ ق، در زندان بغداد و به دستور هارون مسموم و به شهادت رسیدند و از این رو در این زمان دوران امامت حضرت رضا (ع) آغاز شد و تا سال ۲۰۳ ق ادامه یافت.

مدت ده سال از این دوران همزمان با حکومت هارون و پس از درگذشت وی در سال ۱۹۳ ق محمد امین خلافت را به مدت پنج سال به عهده می‌گیرد، اما به دلیل بحران‌هایی که این دو حکومت با آن‌ها روبرو بودند، هیچ گاه خلفا، خود را رویاروی امام (ع) قرار نمی‌دهند.

سرانجام در سال ۱۹۸ ق اختلاف مأمون با امین بر سر جانشینی هارون، منجر به قتل خلیفه می‌شود و در پنج سال آخر امامت حضرت رضا (ع) که مصادف با زمامداری مأمون است، شرایط دشواری پدید آمد و آن حضرت را به مقابله واداشت.

تأثیر ویژگی‌های خاص مأمون در مقایسه با دیگر خلفای عباسی را نمی‌توان در ایجاد موقعیت موجود نادیده گرفت بطوری که یکی از بارزترین خصوصیات او، دوراندیشی، زیرکی، استفادۀ ابزاری از علم و دانش، بحث و جدل و برگزاری مناظرۀ علمی است.

• بیشتر بخوانید:


• ماموریت حضرت معصومه(ع) در ایران چه بود؟ / ماجرای رویای آیت الله مرعشی


• لزوم تغییر الگوهای ذهنی برای ورود به گام دوم انقلاب/ تأکید بر نقش علم، فرهنگ و فناوری در آستان قدس رضوی


• راز مقبره ۵ چهره عجیب در حرم حضرت رضا (ع) چیست؟


• آهنگ‌هایی برای امام رضا (ع) که ماندگار شدند/ غم غربت و اشتیاق زیارت با ساز و سوز آواز +صوت

وی با روشی پیچیده، گاهی مانند دین داری دلسوز ظاهر می‌شود و زمانی خودش در مجلس لهو و لعب شرکت می‌جوید؛ روزی ادعای تشیع کرده، در فاصلۀ اندکی، نقاب از چهره برگرفته، به طریق دیگری عمل می‌کند.

از جمله عدم توانایی در جلب بیعت مردم و وجود ناآرامی‌ها در گوشه و کنار مملکت اسلامی، مشکل بزرگی که مأمون را همواره نگران می‌کرد، شخصیت برجستۀ علی بن موسی الرضا (ع) بود که برای حاکمیت خود تهدید به شمار می‌آورد؛ لذا تصمیمی گیرد تا ضمن استفاده از موقعیت علمی و اجتماعی آن حضرت و نظارت بر کار‌های ایشان، با دعوت امام (ع) به مرو و پیشنهاد ولایت عهدی، مقبولیت قابل ملاحظه‌ای در میان طرفداران آل علی (علیهم السلام) به دست آورد.

او، همچنین به سفارش افرادی همچون فضل بن سهل تلاش می‌کند تا با اظهار تشیع و ارادت به اهل بیت (علیهم السلام)، در فضای سیاسی جامعه، از احساسات مذهبی و علایق دینی مردم استفاده کند (جعفریان، ۱۳۷۱، صص ۶۵۱۰۶؛ مطهری، ۱۳۸۷، صص ۱۷۱۲۱۳).

تأمل در نوع رفتار امام (ع) با خلیفه و اتباع وی در موقعیت حاکم، نشان از تدبیر سیاسی آن حضرت دارد. بخشی از فعالیت‌های آن حضرت در این زمینه به صورت عینی در ابراز نارضایتی ایشان از سفر به مرو و پذیرش ولایت عهدی قابل ملاحظه است (عطاردی، ۱۳۹۰، صص ۴۴۵، ۴۵۲). سرانجام، خلیفه با مشاهدۀ تأثیر نفوذ فکری امام (ع) بر مردم، روش خلفای گذشته را برای نابودسازی ایشان در پیش می‌گیرد و آن حضرت را به شهادت می‌رساند (عطاردی، ۱۳۹۰، صص ۱۷۱، ۲۱۳).

کتاب الحیاة السیاسیة للامام الرضا

اَلْحَیاةُ السّیاسیّة لِلْاِمامِ الرّضا علیه‌السلام کتابی تاریخی-تحلیلی که به دنبال ارائه تحلیلی دقیق درباره زندگی سیاسی امام رضا (ع) و مسئله ولایتعهدی به زبان عربی تالیف سید جعفر مرتضی عاملی که این کتاب با نام «زندگی سیاسی هشتمین امام» توسط سید خلیل خلیلیان تلخیص و به فارسی ترجمه شده است.

سید جعفر مرتضی عاملی (۱۳۶۴-۱۴۴۱ق) عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعی و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان. وی کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل بیت تالیف کرده است مانند الصحیح من سیرة النبی الاعظم و مأساة الزهراء، گفتنی است وی در حوزه نجف و حوزه قم تحصیل کرد.

مؤلف در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم، هدف از نوشتن این کتاب را پاسخ به برخی سطحی‌نگران (در زمان تالیف کتاب) به زندگی امام رضا (ع) در مسئله ولایتعهدی بیان می‌کند.

وی بر این باور است که تاریخ‌های موجود، تحت تاثیر فرمانرویان یا دیگر شرایط سیاسی و مذهبی از مسیر اصلی خود منحرف شده و حوادث آنگونه که باید، بازگو نشده و بسیار از وقایع سرنوشت ساز مورد کتمان و غفلت قرار گرفته‌اند. از جمله این حوادث ماجرای بیعت‌گیری مامون عباسی برای امام رضا (ع) است.

وی در این کتاب به دنبال کشف اسباب حقیقی و واقعیت‌های موجود در این زمینه است.

ساختار کتاب الحیاة السیاسیة للامام الرضا

این کتاب در چهار بخش نوشته شده است:

• بخش اول: مُمَهِّدات (زمینه‌ها)

نویسنده در این بخش به بررسی تاریخ تأسیس حکومت عباسی، شیوه‌های حکومتی و تهدیدات پیش روی آنان می‌پردازد و در ادامه نگاهی به رابطه و مواضع متقابل عباسیان با علویان و همچنین رابطه آنان با مردم می‌اندازد.

• بخش دوم: ظروف البیعة و اسباب‌ها (شرایط و علل بیعت)

مؤلف در ادامه به معرفی شخصیت، نسب، جایگاه علمی و میزان مقبولیت اجتماعی امام رضا (ع) و مأمون می‌پردازد و سپس به شرایط و اوضاع آن روز حکومت و مجموعه شرایط سیاسی، مذهبی و اجتماعی (که خود به نوعی، زمینه‌ساز این ماجرا بودند، پرداخته و در پایان این بخش دیدگاه‌ها و تحلیل‌های مختلفی پیرامون موضوع مطرح می‌سازد.

• بخش سوم: اضواء علی الموقف (پرتوافکنی بر اوضاع)

در این بخش مؤلف در صدد دست‌یافتن به حقیقت و واقعیت در مسئله پیشنهاد خلافت و ولایتعهدی به امام رضا (ع) از سوی مأمون است. وی اولاً بر این نکته تأکید می‌کند که در منابع تاریخی، اجماع است که مأمون در ابتدای امر خلافت را به امام پیشنهاد داد، ولی امام نپذیرفت و سرانجام پس از تهدید و با اکراه، ولایتعهدی را پذیرفت.

نویسنده در ادامه این پرسش‌ها را مطرح می‌سازد که مأمون در واگذاری خلافت تا چه میزان صداقت و جدیت داشت؟

موضع‌گیری امام در مقابل شرایط پیش‌آمده و ترفند‌های مأمون چه بود؟ وی در طول بحث یازده موضع را به امام نسبت می‌دهد که خلاف انتظار مأمون بود و به همه برنامه و ترفند‌های مأمون نتیجه عکس داد.

• بخش چهارم: من خلال الاحداث (از لابلای حوادث)

در این بخش مؤلف برخی اقدامات مأمون را به عنوان نقشه‌ای برای رسیدن به هدفی خاص ترسیم کرده و آن‌ها را سوال گونه نقد می‌کند.

در ادامه نیز اقوال و ابهامات پیرامون وفات و شهادت امام رضا (ع) را نقد و بررسی کرده و در نهایت به عنوان ضمیمه، تعدادی از اسناد تاریخی مانند نامه فضل بن سهل به امام، سند ولیعهدی، نامه مأمون به عباسیان، نامه عبدالله بن موسی به مأمون، نامه سفیان به هارون و قصیده امیر ابوفراس حمدانی به عبدالله بن موسی را به همراه سند آن‌ها ذکر می‌کند.

انتهای پیام/