بن‌بست نظریه سرمایه انسانی در ایران و سیگنال‌های یک بحران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از یزد، از اوایل دهه ۱۳۶۰ گسترش آموزش عالی با هدف آموزش نیروی انسانی و تشکیل سرمایه انسانی مورد توجه سیاست‌گذاران کشور قرار گرفت. این سیاست در دهه ۷۰ و ۸۰ ادامه و در نیمه اول دهه ۹۰ به اوج خود رسیده است. طبق نظریه سرمایه انسانی، صرف هزینه برای آموزش نیروی انسانی یک سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود، به این شرط که نیروی انسانی آموزش‌دیده، فعال اقتصادی بوده و بهره‌وری را افزایش دهد.
با گذشت سه دهه از گسترش آموزش عالی در کشور این پرسش مطرح می‌شود که خروجی آموزش عالی کشور چه وضعیتی دارد؟ اجازه بدهید برخی از مهم‌ترین داده‌های مرتبط را در سال ۱۳۹۵ مرور کنیم.
۱. از حدود ۱۲,۱ میلیون جمعیت فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل ۵.۵ میلیون نفر (۴۵ درصد) غیرفعال اقتصادی هستند.
۲. از تعداد ۶,۶ میلیون نفر جمعیت فعال ۱.۳ میلیون نفر بیکار (۲۰ درصد) هستند.

۳. از ۵,۷  میلیون نفر جمعیت فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل زنان، بیش از نیمی از آنها (۵۹.۴ درصد) غیرفعال اقتصادی هستند.

۴. از ۲,۳ میلیون نفر جمعیت فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل فعال زنان ۷۲۵ هزار نفر بیکار هستند (نرخ بیکاری ۳۱.۱ درصد)

حال اجازه بدهید برای تحلیل عمیق‌تر موضوع، وضعیت جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاهی را تا پایان سال ۱۳۹۵ را بررسی کنیم.

۱. از حدود ۷,۳ میلیون نفر فارغ‌التحصیل دانشگاهی تا سال ۱۳۹۵ در کشور، ۴.۸ میلیون نفر از نظر اقتصادی فعال هستند. ۳.۸ میلیون نفر شاغل و یک میلیون نفر نیز بیکار؛ در واقع حدود ۲.۵ میلیون نفر تحصیل‌کرده دانشگاهی از نظر اقتصادی فعال نیستند.

اکنون بهتر است جمعیت در حال تحصیل دانشگاهی کشور را در سال ۱۳۹۵ مورد بررسی قرار دهیم.

۱. حدود ۴,۳ میلیون نفر در سال تحصیلی ۹۴ ـ ۹۵ در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور در حال تحصیل بوده‌اند.

۲. حدود ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت در حال تحصیل دانشگاهی کشور شاغل هستند ( ۱۸ درصد)
در واقع محتمل است که حدود ۳,۵ میلیون نفر جمعیت در حال تحصیل، در سال‌های آینده متقاضی شغل خواهند بود. از مباحث فوق دو نتیجه مهم حاصل می‌شود که بسیار قابل تأمل است. نگاه کنید:

تا سال ۱۳۹۵ برای حدود ۳,۵ میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی از منابع بودجه عمومی دولت و خانوارها در راستای آموزش آنها هزینه شده که عملاً در چرخه فعالیت‌های اقتصادی حضور ندارند.

با احتساب جمعیت در حال تحصیل بدون شغل و حدود یک میلیون نفر فارغ‌التحصیل دانشگاهی بیکار فعلی کشور، ایجاد فرصت شغلی برای بیش از ۵ میلیون نفر تحصیل‌کرده دانشگاهی در سال‌های آینده اجتناب‌ناپذیر است.

نتیجه نهایی اینکه سیاست‌گذاران در به‌کارگیری نظریه سرمایه انسانی دچار خطای سیستماتیک شده و درون‌دادها و برون‌دادهای آموزش عالی از یک بحران قابل ملاحظه در این زمینه در سال ۱۴۰۰ خبر می‌دهند.

* رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابرکوه

انتهای پیام/۴۰۷۸/پ