اندیشه فوکو پا بر زمین دارد و به مسائل انضمامی می‌پردازد

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، «نقد چیست؟ و پرورش خود» آخرین کتابی است که به تازگی از میشل فوکو اندیشمند فرانسوی به فارسی ترجمه شده است.

این کتاب را نیکو سرخوش و افشین جهاندیده ترجمه  و نشر نی منتشر کرده است؛ دو مترجمی که از حدود دو دهه پیش کار ترجمه آثار میشل فوکو را آغاز کردند و اکنون نزد دوستداران فلسفه و کتاب‌های فلسفی به عنوان مترجمان اختصاصی آثار این متفکر فرانسوی شناخته می‌شوند. «اراده به دانستن»، «دیرینه‌شناسی دانش»، «ایران: روح یک جهان بی‌روح»، «مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان»، «تئاتر فلسفه؛ گزیده‌ای از درس‌گفتارها، کوتاه‌نوشته‌ها، گفت‌وگوها و …» و «خاستگاه هرمنوتیک خود» از جمله آثار فوکو هستند که این دو مترجم ترجمه کرده‌اند.

افشین جهاندیده در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره مطالب این کتاب اظهار کرد: این کتاب شامل دو سخنرانی از فوکو است که اولی با عنوان «نقد چیست» در 1978 در انجمن فرانسوی فلسفه انجام گرفته و سخنرانی دوم با عنوان «پرورش خود» در سال 1983 در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی انجام شده است. فوکو در ادامه سخنرانی در دانشگاه برکلی در جلسات پرسش و پاسخ در گروه‌های فلسفه، تاریخ و زبان فرانسوی آن دانشگاه نیز شرکت می‌کند که گزارش جلسات در این کتاب آمده است.

وی می‌گوید: فوکو در سخنرانی «نقد چیست» پاسخی که امانوئل کانت به پرسش «روشنگری چیست؟» می‌دهد را به‌گونه‌ای دیگر مبنای کار نقد قرار می‌دهد؛ به عبارتی برخلاف راهی که اکنون معمول و مسلط است. نقد معمولاً در قالب معرفت‌شناسی و به منظور نشان دادن صدق و کذب گزاره‌ها انجام می‌گیرد، اما فوکو پیشنهاد می‌کند رویکرد نقد را در مسیری دیگر و خلاف مسیر معرفت‌شناختی به پیش ببریم یعنی در مسیر تبارشناختی. سخنرانی دوم یعنی «پرورش خود» را هم می‌توان مروری بر محور سوم مطالعات فوکو و سه جلد «تاریخ جنسیت» خواند.

جهاندیده در واکنش به این دیدگاه که او و نیکو سرخوش متخصص اندیشه فوکو هستند، معتقد است که آنان برخلاف این دیدگاه نه متخصص اندیشه فوکو (که برای کار دانشگاهی اهمیت دارد) بلکه جستجوگران سلاح‌هایی جدید در اندیشه فوکو برای اندیشیدن به مسائل اکنون‌ هستند. وانگهی سخن‌ گفتن از متخصص فلان یا بهمان اندیشه و اندیشمند جای پرسش دارد و بهتر است ببینیم به کمک فلان اندیشه چگونه می‌توانیم به مسائل اکنون‌مان بیندیشیم و در واقع چه سلاح‌هایی جدید را می‌توانیم در این اندیشه برای کنش اکنون‌مان بیابیم.

اهمیت اندیشه فوکو در یافتن سلاح‌هایی جدید در نقد موقعیت اکنون و در نقد تبارشناختی نظریه‌های بی‌ارتباط با موقعیت انضمامی است

وی درباره حجم آثار ترجمه‌شده از این اندیشمند پساساختارگرا (که البته به‌نظر او فوکو نه متفکری ساختارگرا است نه پساساختارگرا و نه پسامدرن) نیز می‌گوید: برخلاف آن‌چه به‌نظر می‌رسد، بخش عمده کارهای فوکو به فارسی ترجمه نشده است. مثلاً از مجموعه‌ای از کارهای فوکو به نام «نوشته‌ها و گفته‌ها» که چیزی حدود 5 هزار صفحه است فقط حدود 200 یا 300 صفحه به فارسی برگردانده شده است. به‌علاوه مجموعه‌ای از درس‌گفتارهای فوکو در «کلژدوفرانس» هنوز منتشر نشده است، چه برسد به این‌که ترجمه شده باشد.

این مترجم در پاسخ به این پرسش که دلیل تداوم و ماندگاری اندیشه فوکو در ایران چیست، می‌گوید: این ماندگاری را باید از جنبه‌های گوناگون دید که البته فقط به خود آن اندیشه و اندیشمند بازنمی‌گردد و در واقع باید مخاطب آن و موقعیت طرح این اندیشه را نیز لحاظ کرد.

جهاندیده دلیل این‌ که او و نیکو سرخوش همچنان روی اندیشه فوکو کار می‌کنند را چنین توضیح می‌دهد: برای من اندیشه فوکو پا بر زمین دارد و به مسائل انضمامی می‌پردازد یا دست‌کم نقطه عزیمت حرکتش همین مسائل انضمامی زندگی‌اش است و بیش‌ از هر چیز این مسائل را مد نظر دارد نه حرکت در وادی مسائل انتزاعی و نظریه‌ها و نظریه‌پردازی که از دید او راه‌گشا نیست. شاید ازهمین‌رو است که فوکو می‌گوید: «من فیلسوف نیستم، بلکه بفهمی‌نفهمی یک منتقدم». شاید بیراه نباشد اگر بگوییم بهترین مصداق چنین رویکردی همان فاصله گرفتن از نقدی معرفت‌شناختی و اهمیت‌ دادن به نقدی تبارشناختی است. به‌علاوه اهمیت اندیشه فوکو برای مترجمان عبارت است از یافتن سلاح‌هایی جدید در نقد موقعیت اکنون و نیز در نقد تبارشناختی نظریه‌های موجود بی‌ارتباط با موقعیت انضمامی.

لازم به ذکر است کتاب «نقد چیست؟ و پرورش خود» از میشل فوکو با ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده در ۲۵۶ صفحه و به قیمت ۲۸ هزار تومان در نشر نی منتشر شده است.

انتهای پیام/4072/4104/ن