مهاجران مسلمان و پدیده مهاجرت در اروپا – 1

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا از معاونت برون‌مرزی صداوسیما، امروزه آمار دقیقی از شمار مسلمانان اروپا و مهاجران مسلمان در این قاره وجود ندارد. به علت ملاحظات امنیتی کشورهای اروپایی، حتی آمارهای مربوط به مسلمانان در اروپا اختلافات زیادی باهم دارند. بر اساس آمار مرکز تحقیقات "پیو"، شمار مسلمانان قاره اروپا در 1990، 29 میلیون و 600 هزار نفر بود که حدود چهار درصد از کل جمعیت اروپا را شامل می‌شد. شمار مسلمانان اروپا در 2010 به 44 میلیون و 100 هزار نفر رسید و شامل 6 درصد کل جمعیت اروپا شد. مرکز "پیو" پیش‌بینی کرده است شمار مسلمانان اروپا تا 2030 میلادی به 58 میلیون نفر افزایش یابد که هشت درصد از کل جمعیت اروپا خواهد بود. پیش‌بینی‌ها بیانگر این است که در صورت تداوم روند کنونی، تا ۲۰۵۰ میلادی حدود ۲۰ درصد از جمعیت کشورهای اروپایی را مسلمانان تشکیل خواهند داد.

آلمان و فرانسه میزبان بزرگ‌ترین جمعیت مسلمان در اروپا هستند. طبق آمارهای مرکز "پیو"، در 2010، جمعیت مسلمان آلمان حدود 4 میلیون و 700 هزار نفر بود که حدود 6 درصد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌داد. مرکز "پیو" پیش‌بینی می‌کند جمعیت مسلمان آلمان تا 2020 به پنج و نیم میلیون نفر خواهد رسید. جمعیت مسلمان فرانسه نیز در 2010 حدود 4 میلیون و 700 هزار نفر یعنی هفت و نیم درصد از کل جمعیت این کشور بود. مرکز تحقیقاتی "پیو" پیش‌بینی کرده است تا 2020 شمار مسلمانان فرانسه به پنج و نیم میلیون نفر یعنی حدود هشت درصد از کل جمعیت فرانسه خواهد رسید. 

عموم آمارهایی که راجع به جمعیت مسلمانان در اروپا ارائه‌شده است، جمعیت مهاجران مسلمان را که در سال‌های 2011 تا 2017 که درنتیجه بحران سوریه به کشورهای اروپایی سرازیر شدند، در نظر نگرفته‌اند. طبیعتاً با احتساب آن‌ها، شمار جمعیت مسلمان اروپا به‌ویژه آلمان که بیشترین جمعیت مهاجر را در خود جای‌داده است، حدود یک و نیم میلیون نفر بیشتر از آمارهای موجود خواهد بود. امروزه کشورهای اروپایی با چالش‌های متعددی به خاطر موج جدید مهاجرت مواجه هستند. این در حالی است که هنوز اختلاف‌نظرهای جدی میان کشورهای اروپایی درباره ایجاد سیاست واحد درباره مهاجران وجود دارد.

آمارهای سازمان ملل در 2015 نشان می‌دهد که دست‌کم ۵۹ میلیون نفر در جهان در حال فرار یا مهاجرت به خاطر عواملی مانند جنگ، تغییرات اقلیمی، خشکی، فقر و بیکاری یا سرکوب سیاسی هستند. البته ریشه‌های مهاجرت صرفاً به این موارد محدود نمی‌شود، بلکه جنبه‌های منفی جهانی‌شدن، سیاست‌های اقتصادی دهه‌های اخیر در سطح بین‌المللی، دسترسی بیشتر به رسانه‌ها و نیز سیاست‌های نظامی و امنیتی قدرت‌های بزرگ نیز در پدیده مهاجرت تأثیرگذار بوده‌اند. 

در سال‌های اخیر، موج مهاجرت در درون اروپا نیز شدتی کم‌سابقه یافته است. بسیاری از شهروندان یونان و کشورهای بالکان مانند آلبانی، کوزوو و مقدونیه که از بحران‌های مالی و اقتصادهای ضعیف رنج می‌برند، مهاجرت به کشورهای ثروتمند اروپا ازجمله آلمان، فرانسه و انگلیس را بهترین راه دستیابی به زندگی مناسب تلقی می‌کنند. قرارداد ویزای شنگن که بر طبق آن مسافرت به 26 کشور اروپایی بدون روادید امکان‌پذیر است، مهاجرت را در اروپا آسان کرده است. به همین دلیل گروه‌های راست افراطی فرانسه ازجمله حزب جبهه ملی به ریاست «مارین لوپن» (Marine Le Pen) همواره بر لزوم لغو قرارداد شنگن برای کنترل مهاجرت از کشورهای ضعیف اتحادیه اروپا، تأکید داشته‌اند.

امروزه اتحادیه اروپا با موج بی‌سابقه‌ای از پناه‌جویان و آوارگان از سه کانون عمده یعنی در آفریقا از مسیر لیبی، در آسیا از مسیر ترکیه و از درون خود قاره اروپا از منطقه بالکان روبروست. بر اساس گزارش آژانس کنترل مرزهای اتحادیه اروپا موسوم به فرانتکس «Frontex» بیش از 340 هزار پناه‌جو و مهاجر بین ژانویه و جولای 2015 به‌صورت غیرقانونی وارد کشورهای عضو اتحادیه اروپا شده‌اند که نسبت به دوره مشابه قبل سه برابر افزایش داشته است. همچنین بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت در 2014 میلادی، بیش از 170 هزار مهاجر وارد سواحل ایتالیا شدند و بیش از 3 هزار و 200 نفر نیز عمدتاً به دلیل غرق شدن قایق‌هایشان در دریا، جان خود را از دست دادند.

طبق آمارهای کمیسیون اروپا، صرفاً در 2014 میلادی اتحادیه اروپا حدود 626 هزار نفر درخواست پناهندگی دریافت کرده است که بالاترین درخواست از 1990 میلادی بوده است. در 2013 میلادی نیز دولت‌های اروپایی 431 هزار درخواست پناهندگی دریافت کردند. این در شرایطی است که طبق گزارش 2014 میلادی سازمان بین‌المللی مهاجرت، اروپا امروزه مقصدی بسیار خطرناک برای مهاجرت غیرقانونی در جهان است. دریای مدیترانه نیز خطرناک‌ترین مسیر عبور غیرقانونی در دنیا به شمار می‌رود. گذرگاه مدیترانه مرکزی و ایتالیا مهم‌ترین نقطه ورودی به اروپا به‌ویژه از کشورهای سوریه، عراق، سومالی، مصر و اریتره است.

به علت روند فراینده مهاجرت به اروپا، پدیده مهاجرت به یکی از مهم‌ترین مسائل مناقشه آمیز در سیاست‌های امنیتی اروپا تبدیل‌شده است. این موضوع  با معضلات مهمی چون تروریسم، جنایت، نارسایی‌های اجتماعی و عضوگیری گروه‌های تکفیری از میان مهاجران پیوند خورده است. برخی از کشورهای اروپایی ازجمله فرانسه از پذیرش بیشتر مهاجران خودداری کرده‌اند و برخی دیگر از کشورها نیز ازجمله مجارستان، یونان و ایتالیا سیاست‌های سخت‌گیرانه خود درباره مهاجرت، پناهندگی و امنیت مرزی را تشدید کرده‌اند. بااین‌حال، ازنظر بسیاری از مهاجران، اروپا نماد سرزمین بدون جنگ، بدون فقر و بدون ظلم است. هزاران تن از اتباع کشورهای بحران‌زده از کشورهای سوریه، افغانستان، لیبی، سومالی، عراق و... به امید دست یافتن به زندگی جدید، تلاش می‌کنند از مسیرهای خطرناک و مرگ‌بار خود را به کشورهای اروپایی برسانند. برای رسیدن به زندگی رؤیایی در اروپا، هزاران تن خصوصاً طی 2013 تا 2017  جان خود را در مسیر ازدست‌داده‌اند. در واقع، اغلب مهاجران و متقاضیان پناهندگی در اروپا، نمی‌توانند به آمال و رؤیاهای خود در اروپا دست یابند.

بااین‌حال، روند مهاجرت به اروپا بعد از شروع ناآرامی‌های سوریه در 2011، شدت بیشتری به خود گرفت؛ به‌گونه‌ای که  این موج مهاجرت، بزرگ‌ترین بحران مهاجرت از زمان جنگ جهانی دوم بوده است. از زمان شروع بحران سوریه در ۲۰۱۱ میلادی بیش از 4 میلیون سوری از مسیر دریای مدیترانه یا از راه مرز ترکیه با یونان و بلغارستان وارد اروپا شده‌اند. در این روند ترکیه نقش پررنگی داشته است. چراکه آنکارا تلاش کرده است از موضوع مهاجران به‌عنوان یک اهرم فشار جهت اخذ امتیازات مالی و سیاسی از اتحادیه اروپا استفاده کند. بسیاری از مهاجران در اروپا در کمپ‌هایی به سر می‌برند که از حداقل امکانات محروم هستند. میلیسا فلمینگ « melissa_fleming» سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان می‌گوید: «تا 2015 حدود 2 میلیون نفر سوریه‌ای در ترکیه، یک‌میلیون و 100 هزار نفر در لبنان، 630 هزار نفر در اردن، 250 هزار نفر در عراق، 132 هزار نفر در مصر و 24 هزار نفر در کشورهای شمال آفریقا ثبت‌نام‌شده‌اند. صرفاً در نیمه اول 2015 میلادی حدود 700 هزار پناهنده از طریق یونان وارد جمهوری مقدونیه شده‌اند تا به سایر نقاط اروپا بروند. تعداد مهاجرانی که به سواحل یونان وارد می‌شوند در 6 ماه اول 2015 در مقایسه با مدت مشابه در گذشته بیش از 408 درصد افزایش‌یافته است.»

به‌رغم جذابیت ظاهری اروپا برای مهاجران و پناه‌جویان، در دهه‌های اخیر بیش‌ازپیش فضای عمومی کشورهای اروپایی برای مهاجران جدید منفی شده است. در ژوئن 2013 میلادی نیز پارلمان اروپا به ایجاد چارچوبی مشترک برای مواجهه با مهاجران رأی داد. مرگ 800 نفر مهاجر در آوریل 2015 میلادی، اتحادیه اروپا را واداشت تا قطعنامه 10 ماده‌ای را برای مهار موج مهاجرت و پناهندگی تصویب کند. در 2018 نیز برخی از کشورهای اروپایی خواهان تشدید سیاست‌های مهاجرتی شده‌اند. در این راستا، «آندری بابیس» نخست‌وزیر چک در گفتگو با روزنامه پراوو چاپ پراگ با بیان اینکه اروپا باید راهکاری مدبرانه برای حل بحران مهاجرت در پیش گیرد، اظهار کرد: «شاید بهتر باشد که اروپا این پیام را به همه پناه‌جویان و مهاجران بدهد که «در خانه‌هایتان بمانید، ما ازاینجا به شما کمک خواهیم کرد». وی با بیان اینکه اروپا از فقدان رویکرد جدی رنج می‌برد، افزود: «اگر ما صریح و بی‌پرده سخن بگوییم و خواسته‌هایمان را مطرح کنیم، این‌گونه شاهد ورود غیرقانونی مهاجران به اروپا نخواهیم بود.»

مجموع قرائن نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا در حال تشدید رویکردهای سخت‌گیرانه خود در قبال مهاجران مسلمان است. این در شرایطی است که علت عمده افزایش مهاجرت از کشورهای اسلامی غرب آسیا به‌ویژه سوریه، جنگ‌ها و بحران‌هایی است که تروریست‌های تکفیری موردحمایت آمریکا و غرب در منطقه ایجاد کرده‌اند.یعنی، تشدید مهاجرت از کشورهای مسلمان به کشورهای غربی، ریشه در سیاست‌های منفعت‌طلبانه دولت‌های غربی دارد و این دور باطل همچنان در گردش است.

انتهای پیام/ن