ایران‌گشت/ 5
قلعه دزک، قلعه‌ای با قدیمی‌ترین تکنیک مقابله با دشمن
شهرستان سراوان با پانزده تپه و محوطه ماقبل تاریخ از جمله تپه‌های روباهک، قلعه ملا، قلعه بزراد، میل مارو، کلاتک، آسپیچ، کلاتک بخشان، تپه سپید، تپه حدوگان، تپه میرعمر جالق، تپه مهتاب خزانه کوهک یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین بخش‌های استان سیستان و بلوچستان است.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبرگزاری آنا، دزک روستایی در شهرستان سراوان استان سیستان و بلوچستان ایران است که بیشترین قلعه بلوچستان را در خود جای داده است.
در میان بناها و قلعه‌های تاریخی که در شهرستان سراوان باقی مانده، قلعه دزک از وسیع‌ترین و منحصربه‌فردترین قلعه‌های موجود در سراوان به شمار می‌رود که مالک اولیه‌اش حاکمی به نام بلقیس بوده و بر همین اساس بسیاری از افراد این قلعه را به نام بلقیس هم می‌شناسند.
البته بومیان این منطقه در خصوص نام این روستا معتقدند که دژک به معنای دژ کوچک است و بخاطر دژی که از قدیم در این بخش بوده به نام روستا به دژک مشهور شده و بعد با گذشت زمان و طی سال‌های متمادی به دزک مشهور تغییر پیدا کرده است. همچنین از آنجا که در این روستا قلعه‌ای برای سکونت و زندگی حاکمان و فرمانروایان ساخته شده بوده، قلعه روستا به دزک شهرت یافته است.
قلعه دزک از دو بخش شاه‌نشین و قوم‌نشین تشکیل شده و دارای یک خندق بزرگ است که دور تا دور آن را فرا می‌گرفته است. از آنجا که کندن خندق یکی از روش‌های قدیمی ایرانیان برای مقابله با دشمن بوده، هرگاه ساکنان قلعه احساس خطر میکردند و با یورش اقوام مختلف روبه رو می‌شده‌اند، خندق پر از آب میشده است تا حفاظی در برابر ورود مهاجمان باشد.
بر اساس نظر باستان‌شناسان، در حاشیه این قلعه تاریخی یک آسیاب آبی نیز وجود داشته که گندم روستاهای اطراف را در آنجا آرد می‌کرده‌اند و امروزه قسمتی از این آسیاب آبی در موزه شهرستان سراوان نگهداری می‌شود.
اگر بخواهیم نگاهی اجمالی به تاریخچه و چگونگی ساخت این قلعه داشته باشیم باید در آغاز امر به این نکته اشاره کرد که قلعه دزک از آثار برجای مانده دوره قاجار است که مصالح بکار رفته در ساخت آن با توجه به معماری ویژه این خطه از کشور، خشت خام و گل بوده است. همچنین پوشش سقفی اتاق‌ها از تنه درخت خرما و شاخه آن بنام کرز تشکیل شده است.
قلعه دزک که در بلوار اصلی روستای دزک قرار گرفته تا سال ۱۳۱۰ نیز کاربری مسکونی داشته و در دوره پهلوی اول مورد تاخت و تاز قرار گرفته و از سوی انگلیسی‌ها هم بمباران شده است. به عبارتی گفته می‌شود این قلعه در گذشته محل اقامت و حکمرانى على‌محمدخان پدر دوست محمدخان بارکزایى بوده و در سال 1307 ه.ش با لشکرکشى قواى رضاخان توسط قشون دولتى به تصرف درآمده است و با درگیرى بین قواى نظامى و نیروهاى تحت امر دوست محمدخان در این محل، سرهنگ باقرآقاخان داورپناه بوسیله یکى از اسرا کشته مى‌شود و به همین دلیل هم از آن موقع این محل بنام داورپناه نامیده شده است.
این قلعه که آخرین بار در سال 1307 مرمت و بازسازی شده، با تلاش اداره کل میراث میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و پیگیری‌های محمد باسط درازهی نماینده شهرستان‌های سراوان، سب وسوران ومهرستان در مجلس شورای اسلامی با اختصاص یک میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات ملی اولین فصل مرمت را آغاز کرده است.
اگرچه این میزان اعتبار، نسبت به حجم عظیم این بنای تاریخی ناکافی است اما میراث دوستان و ساکنان این منطقه، امیدوار هستند تا در سال آینده با اختصاص اعتبار بیشتر و مشارکت سایر دستگاه‌ها در امر حفاظت و مرمت اثر روند بازسازی تسریع شود.
مهمترین اقدامات اجرایی برای سال جاری در این اثر حفاظت و استحکام بخشی حصار ضلع جنوبی، مرمت قسمتی از فضاهای داخلی واندود کاهگل قسمت‌های مرمت شده است.
این بنای مهم و تاریخی در بخش مرکزی، روستای دزک واقع شده و با شماره ۱۱۰۹۵ از سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
لازم به پیشنهاد است که اگر به استان سیستان و بلوچستان، سفر داشتید حتما از هفت قبرستان تاریخی که قدمتشان به دوره ماقبل تاریخ باز می‌گردد، درختان کهنسال مثل درخت سروسرجو باقدمتی 1500 ساله و درخت سرو سوران در روستای سوران استان دیدن کنید.
انتهای پیام/4072/4031/
انتهای پیام/
