رشد فعالیت‌های فرهنگی و دانشجویی همگام با توسعه کمی دانشگاه آزاد اسلامی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ دانشگاه در تمام دنیا پیشران فرهنگی هر جامعه محسوب می‌شود و این موضوع در ایران با وجود فرهنگ غنی ملی و اسلامی مستثنی نیست.

دانشگاه باید کارخانه انسان‌سازی باشد. این جمله معروف، از امام خمینی (ره) است که به اهمیت وظایف غیرآموزشی دانشگاه اشاره دارد. دانشگاه‌ها در جامعه بالاترین نهاد فرهنگ‌ساز محسوب می‌شوند و علاوه برکارکرد و وظایف آموزشی و پژوهشی، بنا بر ضرورت در عرصه فرهنگی و اجتماعی نیز وظایفی برعهده دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به فرهنگ و جامعه‌پذیری اشاره کرد.

اگرچه دانشگاه برای تولید دانش و تربیت افراد متخصص همت می‌گمارد اما لازم است تلاش کند تا هنجارها، ارزش‌ها و باورهای جامعه اسلامی - ایرانی در دانشجویان نهادینه شود و به تبع تاثیرپذیری جامعه از دانشگاه، به جهت فراگیر شدن کمی اعضای دانشگاهی، سطح فرهنگی جامعه نیز ارتقا پیدا کند.

سال 61 آموزش عالی ایران، با سیلی از متقاضیان تحصیل در مدارج بالای دانشگاهی و آموزش عالی روبرو بود. دانشگاه‌های دولتی آن زمان امکانات کافی برای پذیرش این حجم گسترده از متقاضیان را نداشتند،‌ از همین رو با همکاری سران قوا و حمایت امام خمینی(ره) قرار بر تاسیس دانشگاهی خصوصی به نام دانشگاه آزاد اسلامی در کشور شد.

استقبال چشمگیر مردم در همان سال‌های ابتدایی برای ورود به دانشگاه آزاد اسلامی، مسئولین را برآن داشت به توسعه کمی و کیفی این دانشگاه بپردازند تا به تدریج و بعد از فراز و فرودهای بسیار، امروز بعد از سی‌و شش سال به بزرگترین دانشگاه حضوری جهان بدل شده است.

دانشگاه آزاد علاوه بر پیشرفت و توسعه علمی کشور، می‌تواند نقش انکارناپذیری در فعالیت‌های فرهنگی و ارتقا سطح فرهنگ آموزش عالی و جامعه ایفا کند. گسترش آموزش عالی در اقصی نقاط کشور، پتانسیل این دانشگاه را برای کاهش آسیب‌های اجتماعی، ترویج فضای اخلاقی در جامعه، جذب استعدادها، شکوفایی توانمندی‌ها غیرقابل انکار نشان می‌دهد.

گسترش آموزش عالی، فرهنگ‌سازی محسوب می‌شود اما وجود برخی نگاه‌های منفعت‌طلب در بین برخی مدیران و مسئولین دانشگاه آزاد اسلامی موجب توسعه نامتوازن، بدون توجه به الزامات فرهنگی شد. افزایش تعداد واحدهای دانشگاه آزاد و کوچ برخی از دانشجویان شهرهای بزرگ به مناطق و شهرستان های کوچک، التقاط و صدور فرهنگ غیر بومی به آن مناطق را در پی داشت تا حدی که که به جای تقویت فرهنگ اسلامی و ایرانی، نوعی فرهنگ غرب در دانشگاه ترویج می‌شد. این مساله از نظر کارشناسان این مورد یکی از آسیب‌های فرهنگی در نتیجه توسعه کمی دانشگاه آزاد است.

دانشگاه آزاد یکی از ثمرات انقلاب فرهنگی است و پسوند اسلامی آن نیز موید این بود که موسسین به دنبال راه‌اندازی دانشگاهی با خصائل فرهنگ اسلامی بوده‌اند، و از همین روی، فرهنگ یکی از معیارها و شاخص‌های اصلی دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می شد که در نام آن هم متجلی شده است و این نوید را می‌داد که فعالیت‌های آن بر محور اسلام و فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با موازین اسلامی باشد که متاسفانه در مقاطع زمانی متاسفانه اینگونه نبود و فرهنگ غربی بیش از فرهنگ اسلامی در دانشگاه آزاد اسلامی رواج داده می شد.

راه‌اندازی نهادهای فرهنگی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی

در اواخر دهه 60 و در همان سال‌های ابتدایی راه‌اندازی دانشگاه آزاد، معاونت فرهنگی در سازمان مرکزی دانشگاه، شکل گرفت اما گسترش آن در واحد‌های دانشگاهی به شکل چشمگیری در دهه 70 صورت گرفت، یعنی در هر واحد دانشگاهی یک مسئول فرهنگی به کار گمارده شد و علاوه بر آن، دفتر فرهنگی اسلامی در همه دانشگاه‌های آزاد ایجاد شد که مسئول آن به عنوان عضو هیات رئیسه و هم‌تراز معاونین دانشگاه محسوب می‌شد.

بعد از آن شورای فرهنگی دانشگاه‌ها شکل گرفت و مانند دانشگاه‌های دولتی، تابع ضوابط شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار می‌شد.

دهه 60 امکانات دانشگاه آزاد اسلامی هنوز تکمیل نبود و واحدهای دانشگاهی نیز انسجام نداشتند. همچنین پردیس‌ یا مجتمع دانشگاهی مشخصی در واحدها وجود نداشت و طبیعتا فعالیت‌های فرهنگی مورد انتظار انجام نمی‌شد. توقع می‌رفت فعالیت‌های فرهنگی چشمگیرتری صورت پذیرد که در دهه 70 دانشگاه آزاد برای ارتقای سطح فعالیت‌های فرهنگی خود، کانون‌های قرآن و عترت را برای نخستین بار در کنار دفاتر فرهنگ، جهت ترویج فعالیت‌های قرآنی تاسیس نمود که بعدها دانشگاه‌های دولتی نیز با الگوگیری از دانشگاه‌ آزاد اسلامی اقدام به ایجاد کانون‌های قرآن و عترت نمودند.

گام بعدی اما ایجاد دفاتر بسیج دانشجویی در واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور بود؛ که پس از صدور فرمان تشکیل بسیج دانشجویی در سال 67 توسط امام خمینی(ره) به تدریج در اوخر دهه 60 و اوایل دهه 70 صورت گرفت.

به تدریج تکه‌های پازل مجموعه فرهنگی تکمیل می‌شد و در این بین جای دفاتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ آزاد اسلامی خالی بود، همزمان با فعالیت‌های فرهنگی مذکور، دفاتر نهاد نمایندگی رهبری نیز در واحدهای دانشگاه آزاد به تدریج گشوده شد، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری مرکز، قائم مقامی را برای امور دانشگاه آزاد اسلامی در نهاد مرکز معین نمود که دفاتر نهاد رهبری را در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی نماید و تقریبا این دفاتر در همان دهه 70 در همه استان‌ها شکل گرفت. البته بر اساس اعلام دکتر فرهاد رهبر، تاسیس دفاتر نمایندگی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در شهرستان‌ها نیز به‌تصویب رسیده است و دفاتر نمایندگی مقام معظم رهبری در واحد‌های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی نیز گسترش پیدا خواهد کرد.

راه‌اندازی تشکل‌های دانشجویی

اما هنوز فعالیت‌های فرهنگی دانشجویی در دانشگاه آزاد اسلامی کمرنگ بود‌، به همین جهت کانون‌های فرهنگی و تشکل‌های دانشجویی از نیمه دهه 70 به بعد با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت اما رونق و تجلی فعالیت‌های آن از دهه 80 آغاز شد. در کنار این کانون‌ها و تشکل‌ها، نشریات دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی نیز شکل گرفت و منتشر شد و دانشگاه به سمت توسعه فعالیت‌های فرهنگی پیش رفت.

در کنار این فعالیت‌های اساسی، اقدامات جانبی فرهنگی نیز انجام می‌شد، علاوه بر توسعه زیر ساخت‌های اقامه نماز با ایجاد نمازخانه‌ در تمام واحدهای دانشگاه ازاد اسلامی و در خوابگاه‌ها، در واحدهای دانشگاهی نهضت ساخت مسجد آغاز شد و در حال حاضر بیش از 150 مسجد در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور وجود دارد.

مسئولین دانشگاه آزاد اسلامی در طول سال‌های بعد از جنگ تصمیم گرفتند، در واحدهای دانشگاهی سراسر کشور، تدفین شهدا در واحدهای دانشگاهی را به عنوان نماد ایثار و مقاومت در دستور کار قرار دهند که همواره به عنوان یکی از فعالیت‌های فرهنگی مهم و خاص در دانشگاه نام برده می‌شود که با پیگیری دانشجویان و حمایت مسئولین تا کنون بیش از 240 شهید، دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور را مزین نموده‌اند.

البته فعالیت‌های فرهنگی تنها محدود به این موارد نمی‌شود و اقدامات دیگری مانند، مراسمات اعتکاف، راهیان نور، مراسم‌های مذهبی به مناسبت‌های مختلف صورت می‌پذیرد.

تحولات فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه در دهه 90

در دهه 90 علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی گذشته، با تشکیل کانون‌های هنری در واحدهای دانشگاه،‌ برنامه و فعالیت‌های هنری دانشجویی و اساتید نیز رو به افزایش و رونق گذاشت. در همین ایام نیز اجرای طرح‌های ماندگار فرهنگی نیز در دستور کار قرار گرفت که از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به ساخت و نصب سردیس مشاهیر علمی،‌فرهنگی، ایثار و شهادت در دانشگاه آزاد اسلامی، ساخت فرهنگسراها‌، برنامه‌های بزرگداشت مشاهیر و... اشاره کرد.

در پی اجرای برنامه بزرگداشت مشاهیر، جشنواره طبرسی که از برنامه‌های فرهنگی خاص دانشگاه آزاد اسلامی است آغاز بکار کرد. در این جشنواره که دو دوره آن تا کنون برگزار شده است، جایزه‌ای تحت عنوان «جایزه علامه طباطبایی» به برترین رویداد قرآنی سال تعلق می‌گیرد.

فعالیت‌های فرهنگی مختلفی در دانشگاه آزاد انجام شده است، اما فضای فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی نیاز به رویکرد و روحیه انقلابی و معرفتی داشت. اردیبهشت 96 با روی کار آمدن تیم مدیریتی جدید در دانشگاه آزاد اسلامی، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد نیز دستخوش تغییر و تحولات شد.

معاونت جدید برنامه‌های فرهنگی خود را بر پایه فعالیت‌های اندیشه‌ای با محوریت معرفتی طرح‌ریزی نمود. در اغاز راه اردوهای معرفتی ویژه دانشجویان با حضور استادان مطرح حوزه‌های سیاسی،‌ اجتماعی، فرهنگی و ... با حضور تعداد زیادی از دانشجویان دانشگاه آزاد سراسر کشور برگزار شد، همایش‌ها و نشست‌های سراسری با استادان گروه معارف، معاونین واحدهای دانشگاهی سراسر کشور که هدف همه این برنامه‌ها هم‌افزایی و بالا بردن سطح اندیشه و بینش معرفتی خانواده دانشگاه آزاد اسلامی بوده است.

همایش فرهنگی استادان راوی دفاع مقدس که با حضور تعداد زیادی از استادان برگزار شد نیز در جهت رویکرد کلی برنامه‌های فرهنگی این دانشگاه بود است.

برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، تشویق استادان نظریه‌پرداز و سامان‌دهی و منطقه‌بندی دانشگاه‌های آزاد کشور به 12 منطقه برای برگزاری کرسِ‌های نقد و نظریه‌پردازی از دیگر اهداف معرفت بخش دانشگاه آزاد اسلامی در جهت افزایش آگاهی و بالابردن سطح علم وفرهنگ جامعه دانشگاهی است.

رویکرد اصلی و محوری معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی در اجرای برنامه‌ها معرفت افزایی دانشجویان در کنار آموزش تخصصی آنها اعلام شده است.