آیا ترکیه هنوز متحد آمریکاست؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا - مهدی خلسه؛ از زمان شروع بحران در کشور سوریه، نهادهای امنیتی و سیاسی آمریکا، ایجاد شکاف در اولویت‌های سیاست خارجی ترکیه، به عنوان یکی از متحدین منطقه‌ای آمریکا، با این کشور را رصد کرده‌اند. مسائل پیچیده و مهم سال‌های اخیر منطقه باعث شد که روابط دولت ترکیه هم با دولت اوباما و هم با دولت دونالد ترامپ، از هم‌مسیری و یکدستی گذشته فاصله بگیرد.

موضوع دفاع از مرزهای جنوبی در مقابل خطر مبارزان کردی، در سال‌های اخیر به مهم‌ترین چالش سیاست خارجی دولت ترکیه با دولت آمریکا و همچنین برخی از دولت‌های اروپایی از جمله آلمان تبدیل شده است. هنوز اخبار ارسال کمک و آموزش نیروهای کرد توسط ارتش آلمان در سال 2016 از اذهان تحلیل‌گران منطقه به فراموشی سپرده نشده است.

نشریه نشنال‌اینترست در گزارش اخیر خود با بررسی مساله حمله روزهای اخیر ارتش ترکیه به مناطق شمالی سوریه و درگیری با نیروهای کرد مورد حمایت آمریکا، این پرسش را مطرح می‌کند آیا اتحاد با ترکیه برای آمریکا ارزشمند است؟

نشنال اینترست در گزارش خود می‌نویسد روابط آمریکا با متحدانش همواره در غالب تامین منافع اقتصادی و یا امنیتی بوده است. چیزی که کاملاً برخلاف شعار دولت‌‌ها در آمریکا بوده که همواره از دموکراسی و آزادی، به عنوان ارزش‌های آمریکایی که به کشورهای متحدشان صادر شده است، یاد می‌کنند.

با این وضعیت و با توجه به سوابق دولت آمریکا، این تعجب‌آور نیست که باراک اوباما و دونالد ترامپ هر دو به دنبال برقراری روابط نزدیک با دولت ترکیه باشند. آن هم در شرایطی که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور در سال‌های اخیر موسسات دموکراتیک و سکولار ترکیه را به صورت سیستماتیک از کارایی و مصرف دور کرده است. اردوغان در سال‌های اخیر با شدت زیادی رقبای سیاسی خود و همچنین روزنامه‌نگاران مستقل را به زندان انداخته است اما تا زمانی که سیاست خارجی ترکیه برخلاف اهداف واشنگتن عمل نکرده باشد، آمریکا چشم از اقدامات اردوغان می‌پوشاند.

به هر حال اکنون رفتار بین‌المللی دولت ترکیه در حال از بین بردن همان اصل اساسی، برای محسوب شدن به عنوان یکی از متحدان آمریکا است. این مساله در پی ایجاد تضاد منافع، در یکی از مسائل مهم سیاست خارجی و امنیتی آمریکا و دولت ترکیه، پیرامون نیروهای کرد در مرزهای جنوبی ترکیه است. تفاوت نگاه به کردها در شمال سوریه در دولت‌های ترکیه و آمریکا در حال حاضر، عوارض ناخوشایندی را ایجاد کرده است. اکنون رهبران آمریکا به کردها به چشم متحدان مفیدی برای مبارزه با داعش و سایر گروه‌های تروریستی افراطی و البته در واقع برای نفوذ و حضور و پیشبرد اهدافشان در سوریه نگاه می‌کنند.

هرچند گروه تروریستی داعش ضربه‌های سختی در سوریه طی سالیان اخیر خورده است ولی مقامات واشنگتن همچنان عقیده دارند که داعش یک مشکل اساسی در سوریه و تمام خاورمیانه است. این در حالی است که جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا اصرار دارد که نیروهای آمریکایی باید در سوریه و عراق، صرف‌نظر از دیدگاه هر دو دولت، باقی بمانند و کنار آمدن با دولت ترکیه در جهت تضعیف کردها، موجب بازگشت تهدید گروه‌های افراطی خواهد شد.

با این حال، دولت ترکیه جاه‌طلبی‌های کودکانه کردها را برای ایجاد یک دولت مستقل، تهدیدی مرگبار برای تمامیت ارضی خود می‌داند و از این رو نیروهای دولت ترکیه همواره حملات شدیدی علیه کردها در مناطق شمالی عراق و سوریه صورت داده‌اند. اخیرا نیز دولت ترکیه، فشارهای خود را بر مقامات آمریکایی برای توقف تجهیز نظامی به نیروهای کرد، تشدید کرده است. البته دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز هر بار با بی‌میلی به درخواست ترکیه پاسخ مثبت داد.

با این وجود کنار آمدن دولت ترامپ با ترکیه، برای اردوغان راضی‌کننده نبوده است و در ژانویه سال 2018 تصمیم خود برای یورش همه‌جانبه به نیروهای مبارز کردی در سوریه را اعلام کرد. او به صراحت اظهار داشت که ترکیه دیگر نمی‌تواند با سیاست ایالات متحده آمریکا کنار بیاید.

اردوغان و همکارانش به مراتب بیشتر علاقه‌مند به جنگ در کردستان هستند، تا جنگ با نیروهای تندور و ستیزه‌جو. البته تفاوت دیدگاه‌ها درباره اوضاع سوریه، تنها تفاوت میان دو کشور نیست و اردوغان بیش از یک سال است که به دنبال ایجاد روابط نزدیک با دولت روسیه رفته است. مساله‌ای که منجر به عقد قراردادی با بیش از 2.5 میلیارد دلار بین ترکیه و روسیه، برای خرید سامانه دفاع موشکی اس‌400 شده است.

آمریکا و سایر اعضای ناتو از پیشرفت روابط میان این دو کشور ناخرسند هستند. این ناراحتی فقط به‌خاطر این نیست که این سلاح‌ها با مجموعه‌های دفاع هوایی ناتو ادغام نخواهد شد، بلکه بیشتر بدین خاطر است که قرارداد خرید سلاح‌ نظامی، حاکی از عمق همکاری نظامی ترکیه و روسیه خواهد بود.

همچنین این دو کشور توافقنامه حفاری نفت و گاز را در آگوست 2017 امضا کردند. چنین اقداماتی به شدت با راهبرد واشنگتن مبنی بر وضع تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه علیه روسیه برای انزوای روسیه بعد از اشغال کریمه و حمایت از نیروهای جدایی‌طلب در شرق اوکراین در تضاد است. در واقع دولت ترکیه به طور فزاینده‌ای با راهبرد تحریم‌های ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مسکو مخالف است.

براساس گزارش نشنال اینترست در هر صورت ترکیه دیگر نه به عنوان متحد آمریکا بلکه عملاً به عنوان کشوری مستقل عمل می‌کند و این مساله چیزی نیست که آمریکا از متحدان خود توقع آن را داشته باشد. با این حال، کمترین اقدامی که آمریکا می‌تواند برای عکس‌العمل به این دست اقدامات ترکیه در خارج از مرزهای این کشور و سرکوب‌گری‌های داخلی اردوغان از خود نشان دهد، این است که عضویت ترکیه در ناتو تعلیق شود. ترکیه با رهبری اردوغان، دیگر نمی‌تواند یک کشور عضو در میان متحدان دموکراتیک و یا یکی از شرکای امنیتی قابل اعتماد آنها باشد.