لزوم استفاده از فناوری‌های نوین در فضای مدیریت شهری

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، دکتر فرید احمدی، مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند در آستانه برگزاری سومین کنفرانس شهر سایبری که قرار است 5 و 6 دی ماه در دانشگاه تهران برگزار شود، اظهار کرد: نگاهی گذارا به فضای شهری در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که مدیریت شهری همواره از راهبران بهره‌برداری از فناوری‌های نوین بوده است.

وی افزود: در حال حاضر نیز که جهان در حال تجربه نسل جدیدی از فناوری‌ها در قالب «انقلاب صنعتی چهارم» است، بیشترین استفاده از این دسته از فناوری‌ها در فضای شهری و حکمرانی شهری تبلور یافته است. این انقلاب صنعتی دسته وسیعی از فناوری‌های نو از اینترنت اشیا گرفته تا واقعیت افزوده، هوش مصنوعی، هوش شناختی، فناوری‌های تحلیل داده‌های کلان، خودروهای بدون راننده، پول مجازی و چاپ سه بعدی را در برمی‌گیرد.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند ادامه داد: نشانه‌های این انقلاب در فناوری‌ها در فضای وب نیز قابل مشاهده است. در حقیقت وب نسل 3 دسته وسیعی از این فناوری‌ها را برای عموم قابل استفاده کرده است. این تغییر نسل از وب نسل 1 به نسل 2 و متعاقبا نسل 3 شکل سرویس‌های فناوری محور در فضای وب را تغییر داده است.

احمدی گفت: در وب نسل 1 که به «وب یک سویه» نیز معروف است تنها ارائه دهنده سرویس مبادرت به ارائه اطلاعات می‌کرد و طرف دیگر(سرویس گیرنده ها) تنها استفاده کننده از این اطلاعات بودند و نقشی در محتوای خدمت و نحوه ارائه آن نداشتند. بعدها این وب به نسل 2 ارتقا یافت که این نسل از وب به وب مشارکتی با شعار «اتصال مردم» شناخته می شود.

وی بیان کرد: این نسل از وب اکنون در فضای مجازی کشورمان نیز بسیار فراگیر شده است. مهم‌ترین نمود این نسل از وب مشارکتی، شبکه‌های اجتماعی آنلاین هستند که کاربران بسیاری را نیز در ایران به خود جلب کرده‌اند.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند افزود: اگر در ویژگی‌های وب مشارکتی دقیق شویم متوجه می‌شویم که در این نوع از وب، سرویس دهنده تنها چارچوبی را برای ورود اطلاعات برای کاربران ایجاد می کند و این خود کاربر است که محتوا را در این شبکه‌ها ایجاد می‌کند و به نوعی شبکه بر اساس خواست و نیاز کاربران تغییر شکل می‌دهد. همان‌گونه که در تلگرام، اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی برخط نیز شاهد این واقعیت هستیم.

وی عنوان کرد: این ویژگی‌های منحصربفرد وب نسل 2 در قالب مشارکت خدمت دهنده و کاربر است که توانسته برای کاربران جذابیت ایجاد کرده و نرخ بهره‌گیری از این فناوری‌ها را به شکل نمایی رشد دهد. دولت ها و نهادهای حاکمیتی غیر دولتی مانند شهرداری‌ها نیز به دنبال بهره گیری بیشتر از این فضا در ارائه خدمات خود به شهروندان هستند. زیرا اتخاذ این مدل از ارائه خدمات، ضمن جذب مشارکت شهروندان، رضایت بیشتر از خدمات این نهادها را تضمین می‌کند.

احمدی با اشاره به اینکه این مدل در ادبیات حکمرانی به دولت الکترونیک نسل 2 شهره شده است، افزود: اما در وب نسل 3 که با شعار «اتصال ماشین‌ها» شناخته می‌شود پا از اتصال‌های انسانی فراتر نهاده و اتصال اشیا در قالب پلتفرم‌هایی مانند اینترنت اشیا و سنجش از راه دور را فراهم کرده است. در این چارچوب با اتصال سنسورهایی تحت فناوری‌هایی با قابلیت فعالیت از راه دور مانند سنسورهای رادیویی به اشیا مختلف مانند لوازم خانگی، ماشین آلات، لوازم یا مبلمان شهری امکان اتصال میلیون‌ها و حتی میلیاردها شی در قالب پلتفرم اینترنت اشیا میسر می‌شود.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند یادآور شد: قابلیت حکمرانی بهنگام دسته وسیعی از اشیا و ماشین آلات در محیطهای جدا و دور از هم و بدون دخالت انسانی، رویای قدیمی مدیران در شناسایی روندها از طریق تحلیل بهنگام داده های کلان و تصمیم گیری بهینه در حکمرانی کلان را مهیا می‌سازد. این دسته از فناوری‌ها کاربرد بسیاری در صنایع مختلف از کشاورزی گرفته تا تولیدات انبوه بدون کارخانه را در بر میگیرد. فضای حکمرانی شهری نیز یکی از بهره برداران بالقوه از این انقلاب فناوری است.

احمدی گفت: این دسته از فناوری‌های نوین در فضای شهری کاربردهای فراوانی دارند. مدیریت ترافیک و حمل و نقل هوشمند مبتنی بر نیاز، مدیریت بهینه اقلیمی، مدیریت آلودگی، پسماند و مدیریت فضای شهری با استفاده از ابزارهای سنجش از راه دور و اینترنت اشیاء، سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه هوشمند همزمان، تحرک هوشمند، بهبود ایمنی پیاده‌روها، مدیریت ترافیک ترافیک و بهداشت محیط، مدیریت هوشمند فضای سبز از نمونه‌های بهره گیری از این دسته از فناوری‌ها در فضای شهری است.

احمدی اظهارکرد: همچنین فضاهای شهری دیجیتال با قابلیت برنامه‌ریزی مجدد، پیش بینی روندها و تصمیم گیری به هنگام مبتنی بر داده‌های کلان از دیگر آورده‌های بهره گیری از این فناوری‌های نوین در فضای شهری است. همچنین این دسته از فناوری‌ها توان شکل گیری مدل‌های جدید کسب و کار را در فضای اقتصاد شهری را دارند. حکمران‌های شهری نیز به دنبال بهره گیری از این فناوری‌های در قالب ایجاد شهرهای هوشمند است..

وی با اشاره به ویژگی‌های شهر هوشمند، گفت: هدف شهر هوشمند بهبود کیفیت زندگی شهروندان با تاکید بر استفاده از سرمایه اجتماعی بالای شهروندان، سازمان‌ها و تعامل و ارتباطات آنها با یکدیگر است. به صورت خلاصه می‌توان گفت صرف نظر از تفاوت‌هایی که در تعریف شهر هوشمند ارائه می‌شود مفهوم و تصویر کلی ارائه شده از شهر هوشمند مشخص است و به صورت خاص شهر هوشمند شش مولفه و شاخصه اساسی دارد.

احمدی در مورد این مولفه‌هاگفت: اقتصاد هوشمند یکی از مولفه‌های هوشمند است که مقصود از اقتصاد هوشمند، عمدتا کسب وکار الکترونیکی، بازرگانی و تجارت الکترونیکی، بهره‌وری بیشتر، تولید و ارائه خدمات پیشرفته با محوریت فاوا و همچنین ارائه محصولات، محتوا و خدمات با انواع مدلهای کسب‌وکار جدید است.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند، بیان کرد: اقتصاد هوشمند سبب ایجاد خوشه‌ها و بوم‌سازگان هوشمند (مثل کسب وکار الکترونیکی و کارآفرینی دیجیتالی) می‌شود.

احمدی با بیان اینکه دومین مولفه مردم هوشمند است، گفت: مقصود از مردم هوشمند، شهروندانی دارای مهارت‌های کار با پایانه‌ها و سامانه‌های الکترونیکی، اشتغال در مشاغل فاوا-محور، دسترسی مردم به آموزش و پرورش، منابع انسانی و مدیریت ظرفیتهای انسانی درون یک جامعه فراگیر با هدف ترویج خلاقیت و توسعه نوآوری‌ها است.

وی بیان کرد: این ویژگی، مردم و جامعه را قادر میسازد تا پایگاه داده‌هایی را ایجاد کرده و در صورت نیاز آنها را پردازش و از آنها استفاده کنند تا بتوانند از این داده‌ها در تصمیم گیری، تولید محتوا و ارائه خدمات و محصولات، بهره‌برداری کند.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند در مورد سومین مولفه که حکمرانی هوشمند است، تصریح کرد: مقصود از حکمرانی هوشمند (یا زمامداری هوشمند)، اعمال حاکمیت به هم پیوسته درون شهری در سراسر شهر است که شامل خدمات و تعاملاتی می‌شود که سازمان‌های مدنی، خصوصی و نظام جهانی را به هم متصل کرده و در صورت نیاز، با هم ادغام می‌کند تا شهر بتواند به مانند یک ارگانیسم کارآمد و اثربخش به حیات خود ادامه دهد. اصلی‌ترین ابزار برای نیل به هدف فوق، فاوا (شامل زیرساخت‌های سخت و نرم و روساخت‌های خدماتی‌اش) است.

احمدی گفت: که این مولفه با فرآیندهای هوشمند و افزایش مشارکت، فعال شدهه و «سوخت» مورد نیاز خود را از داده‌های در دسترس تأمین می‌کند. در اینجا، اهداف هوشمند شامل شفافیت و در دسترس قرار دادن اطلاعات در بستر خدمات الکترونیکی با کمک فاوا و الکترونیکی است.

وی در مورد چهارمین مولفه که تحرک هوشمند است، افزود: مقصود از تحرک هوشمند، کارکرد سامانه‌های یکپارچه آماد و پشتیبانی یا لجستیک، ترابری و مدیریت زنجیره تأمین است که به‌وسیله فاوا پشتیبانی می‌شود. به‎عنوان مثال، سیستم‌های حمل و نقل ایمن، به‌ هم‌پیوسته و سازگار با محیط زیست را می‌توان شامل ترامواها، اتوبوس‌ها، قطارها، مترو، خودروها، موتورها، دوچرخه‌ها و عابرین پیاده که بنا به اقتضا از یک یا چند روش حمل‌ و نقل استفاده می‌کنند، دانست.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند اضافه کرد: تحرک هوشمند، اولویت را روی استفاده از گزینه‌های غیرموتوری پاک‌تر برای جابه‌جایی قرار می‌دهد و باید اطلاعات معتبر در مورد مسیر و سیستم حمل‌ و نقل در دسترس عموم قرار گیرد تا با استفاده از این اطلاعات بتوان در هزینه‌ها صرفه‌جویی و از افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای جلوگیری به عمل آورده و سازوکاری ایجاد کرد تا مدیران حمل‌ و نقل شبکه‌ای بتوانند خدمات خود را بهبود و بازدهی رفت و آمد و جابه‌جایی شهروندان در شهر را افزایش دهند.

احمدی در مورد پنجمین مولفه که محیط زیست هوشمند است، افزود: در محیط زیست هوشمند، تمرکز بر انرژی هوشمند است که شامل مواردی مثل انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های انرژی فاوا محور، سیستم‌های اندازه‌گیری، کنترل و پایش آلودگی، نوسازی ساختمان‌ها و مراکز رفاهی، ساختمان‌های سبز و برنامه‌ریزی سبز شهری، قرار گرفته است و در کنار آن به موضوعاتی مثل بهره‌وری در استفاده و جایگزینی منابع در راستای رسیدن به اهداف فوق پرداخته می‌شود.

وی عنوان کرد: خدمات شهری مثل روشنایی معابر، مدیریت پسماند، سیستم‌های تخلیه فاضلاب، سیستم‌های منبع آبی که جهت کاهش آلودگی و بهبود کیفیت آب مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثال‌های بارز محیط زیست هوشمند است.

این مولف و پژوهشگر حوزه دولت الکترونیک و شهر هوشمند از زندگی هوشمند به عنوان ششمبن مولفه یاد کرد و گفت: مقصود از زندگی هوشمند، سبک‌های زندگی، رفتار و عادات مصرف است که در نتیجه به‌کارگیری فناوری‌های نو به‌وجود آمده‌اند. از زندگی هوشمند به‌عنوان یک زندگی سالم و امن در یک شهر با فرهنگ، باطراوت و با امکانات متنوع فرهنگی که در برگیرنده استانداردهای اقامتی بسیار بالا و خانه‌های با کیفیت می‌باشد نیز تعبیر می‌شود. زندگی هوشمند با سطح بالایی از انسجام اجتماعی و سرمایه‌های اجتماعی نیز مرتبط است.

احمدی با بیان اینکه مردم هوشمند مهم‌ترین عنصر ایجاد هوشمندی در فضای شهری است که این مقصود تنها از طریق آگاهی بخشی و جذب بیشتر مشارکت مردم در فرایند ارائه خدمات شهری و همچنین حکمرانی شهری میسر است، گفت: این موضوع به میزان کافی در فضای حکمرانی شهری ایران مورد توجه نبوده است.

وی افزود: یکی از نشانه‌های این نقصان، تنزل 78 رتبه‌ای ایران در شاخص مشارکت الکترونیک در سالیان اخیر است. اگرچه حرکت در مسیر هوشمند سازی نیازمند عزم جدی تمام نهادهای حاکمیتی است لکن شهرداری‌ها به عنوان پیشخوان خدمات حاکمیتی می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای در توسعه هوشمند سازی و بهره گیری از فناوری‌های نوین در فضای شهری ایفا کنند.

احمدی گفت: البته باید متذکر شد که این بهره‌گیری از فناوری‌های نوین فقط به مفهوم صرف پیاده سازی این فناوری‌ها در شهرها و یا بخش‌های شهرداری‌ها نیست بلکه شهرداری‌ها باید بتوانند نقش چند وجهی در توسعه کاربری این فناوری‌ها، انتخاب بهینه اپراتورهای شهری، رگولاتوری روابط شهروندان و اپراتورهای شهری و نیز راهبری منافع جمعی شهروندان ایفا کنند. موضوعی که باید مدنظر برنامه ریزان و مجریان امر باشد.