کسری بودجه به مرز هشدار رسیده‌است/ لزوم اصلاح پرداخت نقدی یارانه‌ها و تعرفه‌های حوزه سلامت

به گزارش گروه اقتصادی آنا، دولت دوم حسن روحانی قرار است نخستین سند دخل و خرج‌اش را برای سال پیش‌رو، ۱۹ آذر به مجلس ارائه دهد؛ بودجه‌ای که البته این روزها با دست‌اندازهای زیادی مواجه شده و دولت ناگزیر از حذف هزینه‌های زائد دستگاه‌های بودجه‌خوار و افزایش سهم درآمدهای مالیاتی است.

کمربندها را سفت‌تر ببندید!

مرکز پژوهش‌های مجلس در تازه‌ترین گزارش خود روایت کرده که حداکثر بودجه‌ای که دولت و مجلس باید بر سر آن تصمیم بگیرند، 45هزار میلیارد تومان بیشتر نخواهد شد؛ یعنی 14درصد از کل بودجه چرا که بقیه بودجه صرف پرداخت حقوق، یارانه‌های نقدی و غیرنقدی، پوشش کسری بودجه صندوق‌های بحران‌زده تأمین اجتماعی و نظایر آن خواهد شد.

پیام صریح دولت به دستگاه‌های بودجه‌خوار این است که کمربندها را سفت‌تر ببندید چرا که درآمدها کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد و کسری بودجه به مرز هشدار رسیده، آن هم در شرایطی که بدهی‌های دولت سر به فلک گذاشته است. به گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه ایران، از سال آینده بودجه‌ها به جای اینکه در اختیار دستگاه‌های ملی قرار گیرد در اختیار استان‌ها قرار خواهد گرفت.

نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس گزارش کرده که حداکثر منابع عمومی در دسترس دولت در سال آینده حدود 325هزار میلیارد تومان است که 280هزار میلیارد تومان آن هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و آنچه دولت برای توسعه و آبادانی کشور از محل طرح‌های عمرانی در دست خواهد داشت، 45هزار میلیارد تومان بیشتر نخواهد بود. از سوی دیگر اگر دولت و دیگر دستگاه‌های بودجه‌خوار جلوی هزینه‌ها را نگیرند، چاره‌ای نیست جز اینکه مالیات‌ها را افزایش دهند، قیمت سوخت گران شود، نرخ ارز افزایش یابد یا دولت دوباره دست به استقراض بزند. این نشان می‌دهد که نظام بودجه‌ریزی با ادامه روند کنونی به‌زودی به بن‌بست خواهد خورد. مرکز پژوهش‌های مجلس هشدار داده اگر دولت و مجلس بخواهند با تکرار تجربه 15سال گذشته، 20درصد بر هزینه‌های جاری در سال آینده بیفزایند، عملا ریالی برای طرح‌های عمرانی باقی نخواهد ماند.

گزینه پیش روی دولت، کم‌کردن هزینه‌ها و افزایش درآمدهاست. در بخش هزینه‌ها به‌نظر گزینه اصلاح سیاست در محدود ساختن بودجه برخی بخش‌ها همچنین پرداخت نقدی یارانه‌ها و اصلاح تعرفه‌های حوزه سلامت، مهم‌ترین گزینه‌ها به شمار می‌رود و در بخش بودجه عمرانی هم چاره‌ای نیست مگر اینکه فرمان ایست به اجرای پروژه‌های عمرانی فاقد اولویت و توجیه اقتصادی داده شود.

افزایش درآمد دولت هم از 2مسیر ممکن خواهد بود؛ نخست مبارزه واقعی با قاچاق کالا برای افزایش درآمدهای گمرکی و دوم افزایش درآمدهای مالیاتی با کاهش دامنه معافیت‌های غیرضروری، جلوگیری از فرار مالیاتی و گسترش پایه‌های مالیاتی برای کسب درآمد از اقتصاد زیرزمینی. دولت بدهکار است و خرج‌اش بسیار سنگین؛ فصل تغییر فرا رسیده است. شنیده‌ها حاکی از آن است که این تغییر در لایحه بودجه 97 گنجانده شده است.

جلوی مالیات‌گریزی و هزینه‌های غیرضرور را بگیرید

مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد دانشگاه می‌گوید: براساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و همچنین برنامه ششم توسعه، باید بودجه جاری دولت متکی به درآمدهای مالیاتی شود درحالی‌که بخش زیادی از هزینه‌های جاری دولت از محل درآمدهای نفتی تأمین می‌شود. وی با اشاره به معافیت 20درصدی اقتصاد ایران از پرداخت مالیات می‌افزاید: 40درصد از فعالیت‌های اقتصادی ایران دچار فرار مالیاتی است و به همین دلیل کشور ایران در ردیف بزرگ‌ترین کشورهای دنیا از حیث فرار مالیاتی قرار دارد.

این کارشناس برنامه و بودجه تأکید می‌کند: دولت باید در بودجه سال آینده از هر شخص حقیقی و حقوقی دارای درآمد از آستان‌های مقدس تا بنیادها و نهادها مالیات بگیرد و به هیچ عنوان نباید تبعیض مالیاتی داشته باشیم. پازوکی با تأکید بر ضرورت شفافیت اقتصادی می‌افزاید: روش مالیات‌گیری در ایران همچنان سنتی است و نباید انتظار داشته باشیم که با روش‌های منسوخ و سنتی بتوانیم از اقتصاد صنعتی مالیات دریافت کنیم. او نسبت مالیات به تولید ناخالص در ایران را 7.5درصد برآورد و یادآوری می‌کند: در اقتصاد ترکیه این نسبت 20درصد، مالزی 21درصد و در کشورهای حوزه اسکاندیناوی نظیر نروژ و سوئد 50درصد است. این اقتصاددان با تأکید براینکه اصلاح ساختار مالیاتی و برخورد با فرار مالیاتی به تنهایی از عهده دولت برنمی‌آید، خاطرنشان کرد: باید مجموعه حاکمیت به دولت کمک کند و قوه قضاییه براساس قانون می‌تواند یاری‌رسان دولت باشد به‌نحوی که هرگونه فرار مالیاتی به‌عنوان دخل و تصرف در اموال عمومی تلقی شده و با متخلفان برخورد قضایی صورت گیرد.

پازوکی با اشاره به ضرب‌المثلی در برخی کشورهای پیشرفته ازجمله آمریکا مبنی بر اینکه «می‌شود از مرگ فرار کرد، اما از مالیات نه!» می‌گوید: از زمان اجرای قانون برنامه سوم توسعه تاکنون، همواره تأکید شده که باید وابستگی بودجه جاری به نفت کمتر و به مالیات بیشتر شود، این مهم در گرو همکاری قوای سه‌گانه است و دولت نباید از فشارها و رانت‌جویان در وصول مطالبات بترسد، درحالی‌که برخی رانت‌جویان به قدری قدرت دارند که رئیس سازمان مالیاتی را هم عوض می‌کنند.

پازوکی با تأکید بر این اصل جهانی که در هیچ کجای دنیا محرمانه بودن اطلاعات بانکی و درآمدی افراد در برابر سازمان مالیاتی معنا ندارد، می‌افزاید: سازمان مالیاتی به‌عنوان یک ارگان حاکمیتی باید به تمامی اطلاعات اقتصادی و به‌ویژه درآمدی افراد دسترسی داشته باشد تا بتواند جلوی فرار مالیاتی را بگیرد و بهتر است از دستاوردهای کشورهای توسعه یافته جهان در زمینه وصول مالیات استفاده کند.

این استاد دانشگاه با وحشتناک توصیف کردن هزینه‌های جاری دولت خاطرنشان کرد: براساس بودجه امسال، بودجه جاری دولت 254هزار میلیارد تومان و بودجه عمرانی نیز 71هزار میلیارد تومان برآورد شده که دست دولت برای کم کردن بودجه جاری به‌دلیل سهم بالای حقوق کارکنان دولتی، کشوری، لشکری و بازنشسته‌ها بسته است و متأسفانه شاهد بزرگ‌تر شدن دولت در سال‌های اخیر هستیم.

وی اصلاح ساختار بودجه جاری دولت را مشروط به عملیاتی‌شدن بودجه نهادهایی چون مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و سایر دستگاه‌های اجرایی دانست.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در 10سال گذشته کمتر از 50درصد از بودجه عمرانی تخصیص یافته است، می‌گوید: برآوردها نشان می‌دهد که دولت بالغ بر 500هزار میلیارد تومان پروژه و طرح نیمه تمام دارد که باید آنها را به بخش خصوصی واگذار کند، به این شرط که قیمت خدمات آن باید آزاد و براساس عرضه و تقاضا تعیین شود.