توسعه پایدار در پارادایم جدید، خوشبختی چندجانبه نسل بشر است

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر فرهاد رهبر در هشتمین کنفرانس بین‌المللی کشاورزی پایدار در غذا، انرژی، محیط‌زیست و صنعت که از صبح امروز در واحد علوم و تحقیقات آغاز به کار کرده است، گفت: توسعه‌یافتگی کلیدواژه‌ای بود که بنا داشت نجات‌بخش جوامع بشری باشد و جهان سوم که قرار بود در نتیجه مراحل توسعه به رشد، وفاق و آزادی نائل شود، آشفته‌تر از پیش گرفتار در فقر، نابرابری، بی‌عدالتی، عقب‌ماندگی و نابه‌سامانی محیطی و اوضاع به مراتب شکننده‌تر و نابسامان‌تر از گذشته شد.

او ادامه داد: توسعه روندی بود که به رغم امیدهایی که در دهه‌های گذشته به آن گره‌ خورده بود، جز فقر و نابرابری و تخریب محیط‌زیست بشری ثمری برای کشورهای جهان‌سوم نداشت، بنابراین توسعه پایدار در واقع راه‌حلی برای معمای توسعه در شرایط متحول سال‌های پایانی قرن بیستم مطرح شد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در تعریف توسعه پایدار گفت: توسعه پایدار نوعی از توسعه است که نیازهای نسل امروز را بدون به خطر انداختن فرصت‌های آن برای تامین نیازهای نسل‌های آینده ارضا کند، در واقع یک توسعه پایدار در پارادایم جدید، خوشبختی چندجانبه نسل بشر است.

توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط‌زیست است

رهبر گفت: امروزه ادبیات توسعه با گذر از توجه صرف به سرمایه‌های فیزیکی و دیگر انواع سرمایه‌های تاثیرگذار در فرآیند توسعه، همانند سرمایه‌های طبیعی، سرمایه‌های اجتماعی و سرمایه‌های انسانی نمی‌تواند ثمربخش باشد. پایداری می‌تواند چهارجانبه منابع طبیعی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشد. در حقیقت توسعه پایدار تنها بر جنبه زیست‌محیطی تمرکز ندارد، بلکه به جنبه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هم توجه می‌کند. توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط‌زیست است.

او عاملان توسعه پایدار را دولت‌ها، نهادهای غیردولتی و سازمان‌های بین‌المللی دانست و مولفه‌های آن را رقابت‌پذیری اقتصاد، امنیت انسانی و اجتماعی، امنیت ملی، ارتقای کیفیت سطح زندگی، محیط‌زیست و توسعه پایدار، توسعه فرهنگی، توسعه مدیریت و ارتقای تدبیر، تعادل منطقه‌ای براساس آمایش سرزمین، رشد مستمر و پایدار، توسعه مبتنی بر دانایی و هم‌پیوندی فعال با اقتصاد جهانی اعلام کرد.

رهبر همچنین محورهای اساسی توسعه پایدار را ارتقای نقش و جایگاه زنان در جامعه، مشارکت همه‌جانبه سرمایه‌ انسانی از جمله جوانان در توسعه، سامان کارآمد ساختار سیاسی متناسب با رشد و توسعه پایدار، پایدارسازی فرآیند توسعه با تکیه بر حفاظت از محیط‌زیست، احترام به حقوق خصوصی، مشارکت سیاسی و تمرکززدایی دانست.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: توسعه پایدار گستره نوینی است که در واپسین سال‌های قرن بیست و یکم راهی را رو به سوی بشر گشود و انسان را محور و بقای عزتمند آن قرار داده بود. در گذشته انسان‌ها شاید به غریزه دریافته ‌بودند که رمز بقای آنها در گروی هماهنگی با طبیعت است و زوال طبیعت، زوال آنها را به بار می‌آورد، لیکن در یکی دو قرن اخیر با اوج‌گیری توانایی‌های ابزاری بشر و توسعه فناوری، تعادل زیست‌محیطی همه‌چیز در طبیعت بهم خورد و لطمات وارده بر طبیعت در این دوران ابعاد گسترده و غیرقابل جبرانی یافت و در ربع آخر قرن بیستم از مرز فاجعه نیز گذشت.

او اقتصاد در توسعه فناوری را دارای 4 مرحله اقتصاد تولیدمحور، اقتصاد صنعت‌محور، اقتصاد دانش‌محور و اقتصاد معرفت‌محور دانست و ادامه داد: نوآوری مهمترین شاخص تمایز میان اقتصاد تولیدمحور و اقتصاد صنعت‌محور است. البته زیربنای نوآوری، به کارگیری علم و فناوری است. کشورها با گذر از اقتصاد صنعت‌محور به اقتصاد دانش‌محور می‌رسند. در این نوع اقتصاد، دانش مهم‌ترین عامل توسعه است. اقتصاد دانش‌محور بر پایه خلاقیت، انتشار و بهره‌برداری از دانش شکل گرفته است. آنچه که از سوی کشورهای دانش‌محور به کشورهای جهان‌سوم منتقل می‌شود، حداکثر در مرحله صنعت است. مرحله بالاتر از اقتصاد دانش‌محور معرفت و دانایی است که می‌توانیم به آن حکمت نیز بگوییم؛ اگر به این مرحله برسیم، به بالاترین مرحله از توسعه دست یافته‌ایم.

رئیس واحد علوم تحقیقات گفت: ناپایداری توسعه در سطح ملی و بین‌المللی دارای علل و مصادیقی است. علت آن و در عین حال اصلی ناپایداری توسعه در جوامع فقدان بینش و نگرش آینده‌نگر به اصل توسعه، کمبود دانش و خردمندی درباره تعیین راهبردها، سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در سطوح مختلف مدیریتی و عملیاتی است.

علت اساسی ناپایداری، توسعه نادانی و بی‌خردی است

رهبر قرن بیستم را قرن تفکر و تعقل اعلام کرد و افزود: متاسفانه هنوز ناپایداری توسعه ناشی از نادانی و بی‌خردی به چگونگی زندگی انسان وجود دارد. امروزه مفهوم توسعه پایدار تقریبا یک معنای ضمنی و صرفا زیست‌محیطی یافته است، حال آنکه سازمان ملل متحد یک رشته کنفرانس‌ها و اجلاس‌هایی را ترتیب داده است که بتواند از آن طریق توسعه پایدار را در ابعاد مختلف به جوامع معرفی کند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: آموزش و پژوهش از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی محسوب می‌شوند و این نهاد اجتماعی در پروراندن استعدادهای یک کشور نقش اساسی دارد، از آنجا که علت اساسی ناپایداری، توسعه نادانی و بی‌خردی است، آموزش پژوهش با تربیت نیروی انسانی خلاق می‌تواند کمک شایانی به توسعه پایدار کند.

او دستیابی به توسعه پایدار را در گرو توسعه منابع انسانی دانست و ادامه داد: با عدم‌توجه جامعه به منابع انسانی، پایداری سایر بخش‌ها امکان‌پذیر نیست. چرا که هر نوع پیشرفت در جنبه‌های مختلف توسعه‌ای به طور مستقیم به میزان و کیفیت منابع انسانی آموزش‌دیده بستگی دارد.

رهبر همچنین مساله توسعه‌یافتگی را به فناوری و دانایی ربط داد و گفت: پیشرفت علم و دانش مزیت نسبی را تغییر داده است و کشورهای توسعه‌یافته چاره‌ای جز تقویت بنیان‌های دانایی ندارند.

او همچنین تغییر دادن رابطه انسان با طبیعت، انسان با انسان، انسان با خود، پرورش خلاقیت و سازندگی افراد،‌ افزایش میزان آگاهی عمومی را از جمله ثمرات مستقیم آموزش و پرورش بر توسعه تلقی کرد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی الگوی توسعه پایدار در جمهوری اسلامی ایران را مبتنی‌بر ارزش‌ها، مقتضیات و مبانی اجتماعی دانست و افزود: جمهوری اسلامی ایران به دنبال شکوفایی نوع بشر با بنا نهادن جامعه‌ای که انسان‌ها در آن رشد می‌کنند و رشد فضایل اخلاقی نظیر ایمان و تقوا و رفع نیازهای ضروری انسان است. جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد جامعه‌ای بنا نهد که بهره‌برداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در استان‌ها و توزیع فعالیت‌های اقتصادی میان استان‌ها و مناطق مختلف کشور به گونه‌ای باشد که هر منطقه فراخور نیازها و استعدادهای رشد خود، امکانات لازم را در دسترس داشته باشد.

او همچنین آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران در توسعه اجتماعی را ایجاد فرصت‌های برابر برای همگان و حاکم شدن عدالت اجتماعی اعلام کرد.

رهبر گفت: جمهوری اسلامی ایران قصد دارد نظام اقتصادی مبتنی بر تلاش و ایجاد فرصت‌های کافی برای خودسازی معنوی و سیاسی و اجتماعی بنا نهد تا از این طریق خودکفایی در علوم مختلف و صنایع متفاوت به وجود آید. جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 کشوری توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه با هویت اسلامی- انقلابی و الهام‌بخش در جهان اسلام با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل خواهد بود.