فناوری نانو، پژوهش دانشگاهی و ثروت‌آفرینی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- دهمین نمایشگاه فناوری نانو در فضایی 6 هزار متری برپا شده است و حدود 157 شرکت آخرین دستاوردهای خود را در حوزه فناوری نانو به معرض نمایش گذاشته‌اند. آنچه این نمایشگاه را با دوره‌های گذشته متمایز ساخته است، حضور 43 درصدی شرکت‌هایی است که با ارائه محصولی جدید برای اولین بار در این نمایشگاه حاضر شده‌اند.

بخش دانشگاهی دهمین نمایشگاه فناوری نانو امسال میزبان فقط 8 دانشگاهی است که در این حوزه حرفی برای گفتن دارند. همچنین در این نمایشگاه، آزمایشگاه‌ها با 14 غرفه، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد با 6 غرفه و انجمن‌ها نیز با 4 غرفه حضور دارند.

مهندس ختمی‌مآب، دبیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره حضور دانشگاه‌ها و نحوه حمایت این ستاد از تحقیقات دانشجویی به خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا گفت:‌ با توجه به برنامه‌های ستاد فناوری نانو که حرکت به سمت تولید محصولات دانش‌بنیان و ایجاد ثروت از علم است، برنامه‌هایی در حمایت از تحقیقات دانشگاهی در دستور کار قرار گرفته است و امروز نیز با حمایت‌های بیشتری دنبال می‌شود. ما تاکید و توجه زیادی بر تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری در حوزه فناوری نانو داریم.

او ادامه داد: آیین‌نامه‌ای با عنوان «حمایت گام به گام» از پایان‌نامه‌های دانشجویان تنظیم و بر‌اساس آن پیش می‌رویم. ما تحقیقات دانشجویان را بر‌اساس دستاوردهایی که داشته‌اند و دارند تقسیم‌بندی و مورد حمایت مالی قرار می‌دهیم.

در غرفه دستاوردهای پژوهشی دانشگاه‌ها، پایان‌نامه‌هایی که مبتنی‌بر نیاز صنعت تعریف و تالیف شده‌‌اند و در نهایت به یک دستاورد رسیده‌اند، عرضه شده است؛ در طول نمایشگاه صاحبان 45 اثری که عرضه شده است، در نمایشگاه حاضر و درباره تحقیقات خود با سرمایه‌گذاران و بازدیدکنندگان صحبت می‌کنند.

در مجموع تا‌کنون 451 پایان‌نامه مبتنی‌ بر نیاز صنعت توسط دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری حمایت شده است که 200 مورد از آنها به اتمام رسیده و 251 نمونه هم در حال انجام است.

ختمی‌مآب در این باره گفت:‌ تعدادی از پایان‌نامه‌ها به این صورت است که دانشجو چه در حین و چه بعد از اتمام کار تحقیقاتی خود، از آن دست نکشیده است و خود شخصا توانسته آن را به یک دستاورد برساند که تاکنون 230 مورد از این نوع پایان‌نامه‌ها حمایت شده است. تعدادی از پایان‌نامه‌ها نیز بر‌اساس نیازهای صنعت از سوی ستاد فناوری نانو اعلام شده است و دانشجویان آنها را به اتمام رسانده‌اند که از این دست پایان‌نامه‌ها که اکثرا در حوزه‌های پلاسما، نساجی، کشاورزی، نانو پوشش، آب و پساب خودرو و نانو کامپوزیت است حمایت بیشتری هم می‌شود.

دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، الزهراء، صنعتی اصفهان، فردوسی مشهد، یزد 8 دانشگاه شرکت کننده در این نمایشگاه هستند. البته فعالیت‌های آزمایشگاه‌ شهدای جهاد علمی دانشگاه‌ علوم پزشکی جندی‌شاپور هم در حوزه ارائه خدمات و پژوهشگاه دانشگاه فردوسی مشهد هم چشمگیر است.

بر‌اساس آیین‌نامه حمایت‌های تشویقی گام به گام از پایان‌نامه‌های دانشجویی فناوری نانو از یک گزارش مروری ثبت اختراعات مرتبط با پایان‌نامه 5 میلیون ریال، از ثبت اختراع داخلی و خارجی (داخلی 10 میلیون ریال، خارجی 30 میلیون ریال)، دستیابی به نمونه اولیه 20 میلیون ریال، از تولید نانو مواد در مقیاس پایلوت 30 میلیون ریال، از طریق پایان‌نامه در راستای نیاز صنعت 10 میلیون ریال و از انجام پایان‌نامه در راستای نیاز صنعت 30 میلیون ریال و هر پذیرش در یک مرکز رشد پس از فارغ‌التحصیلی 20 میلیون ریال حمایت خواهد شد که دانشگاه‌ها تا‌کنون توانسته‌اند از این حمایت‌ها برخوردار شوند و فعالیت‌های حوزه فناوری نانو خود را گسترش دهند.

از 451 پایان‌نامه‌ای که مورد حمایت قرار گرفته در رفع نیازهای 252 شرکت استفاده شده است که 200 مورد آنها اتمام یافته و 251 مورد هم در حال انجام است، همچنین 290 مورد این تحقیقات توسط دانشجویان کارشناسی‌ارشد و 161 مورد هم رساله دکتری است. این پایان‌نامه‌ها در حوزه‌های نانو مواد، آب و محیط زیست، نفت و گاز، دارو و سلامت، انرژی، پلیمر و کامپوزیت، نساجی و بسته‌بندی نگاشته شده‌اند.

در حوزه پایان‌نامه‌های کاربردی اما در مجموع 230 مورد حمایت شده‌اند و تعدادی از آنها در این نمایشگاه عرضه شده است که از این میان 26 مورد مربوط به مقطع دکتری و 168 مورد هم مربوط به مقطع کارشناسی‌ارشد بوده است. در این میان دانشگاه تهران با 26 مورد و بعد از آن صنعتی سهند 12 مورد، لرستان 9، امیرکبیر 8، سمنان 8، شیراز 7 و دانشگاه‌های علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و تربیت‌مدرس و دانشگاه صنعتی مالک اشتر هر کدام با 5 مورد، بیشترین پایان‌نامه‌های کاربردی در حوزه فناوری نانو را دارند.

همچنین در بین پایان‌نامه‌های کاربردی، بیشترین تحقیقات در حوزه دارو و سلامت با 43 درصد و کمترین در حوزه انرژی با 8 درصد بوده است. البته این پایان‌نامه‌ها دستاوردهای مختلفی هم داشته‌اند به طوری که 172 مورد به ثبت ‌اختراع داخلی منتج شده، 51 مورد به نمونه رسیده،‌ 31 مورد در مراکز رشد مستقر شده،‌ 27 مورد به ساخت تجهیزات و 11 مورد به تولید در مقیاس پایلوت و 4 مورد منجر به اختراع خارجی شده است.

دانشگاه آزاد اسلامی امسال با حدود 50 محصول در حوزه‌های مختلف فناوری نانو که توسط دانشجویان و اساتید این دانشگاه در واحدهای سراسر کشور تولید شده است در نمایشگاه نانو حاضر است.

در مقایسه با سایر دانشگاه‌های حاضر در این نمایشگاه، دانشگاه آزاد اسلامی تنها غرفه دانشگاهی است که بیشترین محصولات نانو را عرضه کرده است. در حالی که در دیگر غرفه‌های دانشگاهی اکثرا خدماتی که در حوزه نانو ارائه می‌دهند و نیز تحقیقات تئوری انجام شده خود را در این حوزه رونمایی کرده‌اند.

پدهای ترمیم‌کننده زخم، پد جاذب آنتی باکتریال، فیلتر هوشمند نانوتیوپ کربنی، نانو ماسک تنفسی، کیسه‌های هوشمند، نانو الیاف کامپوزیتی، سلولزی میکروبی، سنتز سبز نانو ذرات اکسید (برای اندازه‌گیری گلوکز خون)، نانو زخم‌پوش ضدباکتری و ضدعفونت،‌ اسکمله‌های لوله‌ای،‌ نانو سنسورهای PH، کامپوزیت اپوکسی،‌ کاتالیست هتروژن، رنگ پودری رادار گریز،‌ نانو کربن فعال و جاذب کتیوسان، گوتیت تنها تعدادی از محصولات عرضه‌شده از سوی دانشگاه آزاد اسلامی در دهمین نمایشگاه فناوری نانو است.

بعد از دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاهی که بیشترین دستاوردهای خود را به نمایش گذاشته، دانشگاه صنعتی امیر کبیر است. 27 جلد کتاب تالیفی،‌ 16 فصل تالیف کتاب بین‌المللی، 45 مورد طرح صنعتی، 5 مورد ثبت اختراع در سطح بین‌المللی، 170 مورد مقاله نانو، 3 مورد پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و یک رساله دکتری به همراه تعدادی از محصولاتی که از همین تحقیقات به نتیجه رسیده بخشی از فعالیت‌های دانشگاه صنعتی امیرکبیر در حوزه نانو است که در این نمایشگاه در معرض دید همگان قرار گرفته است.

همچنین دو دانشگاه فردوسی مشهد و علوم پزشکی جندی‌شاپور در حوزه فناوری نانو با استفاده از توان آزمایشگاهی و تحقیقاتی خود به ارائه خدمات در این حوزه می‌پردازد و تعدادی از دستگاه‌های پیشرفته را برای خدمات‌دهی به صاحبان فناوری معرفی می‌کنند.

طرح‌های تحقیقاتی دانشجویان و اساتید دانشگاه یزد از قبیل تولید نانو کامپوزیت برای بهبود زخم، نانو الیاف هیبریدی برای رفع التهاب، ورق‌های فتوکالیستی برای بهبود زخم‌های سوختگی، اکسید گرافس برای تسویه پساب نساجی نیز از دستاوردهای دانشگاه یزد به همراه دستاوردهای تحقیقاتی و محصولات نانوی عرضه شده دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت و صنعتی اصفهان و دانشگاه الزهرا در دهمین نمایشگاه فناوری نانو است.

در حوزه فناوری نانو در سال 2001 ایران فقط 57 مورد مقاله ISI داشت ولی اکنون به بیش از 8 هزار مقاله رسیده است. کشورمان اکنون در بین کشورهای اسلامی در سال 2017 سهمی 40 درصدی در فناوری نانو دارد و در مقابل کشورهایی نظیر عربستان 13 درصد، مصر 8 درصد، پاکستان 7 درصد، تونس و عراق و الجزایر و مراکش هر کدام تنها یک و دو درصد از این فناوری سهم دارند.

دهمین نمایشگاه فناوری نانو امسال هم تا سه روز دیگر به پایان می‌رسد اما عرضه این تحقیقات و مطالعات دانشجویی که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گرفته و کاربردهای متفاوتی هم داشته‌اند، مطمئنا باید مورد حمایت نهادها و مسئولان مربوطه قرار گیرد تا ارتباط دانشگاهیان با صنعت و تولید ثروت و ایجاد اشتغال بیشتر و در نهایت مشکلات اقتصادی کشور نیز مرتفع شود.